Praktyczna składnia języka polskiego do celów akademickich z uwzględnieniem potrzeb użytkowników z pierwszym językiem ukraińskim
Abstrakt
Artykuł przedstawia problemy przyswajania przez Ukraińców (którymi mogą być osoby podejmujące studia w Polsce) praktycznej polskiej składni na wyższych poziomach zaawansowania językowego,. Poruszono zagadnienia akwizycji oraz normatywności językowej. Uwypuklono potrzeby edukacyjne zaawansowanych ukraińskojęzycznych użytkowników polszczyzny w zakresie przyswajania składni; zwraca się uwagę na najtrudniejsze jej miejsca, w tym także na warianty syntaktyczne, które wymagają rzetelniejszego naświetlenia glottodydaktycznego, a często także normatywistycznego. Postawiono pytanie o możliwość złagodzenia zdarzających się obecnie zbyt rygorystycznych postaw wobec poprawności składniowej w kształceniu językowym Ukraińców oraz w ewaluacji ich sprawności składniowych. Uzasadnia się potrzebę ściślejszych relacji między językoznawstwem normatywnym i korpusowym a glottodydaktyką. Udowodniono, że głębsza językoznawcza analiza materiału składniowego pod kątem współczesnego kształtu normy naturalnej polszczyzny umożliwia zastosowanie bardziej odpowiednich podejść do oceny polszczyzny obcokrajowców oraz przygotowanie nowoczesnych pomocy dydaktycznych dla Ukraińców uczących się języka polskiego na poziomach zaawansowanych, w tym także dla osób ukraińskojęzycznych studiujących w Polsce lub przygotowujących się do podjęcia studiów w Polsce.
Słowa kluczowe
język polski osób ukraińskojęzycznych; praktyczna składnia; potrzeby zaawansowanych uczących się; niewłaściwe użycia składniowe; interferencja zewnętrzna; norma; słownik językowy; korpus tekstów
Bibliografia
Dąbrowska, A., Pasieka, M. 2002. Konstrukcje zaprzeczone jako źródło trudności w nauczaniu języka polskiego jako obcego. W: Mój warsztat metodyczny na początku XXI wieku. Materiały XI międzynarodowej konferencji naukowo-dydaktycznej 19–21 września 2002, red. R. Kuźmińska, s. 51–57. Wrocław: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej.
Dobry słownik. Online: https://dobryslownik.pl/o-slowniku/ [dostęp: 18.04.2004].
Gajda, S., red. 1995. Przewodnik po stylistyce polskiej. Opole: Uniwersytet Opolski.
Gębka-Wolak, M. 2003. Zakres użycia niemianownikowej formy przymiotnika w pozycjach konotowanych przez czasownik. W: Studia z gramatyki i leksykologii języka polskiego, red. M. Gębka-Wolak, I. Kaproń-Charzyńska, M. Urban, s. 109–122. Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Gębka-Wolak, M. 2011. Pozycje składniowe frazy bezokolicznikowej we współczesnym zdaniu polskim. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Gębka-Wolak, M. 2019. Norma składniowa współczesnej polszczyzny w ujęciu teoretycznym i w praktyce. W: Problemy polskiej normy językowej i kodyfikacji, red. D. Zdunkiewicz-Jedynak, J. Liberek, s. 179–202. Warszawa: Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego.
Gębka-Wolak, M., Moroz, A. 2016. Zinformatyzowane procedury oceny poprawności wyrażeń językowych. W: Donum amicitiae. Księga jubileuszowa ofiarowana Pani Profesor Ewie Kołodziejek, red. J. Ignatowicz-Skowrońska, R. Sidorowicz, s. 33–47. Szczecin: Volumina.pl Daniel Krzanowski.
Gębka-Wolak, M., Krawczuk, A., Moroz, A. (w opracowaniu). Wybrane zagadnienia składniowe współczesnej polszczyzny ogólnej i współczesnego języka polskiego w Ukrainie w świetle badań korpusowych.
Izdebska-Długosz, D. 2021a. Błędy gramatyczne w polszczyźnie studentów ukraińskojęzycznych. Kraków: „Księgarnia Akademicka”.
Izdebska-Długosz, D. 2021b. Polski dla nas. Deklinacja i składnia kontrastywnie dla Słowian wschodnich (A2–B2). Kraków: „Progressja”.
Jadacka, H. 2005. Kultura języka polskiego. Fleksja, słowotwórstwo, składnia. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Jasińska, A. 2019. B1 i co dalej? O konieczności przygotowania programu nauczania języka polskiego jako obcego dla celów akademickich. Neofilolog 53/1, s. 129–142. Online: https://doi.org/10.14746/n.2019.53.1.9
Jasińska, A. 2023. Od stylu naukowego do idei języka polskiego jako obcego do celów akademickich. Słowo. Studia językoznawcze 14, s. 89–97. Online: http://doi: 10.15584/slowo.2023.14.6
Kowalewska, M. 2023. Co i jak? Ćwiczenia gramatyczne z języka polskiego dla osób rosyjsko-, ukraińsko- i białoruskojęzycznych (+ transkrypcja, tablice, klucz). Od A do B. Kraków: Drukarnia „EuroPrint”, Rzeszów – M. Szela, T. Szela.
Kowalewski, J. 2017. Język polski na Ukrainie w perspektywie glottodydaktycznej. Kraków: Wydawca: Jerzy Kowalewski.
Klebanowska, B. 1985. O związkach składniowych między wyrazami. W: O dobrej i złej polszczyźnie, red. B. Klebanowska, W. Kochański, A. Markowski, s. 169–241. Warszawa: „Wiedza Powszechna”.
Krawczuk, A. 2006. Błędy gramatyczne studentów polonistyki lwowskiej spowodowane polsko-ukraińską interferencją. Postscriptum 2(52), s. 137–153.
Krawczuk, A. 2008. Kłopoty z opanowaniem polskiej rekcji w procesie nauczania Ukraińców sprawności pisania. W: Rozwijanie i testowanie biegłości w języku polskim jako obcym, red. A. Seretny, E. Lipińska, s. 129–140. Kraków: „Universitas”.
Krawczuk, A., 2011a. Leksykologia i kultura języka polskiego, t. 2: Kultura języka. Kijów: Wydawnictwo INKOS.
Krawczuk, A., 2011b. Między poprawnością a niepoprawnością. Źródła kodyfikacji normy w nauczaniu języka polskiego jako obcego. W: Polonistyka bez granic, t. 2: Glottodydaktyka polonistyczna – współczesny język polski – językowy obraz świata, red. R. Nycz, W. Miodunka, T. Kunz, s. 221–231. Kraków: „Universitas”.
Krawczuk, A. 2019. Związki rządu we współczesnej odziedziczonej polszczyźnie pisanej na Ukrainie na tle języka ogólnopolskiego. W: Z bliska i z daleka. Język polski w badaniach językoznawców lwowskich i toruńskich, red. M. Gębka-Wolak, A. Krawczuk, s. 79–102. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Krawczuk, A., Kowalewski, J. 2017. Metodyka nauczania języka polskiego. Język i kultura w dydaktyce polonistyczne na Ukrainie. Kijów: Wydawnictwo ІNKOS.
Mikołajczak, S. 1990. Składnia tekstów naukowych. Dyscypliny humanistyczne. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza.
Ruszkowski, M. 2018. Wariantywność współczesnej polszczyzny. Wybrane zagadnienia. Kielce: Wydawnictwo Uniwersytetu Jana Kochanowskiego.
Śpiwak, O., Jurkowski, M. 2003. Ukraińsko-polski słownik syntaktyczny. Warszawa: „Tyrsa”.
Walkiewicz, A., Gębka-Wolak, M. 2022. Wszystko w porządku. Szyk języka polskiego. Reguły i ćwiczenia dla obcokrajowców. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Zarzycka, G., 2017. Język polski w odmianie akademickiej. Propozycja programu kursu adresowanego do studentów zagranicznych przygotowujących się do studiów wyższych w Polsce. Acta Universitatis Lodziensis. Kształcenie Polonistyczne Cudzoziemców 24, s. 135–148. Online: doi 10.18778/0860-6587.24.10.
Zdunkiewicz-Jedynak, D. 2021. Poprawne vs. właściwe użycia języka. Uwagi w kontekście Słownika właściwych użyć języka. Język Polski 2, s. 5–16. Online: https://doi.org/10.31286/JP.101.2.1
Zwiers, J. 2014. Building Academic Language. San Francisco: Jossey-Bass. A Villey Brand.
Dorogovič, N. 2019. Vibranі polʹsʹkі dієslova: zbіrnik vprav na keruvannâ dієslova. Іvano-Frankіvsʹk: Mіsto NV.Kononenko, Ì. 2017. Ukraïnsʹka ta polʹsʹka movi: kontrastivne doslìdžennâ. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Kravčuk, A. 2015. Polʹsʹka mova. Gramatika z vpravami. Kiïv: Fìrma „ÌNKOS”.
Kravčuk, A. 2017. Polʹsʹka gramatika v tablicâh. Kiïv: Fìrma „ÌNKOS”.
ISJP – Bańko, M. red. 2000. Inny słownik języka polskiego, t. 1–2. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
NSPP – Markowski, A. red. 1999. Nowy słownik poprawnej polszczyzny. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
SWJP – Dunaj, B. red. 1996. Słownik współczesnego języka polskiego. Warszawa: Wydawnictwo „Wilga”.
USJP – Dubisz, S. red. nauk. 2003. Uniwersalny słownik języka polskiego, t. 1–4. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
WSJP PAN – Żmigrodzki, P. red. 2007–. Wielki słownik języka polskiego PAN. Online: https://wsjp.pl/
NKJP – Narodowy Korpus Języka Polskiego. Online: http://nkjp.pl/
Narodowy Uniwersytet Lwowski im. Iwana Franki Ukraina
http://orcid.org/0000-0003-4087-3562
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
