Typologia odstępstw od normy ogólnopolskiej w zakresie wymagania przypadka w tekstach „Gazety Polskiej Bukowiny” wydawanej w Ukrainie
Abstrakt
Artykuł proponuje całościową typologię odstępstw od normy skodyfikowanej w zakresie struktur z wymaganym przypadkiem w polszczyźnie pisanej w Ukrainie na materiale polskojęzycznego periodyku „Gazeta Polska Bukowiny”. Materiał usystematyzowano na podstawie trzech kryteriów: 1) typ struktury, 2) pochodzenie odstępstwa od normy, 3) ranga odstępstwa od normy. Nowatorskie uwzględnienie kryterium rangi umożliwia spojrzenie na polszczyznę w Ukrainie / Ukraińców z bardziej liberalnej i jednocześnie współcześniejszej perspektywy. Analiza dyskusyjnych pod względem normy interferencyjnych struktur z wymaganym przypadkiem umożliwia zaproponowanie mniej rygorystycznych postaw w ocenie kształtu polszczyzny polonijnej oraz umiejętności komunikacyjno-językowych Ukraińców. W badaniach zastosowano metodę wzajemnego transferu językoznawstwo – glottodydaktyka oraz metodę kontrastywną.
Słowa kluczowe
polski język pisany w Ukrainie; struktura z wymaganym przypadkiem; typologia; interferencja; ranga odstępstwa od normy; badania korpusowe; glottodydaktyka
Bibliografia
Bańko, M., red. 2000. Inny słownik języka polskiego, t. 1–2. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Bańko, M. 2012. Wybrać i mianować. Online: https://sjp.pwn.pl/poradnia/haslo/wybrac-i-mianowac;13338.html [dostęp: 20.08.2024].
Buttler, D., Kurkowska, H., Satkiewicz, H. 1986. Kultura języka polskiego. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Dubisz, S. 2014. Językoznawcze studia polonistyczne (pisma wybrane, uzupełnione, zmienione), t. 2: Polonia i jej język. Warszawa: Uniwersytet Warszawski.
Feleszko, K. 1991. Język polski na Bukowinie do roku 1945. Zarys problematyki. Studia nad polszczyzną kresową, t. 6, s. 7–28.
Gazeta Polska Bukowiny. Online: http://bukpolonia.cv.ua/index.php/pl/gazeta-polska-bukowiny [dostęp: 15.07.2024].
Gruszczyński, W., Bralczyk, J. red. 2002. Słownik gramatyki języka polskiego. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne S.A.
Iermolenko, S.Ia., red. 2001. Ukraïnsʹka mova: korotkyĭ tlumachnyĭ slovnyk linhvistychnykh terminiv. Kyïv: Lybidʹ.
Izdebska-Długosz, D. 2021. Błędy gramatyczne w polszczyźnie studentów ukraińskojęzycznych. Kraków: Księgarnia Akademicka.
Jadacka, H. 2005. Kultura języka polskiego. Fleksja, słowotwórstwo, składnia. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Kieraś, W., Kobyliński, Ł., Ogrodniczuk, M. 2018. Korpusomat – a tool for creating searchable morphosyntactically tagged corpora. Computational Methods in Science and Technology 24 (1), s. 21–27. DOI: 10.12921/cmst.2018.0000005.
Klemensiewicz, Z. 1953. Zarys składni polskiej. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Kołodziejek, E. 2023. O roli uzusu w koncepcji normy polszczyzny początków XXI wieku. Prace Językoznawcze 25 (3), s. 11–21. DOI: 10.31648/pj.9179.
Komunikaty Rady Języka Polskiego przy Prezydium Polskiej Akademii Nauk. Wybierać kimś, w uniwersytecie 2002. Poradnik Językowy 10, s. 122.
Kononenko, І. 2017. Ukraïnsʹka ta polʹsʹka movy: kontrastyvne doslidzhennia. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Korol, L. 2011. Związki rządu w polszczyźnie uczniów polskich szkół Lwowa. W: Tożsamość na styku kultur, red. I. Masojć, H. Sokołowska, s. 565–572. Vilnius: Vilnians pedagoginio universiteto leidykla.
Korolʹ, L. 2015. Zviazok keruvannia u movlenni uchniv polʹsʹkykh shkil Lʹvova. V: Polʹsʹka mova ta polonistyka u Skhidniĭ Ievropi: mynule і suchasnistʹ. Zbirnyk pratsʹ z nahody desiatylittia kafedry polʹsʹkoï filolohiï Lʹvivsʹkoho natsionalʹnoho universytetu imeni Ivana Franka, red. І. Bundza, Ie. Kovalevsʹkyĭ, А. Kravchuk, О. Slyvynsʹkyĭ, s. 136–142. Kyïv: Firma „INKOS”.
Krawczuk, A. 2008. Kłopoty z opanowaniem polskiej rekcji w procesie nauczania Ukraińców sprawności pisania. W: Rozwijanie i testowanie biegłości w języku polskim jako obcym, red. A. Seretny, E. Lipińska, s. 129–140. Kraków: Universitas.
Krawczuk, A. 2011. Leksykologia i kultura języka polskiego, t. 2: Kultura języka. Kijów: Firma „INKOS”.
Krawczuk, A. 2019. Związki rządu we współczesnej odziedziczonej polszczyźnie pisanej na Ukrainie na tle języka ogólnopolskiego. W: Z bliska i z daleka. Język polski w badaniach językoznawców lwowskich i toruńskich, red. M. Gębka-Wolak, A. Krawczuk, s. 79–102. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Krawczuk, A. 2021. „Gazeta Polska Bukowiny” jako źródło do badań współczesnej polszczyzny pisanej na Ukrainie. Acta Baltico-Slavica 45, s. 1–20. DOI: 10.11649/abs.2438.
Krawczuk, A. 2024. W druku. Praktyczna składnia języka polskiego do celów akademickich z uwzględnieniem potrzeb użytkowników z pierwszym językiem ukraińskim. Poradnik Językowy.
Krawczuk, A., Gębka-Wolak, M. 2024. W druku. Właściwe użycia składniowe polszczyzny. Poradnik z ćwiczeniami nie tylko dla Ukraińców. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Korpus Współczesnego Języka Polskiego. Online: https://kwjp.ipipan.waw.pl/ [dostęp: 15.07.2024].
Korpusomat. Online: https://korpusomat.pl [dostęp: 15.07.2024].
Liberek, J. 2021. Norma językowa jako fakt społeczny fundowany na uzusie. Uwagi w kontekście Słownika właściwych użyć języka. Język Polski 2, s. 34–48. DOI: 10.31286/JP.101.2.3.
Marciniak, M. i in. 2023. Korpus Współczesnego Języka Polskiego. Warszawa. Online: https://kwjp.pl/ [dostęp: 15.07.2024].
Markowski, A. red. 1999. Nowy słownik poprawnej polszczyzny PWN. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Markowski, A. red. 2004. Wielki słownik poprawnej polszczyzny PWN. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Masojć, I. 2001. Regionalne cechy systemu gramatycznego współczesnej polszczyzny kulturalnej na Wileńszczyźnie. Warszawa: Dom Wydawniczy Elipsa.
Narodowy Korpus Języka Polskiego. Online: http://nkjp.pl/ [dostęp: 15.07.2024].
Ohorilko, О. 2009. Zviazok keruvannia u pysemnomu movlenni poliakiv Lʹvova. Problemy slovianoznavstva 58, s. 238–246.
Ohorilko, O. 2010. Poza granicami ogólnopolskiej normy. Оsobliwości składni rządu i zgody w polszczyźnie Lwowa (na przykładzie tekstów prasowych). W: Polonistyka bez granic, t. 2: Glottodydaktyka polonistyczna – współczesny język polski – językowy obraz świata, red. W. Miodunka, R. Nycz, T. Kunz, s. 321–329. Kraków: Universitas.
Ohorilko, O. 2011a. Osobliwości składni rządu w pisanej polszczyźnie Lwowa (na materiale „Gazety Lwowskiej”). W: Aktualnyia prablemy palanistyki. Sbornik navukovykh artykułaŭ, red. S.А. Vazhnik, А.А. Kozhynava, s. 199–208. Minsk: Belaruski dziarzhaŭny universitėt.
Ohorilko, O. 2011b. Osobliwości składni rządu w tekstach ukraińskich studentów polonistów. Acta Universitatis Lodziensis. Kształcenie Polonistyczne Cudzoziemców 18, s. 279–284.
Ohorilko, О. 2014. Syntaksychni osoblyvosti tekstiv suchasnoï polʹsʹkomovnoï presy v Ukraïnі: avtoreferat dysertatsiï na zdobuttia naukovoho stupenia kandydata filolohichnykh nauk: spetsialʹnistʹ 10.02.03. „Sloviansʹki movy”. Kyïv: Natsionalʹna akademiia nauk Ukraïny, Instytut movoznavstva im. O.O. Potebni.
Ohorilko, О. 2015. Osoblyvosti realizatsiï vidpovidnykiv zahalʹnopolʹsʹkykh diieslivnykh slovospoluchenʹ zi zviazkom keruvannia znakhidnym vidminkom u tekstakh suchasnoï polʹsʹkoï presy v Ukraïnі. V: Polʹsʹka mova ta polonistyka u Skhidniĭ Ievropi: mynule і suchasnistʹ. Zbirnyk pratsʹ z nahody desiatylittia kafedry polʹsʹkoï filolohiï Lʹvivsʹkoho natsionalʹnoho universytetu imeni Ivana Franka, red. І. Bundza, Ie. Kovalevsʹkyĭ, А. Kravchuk, О. Slyvynsʹkyĭ, s. 118–135. Kyïv: Firma „INKOS”.
Przepiórkowski, A. i in. red. 2012. Narodowy Korpus Języka Polskiego. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Zbróg, P. 2011. Norma językowa a skodyfikowana norma językowa – propozycja obiektywizacji opisu. Język Polski 2–3, s. 109–116. DOI: 10.31286/JP.91.2.5.
Zelinsʹka, M. 2018. Kominikatyvna kompetentsiia molodykh nosiïv polʹsʹkoï movy zakhidnykh oblasteĭ Ukraïny. Drohobych: Posvit.
Żmigrodzki, P. red. 2007–. Wielki słownik języka polskiego PAN. Online: https://wsjp.pl/ [dostęp: 15.07.2024]
Narodowy Uniwersytet Lwowski im. Iwana Franki Ukraina
http://orcid.org/0000-0003-4087-3562
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
