Neosędziowie i neo-KRS. Znaczenie, funkcja i wartość ekspresywna nowych wyrazów złożonych z cząstką neo-
Abstrakt
Celem artykułu jest opis znaczenia, funkcji i wartości ekspresywnej nowych złożeń z inicjalnym członem neo- występujących we współczesnym języku polskim, takich jak: neosędzia, neo-KRS, neoprezes, neozarząd. Aby to osiągnąć, dokonano analizy korpusowej z wykorzystaniem danych wyekscerpowanych z Monco Frazeo oraz analizy kontekstowej przykładów pochodzących z internetu. Przeprowadzono także ankietę, której celem było zbadanie wartości ekspresywnej omawianych wyrazów. W toku analizy wykazano, że znaczenie cząstki neo- w połączeniu z niektórymi wyrazami uległo rozszerzeniu. Oprócz komponentu semantycznego denotującego nowość tego, o czym mowa w drugim członie, cząstka neo- wprowadza również informację o nieprawdziwości, fałszywości lub upolitycznieniu nazywanego desygnatu. Jednocześnie, niezależnie od kontekstu, wyraża negatywny stosunek nadawcy do tego, o czym mowa.
Słowa kluczowe
neo-; wyrazy złożone; neologizmy; słowotwórstwo; semantyka; pragmatyka
Bibliografia
Andrulonis, K. 2022. Neologizmy słowotwórcze o podstawie zdezintegrowanej kato- we współczesnej polszczyźnie. Poradnik Językowy 2, s. 46–63.
ISJP – Bańko, M. red. 2000. Inny słownik języka polskiego, t. 1–2. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Bartmiński, J. 2000. Pasywne i aktywne paneuropeizmy we współczesnym języku polskim. W: Słownictwo współczesnej polszczyzny w okresie przemian, red. J. Mazur, s. 109–116. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Batko-Tokarz, B. 2019. Tematyczny podział słownictwa współczesnego języka polskiego. Teoria, praktyka, leksykografia. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Burkacka, I. 2010. Klasyfikacja słowotwórcza nowszych zapożyczeń. Linguistica Copernicana 2 (4), s. 229–240.
Cierpich-Kozieł, A. 2022. O patocelebrytach i patointeligencji, czyli o nowych złożeniach z (produktywnym) członem pato-. Język Polski 102 (4), s. 5–20.
SJPDor – Doroszewski, W. red. 1958–1969. Słownik języka polskiego, t. 1–11. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
USJP – Dubisz, S. red. 2003. Uniwersalny słownik języka polskiego, t. 1–4. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Dubisz, S. 2020. Najnowsze dzieje języka polskiego. Rozwój polszczyzny w latach 1918–2018. Warszawa: Dom Wydawniczy ELIPSA.
Dunaj, B. 2000. O stanie współczesnej polszczyzny. W: Zbiór referatów z konferencji Język Trzeciego Tysiąclecia, Kraków, 2–4 marca 2000, red. G. Szpila, s. 25–34. Kraków: Tertium.
SWJP – Dunaj, B. red. 2001. Słownik współczesnego języka polskiego, t. 1–2. Warszawa: Reader’s Digest Przegląd.
Gajda, S. 1990. Wprowadzenie do teorii terminu. Opole: Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Powstańców Śląskich.
Grabias, S. 1981. O ekspresywności języka. Ekspresja a słowotwórstwo. Lublin: Wydawnictwo Lubelskie.
Grzegorczykowa, R., Puzynina, J. 1979. Słowotwórstwo współczesnego języka polskiego. Rzeczowniki sufiksalne rodzime. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
GWJP – Grzegorczykowa, R., Puzynina, J. 1999. Słowotwórstwo. W: Gramatyka współczesnego języka polskiego. Morfologia, red. R. Grzegorczykowa, R. Laskowski, H. Wróbel, s. 361–583. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Jadacka, H. 2001. System słowotwórczy polszczyzny (1945–2000). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Kaproń-Charzyńska, I. 2004. Prefiksy, sufiksy, prefiksoidy, sufiksoidy czy człony związane? Język Polski 84 (1), s. 16–28.
Kaproń-Charzyńska, I. 2014. Pragmatyczne aspekty słowotwórstwa. Funkcja ekspresywna i poetycka. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Kłosińska, K., Rusinek, M. 2019. Dobra zmiana. Czyli jak się rządzi światem za pomocą słów. Kraków: Wydawnictwo Znak.
Kopaliński, W. 2007. Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych z almanachem. Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM.
Łachnik, J. 2018. Złożenia polskie – opis gniazdowy (charakterystyka strukturalna). Warszawa: Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego.
Modzelewski, W. 2024. Szkice polsko-rosyjskie: „neosędziowie”, „neoprawo”, „neopaństwo”. Serwis Doradztwa Podatkowego 754.
Monco Frazeo. Online: http://monco.frazeo.pl/ [dostęp: 19.08.2024].
Ochmann, D. 2004. Nowe wyrazy złożone o podstawie zdezintegrowanej w języku polskim. Kraków: Księgarnia Akademicka.
Rusinek, M. 2024. Neopremier Tusk, neosędzia… O walce na przedrostki, a nie o kabarecie Neo-Nówka. Gazeta Wyborcza. Online: https://wyborcza.pl/7,175992,30725195,neopremier-i-neo-polska-czy-juz-straszymy-dzieci-slowem-neo.html [dostęp: 19.08.2024].
SGJP – Saloni, Z. i in. Słownik gramatyczny języka polskiego. Online: http://sgjp.pl/ [dostęp: 19.08.2024].
Sambor, J. 1975. O słownictwie statystycznie rzadkim. Na materiale derywatów we współczesnej publicystyce polskiej. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Szymczak, M. 1976. O interferencji językowej w zakresie formantów słowotwórczych (na przykładzie języka polskiego). Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego 34, s. 17–23.
Trudnowski, P. 2024. Duopolska, neo-Sejm i widmo polskiego bizona. O potrzebie ustrojowego konklawe. Klub Jagielloński. Online: https://klubjagiellonski.pl/2024/01/05/duopolska-neo-sejm-i-widmo-polskiego-bizona-o-potrzebie-ustrojowego-konklawe/ [dostęp: 19.08.2024].
Waszakowa, K. 2002. Współczesne słowotwórstwo polskie i czeskie wobec ekspansji zapożyczeń, Poradnik Językowy 8, s. 3–18.
Waszakowa, K. 2005. Przejawy internacjonalizacji w słowotwórstwie współczesnej polszczyzny. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Waszakowa, K. 2010. Composita – charakterystyczna struktura przełomu XX/XXI w. W: Człowiek – słowo – świat, red. J. Chojak, T. Korpysz, K. Waszakowa, s. 351–363. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Waszakowa, K. 2012. O derywatach analogicznych i słowotwórstwie analogicznym. W: Sprache im Kulturkontext. Festschrift für Alicja Nagórko, red. H. Burkhardt, R. Hammel, M. Łaziński, s. 161–171. Berlin: Peter Lang.
Wawrzyńczyk, J. 2009. Słownik bibliograficzny języka polskiego. Wersja przedelektroniczna, t. 4, L-Nić. Warszawa: Bel Studio.
Zarębski, R. 2012. Rzeczownikowe prefiksy obcego pochodzenia w historii języka polskiego. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Zarębski, R. 2014. Prefiksy genetycznie obce a początkowe człony złożeń w historii polszczyzny. Język Polski 94 (1), s. 51–62.
Zarębski, R. 2015. Nowość czy dziedzictwo przeszłości? Złożenia rzeczownikowe z członami eks- i neo- w historii polszczyzny. W: Dialog z tradycją, t. 3: Język – komunikacja – kultura, red. R. Dźwigoł, I. Steczko, s. 69–80. Kraków: Collegium Columbinum.
Uniwersytet Warszawski Polska
http://orcid.org/0000-0001-6869-8546
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.