Rozwój językowy dziecka oraz rola polskiego logopedy w warunkach dwujęzyczności polsko-szwedzkiej: opinie rodziców dzieci polonijnych (studia przypadku)
Abstrakt
Niniejszy tekst przedstawia badania opinii rodziców na temat rozwoju mowy ich dzieci wychowywanych w warunkach dwujęzyczności polsko-szwedzkiej w Szwecji a także przekonań o roli logopedy w dwujęzycznym wychowaniu. Celem pracy jest wypełnienie luki w badaniach logopedycznych, dotyczących rodzicielskiej percepcji dwujęzyczności ich dzieci. Do uzyskania rezultatów posłużono się analizą tematyczną, metodą wykorzystywaną na gruncie zagranicznej logopedii. Wyłonione tematy i towarzyszące im pojęcia cechowała różnorodność i wieloaspektowość, co pozwala wysunąć wniosek o holistycznej potrzebie rozpatrywania tematu dziecięcej dwujęzyczności polsko-szwedzkiej.
Bibliografia
California Preschool Learning Foundation. 2008. Online: http://www.cde.ca.gov/sp/cd/re/psfoundations.asp [do stęp: 22.02.2023].
Baker, C. 2011. Foundations of bilingual education and bilingualism. Bristol: Multilingual Matters.
Bartkowiak, P. 2015. Język polonijny w Szwecji. Przeskok kodowy w rozmowach na temat pracy. Sztokholm. Praca dyplomowa: StockholmsUniversitet. Online: http://www.diva-portal.org [dostęp: 22.02.2023].
Błasiak-Tytuła, M. 2017. Kształtowanie się i rozwój mowy dziecka dwujęzycznego. W: Diagnoza i terapia w działaniach logopedy i terapeuty, red. E. Jeżewska-Krasnodębska, B. Skałbani, s. 247–256. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Błasiak-Tytuła, M. 2018. Terapia logopedyczna dwujęzycznego dziecka z autyzmem. Studia Pragmalingwistyczne X, s. 197–208.
Błasiak-Tytuła, M. 2019. Mowa dzieci dwujęzycznych. Norma i zaburzenia. Kraków: Wydawnictwo UP.
Błasiak-Tytuła, M. Korendo, M. 2019. Potrzeba programowania języka polskiego dzieci dwujęzycznych w świetle badań włoskich. Logopedia 48/2, s. 335–346.
Błasiak-Tytuła, M. Orłowska- Popek, Z. 2017. Dziennik wydarzeń jako technika kształtowania kompetencji komunikacyjnej w sytuacji dwujęzyczności. Conversatoria Linguistica 11, s. 157–170.
Cieszyńska, J. 2006. Kocham czytać. Poradnik dla rodziców i nauczycieli. Kraków: Wydawnictwo Edukacyjne.
Cieszyńska, J. 2013. Metoda krakowska wobec zaburzeń rozwoju dzieci. Z perspektywy fenomenologii, neurobiologii i językoznawstwa. Kraków: Centrum Metody Krakowskiej.
Cieszyńska-Rożek, J. 2012. Rozwój mowy polskich dzieci na obczyźnie – zjawiska normatywne czy zaburzenia rozwojowe. W: Diagnoza różnicowa zaburzeń komunikacji językowej. Nowa Logopedia, t. 3, red. M. Michalik, A. Siudak, Z. Orłowska-Popek, s. 67–82. Kraków: Collegium Columbinum.
Cieszyńska-Rożek, J. 2017. Stymulacja rozwoju polskich dzieci za granicą. W: Studia logopedyczno-lingwistyczne. Księga jubileuszowa z okazji 70-lecia urodzin profesora Edwarda Łuczyńskiego, red. S. Milewski, K. Kaczorowska-Bray, B. Kamińska, s. 83–107. Gdańsk: „Harmonia Universalis”.
Cieszyńska-Rożek, J. 2018. Rozwój systemu językowego dzieci bilingwalnych. W: Logopedia międzykulturowa, red. E. Czaplewska, s. 132–149. Gdańsk: „Harmonia Universalis”.
Clarke V., Braun, V. 2006. Using thematic analysis in psychology. Qualitative Research in Psychology 3, 2, s. 77–101.
Damico, J.S., Simmons-Mackie, N.N. 2003. Qualitative Research and Speech-Language Pathology. American Journal of Speech-Language Pathology 12, s. 131–143.
De Houwer, A. 2009. Bilingual first language acquisition. Clevedon: Multilingual Matters.
Dębski, R. Rabiej, A. 2021. Wczesna nauka czytania i pisania dzieci dwujęzycznych. Transfer umiejętności i dwujęzyczność w czytaniu i piśmie. Socjolingwistyka 35, s. 77–87.
Dębski, R. Rabiej, A. Szelc-Mays, M. 2016. Czytam,, bo lubię!: program wczesnej nauki czytania wraz z poradnikiem dla rodziców i nauczycieli dzieci dwujęzycznych. Kraków: „Avalon”.
Dębski, R., Młyński, R., Redkva, M. 2022. The phonological skills of bilingual preschool children speaking Polish and Ukrainian in Poland. International Journal of Bilingual Education and Bilingualism vol. 25, nr 5, s. 1624–1640.
Douglass, J.E., Kennedy, C., Smith, K. 2020. Speech-Language Therapy Experiences Across the Life Span of an Individual Who Covertly Stutters: A Thematic Analysis. Perspectives of the ASHA Special Interest Groups 5, s. 1441–1453.
Fama, M., Lemonds, E., Levinson, G. 2022. The subjective experience of word-finding difficulties in people with aphasia: a thematic analysis of interview data. American Journal of Speech Language Pathology 31(1), s. 3–11.
Jönsson, A. 2019. Fonetyka i fonologia języka szwedzkiego. Warszawa: Uniwersytet Warszawski.
Korendo, M., Błasiak-Tytuła, M. 2019. Potrzeba programowania języka polskiego dzieci dwujęzycznych w świetle badań włoskich. Logopedia 48/2, s. 335–346.
Kuć, J. 2018. Bilingwizm i mutyzm w kontekście opóźnionego rozwoju mowy. Kraków–Siedlce: „Aureus”.
Kvale, S. 2010. Prowadzenie wywiadów. Niezbędnik badacza. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Laskowski, R. 1989. Uwagi o języku polskich dzieci w Szwecji: fonologia. Sarajevo: Akademija Nauka i UmjetnostiBosne i Hercegovine.
Laskowski, R. 2009. Język w zagrożeniu: przyswajanie języka polskiego w warunkach polsko-szwedzkiego bilingwizmu. Kraków: „Universitas”.
Libura, A. 2014. Atrycja języka odziedziczonego W: 40 lat wrocławskiej glottodydaktyki polonistycznej. Teoria i praktyka, red. A. Dąbrowska, U. Dobesz, s. 303–312. Wrocław: Oficyna Wydawnicza „Atut”.
Lipińska, E. 2015. Dwujęzyczność kognitywna. LingVaria nr 2(20), s. 55–68.
Lipińska, E., Seretny, A. 2019. E|I|Ree|imigracyjny język polski. Języki obce w szkole 4, s. 5–10.
Lipińska, E. Seretny, A. 2012, Szkoła polonijna, czy językowa? Szkolnictwo polonijne w perspektywie dydaktycznej. Studia Migracyjne – Przegląd Polonijny 38, s. 23–38.
Lubińska, D. 2011. Förstaspråksattritionhosvuxna. Exempletpolsktalandei Sverige. Stockholm: Centrum för tvåspråkighetsforskning. Stockholmsuniversitet.
Ludlow, A., Skelly, Ch., Rohleder P. 2012. Challenges faced by parents of children diagnosed with autism spectrum disorder. Journal of Health Psychology 17(5), s. 702–711.
Majewska-Tworek, A. Tarkowski, Z. 2018. Terapia logopedyczna dziecka dwujęzycznego. W: Metody terapii logopedycznej, red. A. Domagała, U. Mirecka, s. 261–286. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Minczakiewicz, E. 2016. Miejsce metod jakościowych w diagnozie i praktyce logopedycznej. Problemy Edukacji, Rehabilitacji i Socjalizacji Osób Niepełnosprawnych 23/2, s. 93–108.
Młyński, R. 2016. Lingwistyczne objawy dysleksji i dwujęzyczności. Próba analizy różnicowej zachowań językowych. W: Bilingwizm polsko-obcy dziś. Od teorii i metodologii badań do studiów przypadków, red. R. Dębski, W. Miodunka, s. 119–131. Kraków: „Księgarnia Akademicka”.
Nott-Bower, A. 2017. Skutecznie przekazać język polski. Charakterystyka polonijnych rodzin dwujęzycznych. W: Dwujęzyczność, wielojęzyczność i wielokulturowość. Edukacja i globalizacja, red. K. Kuros-Kowalska, I. Loewe, N. Moćko, s. 161–177.Gliwice: „Komlogo”.
Orłowska-Popek, Z., Błasiak-Tytuła, M. 2017. Technika programowania języka (pierwszego i drugiego) w pracy z dzieckiem bilingwalnym. W: Mózg – język – komunikacja, red. M. Rutkiewicz-Hanczewska, J. Sławek, E. Kaptur, s. 41–54. Poznań: Wydawnictwo „Rys”.
Rosenqvist, H. 2007. Uttalsboken. Svenskt uttal i praktik och teori. Stockholm: Natur & Kultur.
Stręk, K. 2006. Jedno dziecko – dwa języki. Po polsku i po niemiecku o dwujęzycznym wychowaniu. Berlin: OsirisDruck.
Tarkowski, Z., Wiewióra, D. 2017. Bilingwizm a rozwój mowy dziecka. W: Studia logopedyczno-lingwistyczne. Księga jubileuszowa z okazji 70-lecia urodzin profesora Edwarda Łuczyńskiego, red. S. Milewski, K. Kaczorowska-Bray, B. Kamińska, s. 109–131. Gdańsk: „Harmonia Universalis”.
Teodorowicz-Hellman, E. 1994. Rozkład części mowy w języku polskim gimnazjalistów mieszkających od 6 lat w Szwecji. Poradnik Językowy z. 1/2, s. 59–64.
Thompson-Janes, E., Brice, S., McElroy, R., Abbott, J., Ball J. 2016. Learning from the experts: a thematic analysis of parent’s experiences of attending a therapeutic group for parents of children with learning disabilities and challenging behaviour. British Journal of Learning Disabilities 44, s. 95–102.
Weinreich, U. 2007. Języki w kontakcie. W: Psychologiczne aspekty dwujęzyczności. red. I. Kurcz, s. 43–56. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Wilson, M., Whelan, T., Milne, L., Hamilton, D., Jacobs, D., Pilkington, P. 2021. A thematic analysis of influences on parents’ autism intervention decisions. Research in Developmental Disabilities 117, s. 1–10.
Wodniecka, Z., Mieszkowska, K., Durlik, J., Haman, E. 2018. Kiedy 1+ 1≠ 2, czyli jak dwujęzyczni przyswajają i przetwarzają język(i). W: Logopedia międzykulturowa, red. E. Czaplewska, s. 92–131. Sopot: „Harmonia Universalis”.
Zaręba, A. 1953. Język polski w Szwecji. Język Polski, s. 29–37.
Collins, T. 2016. A Thematic Analysis of Bilingual Speech-Language Pathologists. New Hampshire: University of New Hampshire.
Baker, C. 2011. Foundations of bilingual education and bilingualism. Bristol: Multilingual Matters.
Bartkowiak, P. 2015. Język polonijny w Szwecji. Przeskok kodowy w rozmowach na temat pracy. Sztokholm. Praca dyplomowa: StockholmsUniversitet. Online: http://www.diva-portal.org [dostęp: 22.02.2023].
Błasiak-Tytuła, M. 2017. Kształtowanie się i rozwój mowy dziecka dwujęzycznego. W: Diagnoza i terapia w działaniach logopedy i terapeuty, red. E. Jeżewska-Krasnodębska, B. Skałbani, s. 247–256. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Błasiak-Tytuła, M. 2018. Terapia logopedyczna dwujęzycznego dziecka z autyzmem. Studia Pragmalingwistyczne X, s. 197–208.
Błasiak-Tytuła, M. 2019. Mowa dzieci dwujęzycznych. Norma i zaburzenia. Kraków: Wydawnictwo UP.
Błasiak-Tytuła, M. Korendo, M. 2019. Potrzeba programowania języka polskiego dzieci dwujęzycznych w świetle badań włoskich. Logopedia 48/2, s. 335–346.
Błasiak-Tytuła, M. Orłowska- Popek, Z. 2017. Dziennik wydarzeń jako technika kształtowania kompetencji komunikacyjnej w sytuacji dwujęzyczności. Conversatoria Linguistica 11, s. 157–170.
Cieszyńska, J. 2006. Kocham czytać. Poradnik dla rodziców i nauczycieli. Kraków: Wydawnictwo Edukacyjne.
Cieszyńska, J. 2013. Metoda krakowska wobec zaburzeń rozwoju dzieci. Z perspektywy fenomenologii, neurobiologii i językoznawstwa. Kraków: Centrum Metody Krakowskiej.
Cieszyńska-Rożek, J. 2012. Rozwój mowy polskich dzieci na obczyźnie – zjawiska normatywne czy zaburzenia rozwojowe. W: Diagnoza różnicowa zaburzeń komunikacji językowej. Nowa Logopedia, t. 3, red. M. Michalik, A. Siudak, Z. Orłowska-Popek, s. 67–82. Kraków: Collegium Columbinum.
Cieszyńska-Rożek, J. 2017. Stymulacja rozwoju polskich dzieci za granicą. W: Studia logopedyczno-lingwistyczne. Księga jubileuszowa z okazji 70-lecia urodzin profesora Edwarda Łuczyńskiego, red. S. Milewski, K. Kaczorowska-Bray, B. Kamińska, s. 83–107. Gdańsk: „Harmonia Universalis”.
Cieszyńska-Rożek, J. 2018. Rozwój systemu językowego dzieci bilingwalnych. W: Logopedia międzykulturowa, red. E. Czaplewska, s. 132–149. Gdańsk: „Harmonia Universalis”.
Clarke V., Braun, V. 2006. Using thematic analysis in psychology. Qualitative Research in Psychology 3, 2, s. 77–101.
Damico, J.S., Simmons-Mackie, N.N. 2003. Qualitative Research and Speech-Language Pathology. American Journal of Speech-Language Pathology 12, s. 131–143.
De Houwer, A. 2009. Bilingual first language acquisition. Clevedon: Multilingual Matters.
Dębski, R. Rabiej, A. 2021. Wczesna nauka czytania i pisania dzieci dwujęzycznych. Transfer umiejętności i dwujęzyczność w czytaniu i piśmie. Socjolingwistyka 35, s. 77–87.
Dębski, R. Rabiej, A. Szelc-Mays, M. 2016. Czytam,, bo lubię!: program wczesnej nauki czytania wraz z poradnikiem dla rodziców i nauczycieli dzieci dwujęzycznych. Kraków: „Avalon”.
Dębski, R., Młyński, R., Redkva, M. 2022. The phonological skills of bilingual preschool children speaking Polish and Ukrainian in Poland. International Journal of Bilingual Education and Bilingualism vol. 25, nr 5, s. 1624–1640.
Douglass, J.E., Kennedy, C., Smith, K. 2020. Speech-Language Therapy Experiences Across the Life Span of an Individual Who Covertly Stutters: A Thematic Analysis. Perspectives of the ASHA Special Interest Groups 5, s. 1441–1453.
Fama, M., Lemonds, E., Levinson, G. 2022. The subjective experience of word-finding difficulties in people with aphasia: a thematic analysis of interview data. American Journal of Speech Language Pathology 31(1), s. 3–11.
Jönsson, A. 2019. Fonetyka i fonologia języka szwedzkiego. Warszawa: Uniwersytet Warszawski.
Korendo, M., Błasiak-Tytuła, M. 2019. Potrzeba programowania języka polskiego dzieci dwujęzycznych w świetle badań włoskich. Logopedia 48/2, s. 335–346.
Kuć, J. 2018. Bilingwizm i mutyzm w kontekście opóźnionego rozwoju mowy. Kraków–Siedlce: „Aureus”.
Kvale, S. 2010. Prowadzenie wywiadów. Niezbędnik badacza. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Laskowski, R. 1989. Uwagi o języku polskich dzieci w Szwecji: fonologia. Sarajevo: Akademija Nauka i UmjetnostiBosne i Hercegovine.
Laskowski, R. 2009. Język w zagrożeniu: przyswajanie języka polskiego w warunkach polsko-szwedzkiego bilingwizmu. Kraków: „Universitas”.
Libura, A. 2014. Atrycja języka odziedziczonego W: 40 lat wrocławskiej glottodydaktyki polonistycznej. Teoria i praktyka, red. A. Dąbrowska, U. Dobesz, s. 303–312. Wrocław: Oficyna Wydawnicza „Atut”.
Lipińska, E. 2015. Dwujęzyczność kognitywna. LingVaria nr 2(20), s. 55–68.
Lipińska, E., Seretny, A. 2019. E|I|Ree|imigracyjny język polski. Języki obce w szkole 4, s. 5–10.
Lipińska, E. Seretny, A. 2012, Szkoła polonijna, czy językowa? Szkolnictwo polonijne w perspektywie dydaktycznej. Studia Migracyjne – Przegląd Polonijny 38, s. 23–38.
Lubińska, D. 2011. Förstaspråksattritionhosvuxna. Exempletpolsktalandei Sverige. Stockholm: Centrum för tvåspråkighetsforskning. Stockholmsuniversitet.
Ludlow, A., Skelly, Ch., Rohleder P. 2012. Challenges faced by parents of children diagnosed with autism spectrum disorder. Journal of Health Psychology 17(5), s. 702–711.
Majewska-Tworek, A. Tarkowski, Z. 2018. Terapia logopedyczna dziecka dwujęzycznego. W: Metody terapii logopedycznej, red. A. Domagała, U. Mirecka, s. 261–286. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Minczakiewicz, E. 2016. Miejsce metod jakościowych w diagnozie i praktyce logopedycznej. Problemy Edukacji, Rehabilitacji i Socjalizacji Osób Niepełnosprawnych 23/2, s. 93–108.
Młyński, R. 2016. Lingwistyczne objawy dysleksji i dwujęzyczności. Próba analizy różnicowej zachowań językowych. W: Bilingwizm polsko-obcy dziś. Od teorii i metodologii badań do studiów przypadków, red. R. Dębski, W. Miodunka, s. 119–131. Kraków: „Księgarnia Akademicka”.
Nott-Bower, A. 2017. Skutecznie przekazać język polski. Charakterystyka polonijnych rodzin dwujęzycznych. W: Dwujęzyczność, wielojęzyczność i wielokulturowość. Edukacja i globalizacja, red. K. Kuros-Kowalska, I. Loewe, N. Moćko, s. 161–177.Gliwice: „Komlogo”.
Orłowska-Popek, Z., Błasiak-Tytuła, M. 2017. Technika programowania języka (pierwszego i drugiego) w pracy z dzieckiem bilingwalnym. W: Mózg – język – komunikacja, red. M. Rutkiewicz-Hanczewska, J. Sławek, E. Kaptur, s. 41–54. Poznań: Wydawnictwo „Rys”.
Rosenqvist, H. 2007. Uttalsboken. Svenskt uttal i praktik och teori. Stockholm: Natur & Kultur.
Stręk, K. 2006. Jedno dziecko – dwa języki. Po polsku i po niemiecku o dwujęzycznym wychowaniu. Berlin: OsirisDruck.
Tarkowski, Z., Wiewióra, D. 2017. Bilingwizm a rozwój mowy dziecka. W: Studia logopedyczno-lingwistyczne. Księga jubileuszowa z okazji 70-lecia urodzin profesora Edwarda Łuczyńskiego, red. S. Milewski, K. Kaczorowska-Bray, B. Kamińska, s. 109–131. Gdańsk: „Harmonia Universalis”.
Teodorowicz-Hellman, E. 1994. Rozkład części mowy w języku polskim gimnazjalistów mieszkających od 6 lat w Szwecji. Poradnik Językowy z. 1/2, s. 59–64.
Thompson-Janes, E., Brice, S., McElroy, R., Abbott, J., Ball J. 2016. Learning from the experts: a thematic analysis of parent’s experiences of attending a therapeutic group for parents of children with learning disabilities and challenging behaviour. British Journal of Learning Disabilities 44, s. 95–102.
Weinreich, U. 2007. Języki w kontakcie. W: Psychologiczne aspekty dwujęzyczności. red. I. Kurcz, s. 43–56. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Wilson, M., Whelan, T., Milne, L., Hamilton, D., Jacobs, D., Pilkington, P. 2021. A thematic analysis of influences on parents’ autism intervention decisions. Research in Developmental Disabilities 117, s. 1–10.
Wodniecka, Z., Mieszkowska, K., Durlik, J., Haman, E. 2018. Kiedy 1+ 1≠ 2, czyli jak dwujęzyczni przyswajają i przetwarzają język(i). W: Logopedia międzykulturowa, red. E. Czaplewska, s. 92–131. Sopot: „Harmonia Universalis”.
Zaręba, A. 1953. Język polski w Szwecji. Język Polski, s. 29–37.
Collins, T. 2016. A Thematic Analysis of Bilingual Speech-Language Pathologists. New Hampshire: University of New Hampshire.
