Porównanie możliwości dokonywania kategoryzacji nazw własnych i nazw pospolitych w dyskursie zaburzonym (w przebiegu łagodnych zaburzeń poznawczych towarzyszących chorobie Parkinsona)
Abstrakt
Celem badania była ocena możliwości dokonywania kategoryzacji semantycznej nazw pospolitych i nazw własnych w dyskursie zaburzonym. W badaniu wykorzystano wykorzystano podejście kliniczno-eksperymentalne. Wyniki poddano analizie jakościowej oraz ilościowej. W artykule wskazano najlepiej zachowane relacje semantyczne, określono zjawiska świadczące o jakości dostępu do słownika mentalnego, wyszczególniono objawy degradacji słownika semantycznego. Ocena ilościowa obejmowała procentowy opis uzyskanych wyników. Obserwowano większą łatwość wykonywania procesu kategoryzacji semantycznej tj. porównania, weryfikowania zgodności bodźca testowego z prototypem nazw własnych a zatem nazw należących do kategorii mniej rozmytych, aniżeli nazw pospolitych o licznych konotacjach.
Słowa kluczowe
nazwy własne; nazwy pospolite; kateogoryzacja; MCI; słownik semantyczny; dyskurs zaburzony
Bibliografia
Ackermann, D., Markiewicz, I., Gorzelańczyk, E.J. 2010. Funkcje wykonawcze i pamięć operacyjna. Episteme 11(1), s. 5–20.
Barczak, A., Gorzkowska, A., Klimowicz-Morawiec, A. 2012. Ocena zaburzeń funkcjonowania poznawczego. W: Diagnostyka i leczenie otępień. Rekomendacje zespołu ekspertów Polskiego Towarzystwa Alzheimerowskiego, red. M. Zabawa, s. 11–16. Otwock: „Medisfera”.
Berko Gleason, J., Bernstein Ratner, N. 2005. Psycholingwistyka. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Bidzan, L. 2015. Łagodne zaburzenia funkcji poznawczych. Geriatria 9, s. 22–30.
Cohen, G. 1990. Why is it difficult to put names to faces? British Journal of Psychology 81, s. 287–297.
Domagała, A. 2019. Rozpad sprawności leksykalnych u pacjenta z otępieniem umiarkowanym w chorobie Alzheimera. Logopaedica Lodziensia 3, s. 45–61.
Domańska, Ł. 2008, Zaburzenia uwagi. W: Podstawy neuropsychologii klinicznej, red. Ł. Domańska, A.R. Borkowska, s. 249–260. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Folstein, M.F., Folstein, S.E., Fanjiang, G. 1975. Mini Mental State Examination. Polska normalizacja. Warszawa: Wydawnictwo PTP.
Gabrylewicz, T. 2012. Łagodne zaburzenia poznawcze. W: Diagnostyka i leczenie otępień. Rekomendacje zespołu ekspertów Polskiego Towarzystwa Alzheimerowskiego, red. M. Zabawa, s. 50–57. Otwock: „Medisfera”.
Gatkowska, I. 2012. Diagnoza dyzartrii u dorosłych w neurologii klinicznej. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Gliwa, R. 2019. Fluencja słowna w zakresie wybranych kategorii nazw własnych i pospolitych w przebiegu otępienia w chorobie Alzheimera. Polonica 39, s. 45–70.
Gliwa, R. 2021. Test fluencji słownej semantyczn ej w logopedycznej diagnozie otępienia alzheimerowskiego – wybrane aspekty. Logopaedica Lodziensia V, s. 35–57.
Gliwa-Patyńska, R. 2021. Fluencja słowna w wybranej kategorii nazw własnych w otępieniu lekkim w przebiegu choroby Parkinsona. Logopedia 50/2, s. 53–68.
Gliwa-Patyńska, R. 2022. Wpływ choroby Parkinsona na wyniki testu fluencji słownej semantycznej. W: Miscellanea lingwistyczne i varia, red. K. Kołatka, s. 79–94. Bydgoszcz: Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego.
Gontijo, P.F.D., Rayman, J., Zhang, S., Zaidel, E. 2002. How brand names are special: brands, words, and hemispheres. Brain and Language 82(3), s. 328–329.
Grossman, M., Robinson, K., Bernhardt, N., Koenig, Ph. 2001. A rule-based categorization deficit in Alzheimer’s Disease? Brain and Cognition 45, s. 265–276.
Grzegorczykowa, R. 1996. Filozoficzne aspekty kategoryzacji, W: Językowa kategoryzacja świata, red. R. Grzegorczykowa, A. Pajdzińska, s. 11–26. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Grzelakowa, E. 2001/2002. O sposobach kategoryzowania w regionalnych odmianach języka polskiego. Prace Wydziału I – Językoznawstwa, Nauki o Literaturze i Filozofii 101, s. 197–204.
Jackendoff , R. 1983. Semantics and cognition, London: MIT–Press.
Jauer-Niworowska, O., Kwasiborska, J. 2009. Dyzartria. Wskazówki do diagnozy różnicowej poszczególnych typów dyzartrii. Gliwice: Wydawnictwo „Komlogo”.
Kertesz, A. 2010. Anomia. W: Concise Encyclopedia of Brain and Language, red. H.A. Whitaker. Amsterdam–Tokyo: Elsevier Health Sciences.
Kielar-Turska, M. Byczewska-Konieczny, K. 2014. Specyficzne właściwości posługiwania się językiem przez osoby w wieku senioralnym. W: Biomedyczne podstawy logopedii, red. S. Milewski, J. Kuczkowski, K. Kaczorowska-Bray, s. 429–441. Gdańsk: „Harmonia Universalis”.
Kozubski, W., Liberski, P.P. 2014. Neurologia. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL.
Kurcz, I., Okuniewska, H. 2018. Język jako przedmiot badań psychologicznych. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie SWPS.
Lakoff , G. 1987. Women, fire and dangerosus things. Chicago: University of Chicago Press.
Lakoff , G., Jonson, M. 1988. Metafory w naszym życiu. Warszawa: Wydawnictwo „Aletheia”.
Lyons, F., Kay, J., Hanley, J.R., Haslam, C. 2006. Selective preservation of memory for people in the context of semantic memory disorder: Patterns of association and dissociation. Neuropsychologia 44, s. 2887–2898.
Łozowski, P. 1994. Czym jest prototyp w semantyce diachronicznej. W: Podstawy gramatyki kognitywnej, red. H. Kardela, s. 243–254. Warszawa: „Biblioteka Myśli Semiotycznej”.
Łuria, A.R. 1976. Podstawy neuropsychologii. Warszawa: Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich.
Maćkiewicz, J. 1999. Kategoryzacja a językowy obraz świata. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Mapa dobrostanu w chorobie Parkinsona. Online: https://ucb.pl/sites/default/files/2021-03/PL%20LPSRC%20ROT%20053%202013%2011%20-%20mapa%20dobrostanu%20-%20wersja%20ostateczna.pdf) [dostęp: 23.02.2023].
McWeeny, K.H., Young, A.W., Hay, D.C., Ellis, A.W. 1987. Putting names to faces. British Journal of Psychology 78(2), s. 143–149.
Mosiołek, A., Gierus, J. 2016. Funkcje poznawcze a radzenie sobie z problemami życia codziennego w schizofrenii. W: Psychiatria 13(2). Online: https://journals.viamedica.pl/psychiatria/article/view/47514/36540 [dostęp: 23.02.2023].
Olszewski, H. 2008. Otępienie czołowo-skroniowe. Ujęcie neuropsychologiczne. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Opala, G.M. 2003. Epidemiologia otępień w perspektywie prognoz demograficznych. W: Choroby otępienne. Teoria i praktyka, red. J. Leszek, s. 19–26. Wrocław: „Continuo”.
Panasiuk, J. 2013. Afazja a interakcja. Tekst – metatekst – kontekst. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Panasiuk, J. 2019. Język a komunikacja w afazji. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Pąchalska, M. 2007. Neuropsychologia kliniczna. Urazy mózgu. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Perkin, D.G. 2003. Neurologia w praktyce lekarza ogólnego. Gdańsk: „Via Medica”.
Polewczyk, I. 2013. Percepcja słuchowa – przedmiot badań i narzędzia diagnozy. W: Profilaktyka logopedyczna w praktyce edukacyjnej, red. K. Węsierska, N. Moćko, s. 161–186. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Ponichtera-Kasprzykowska, M., Sobów, T. 2014. Adaptacja i wykorzystanie testu fluencji słownej na świecie. Psychiatria i Psychologia Kliniczna 14(3), s. 178–187.
Rende, B., Ramsberger, G., Miyake, A. 2002. Commonalities and differences in the working memory components underlying letter and category fluency task: A dual task investigation. Neuropsychology 16(3), s. 309–321.
Rutkiewicz-Hanczewska, M. 2016. Neurobiologia nazywania. O anomii proprialnej i apelatywnej. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Sobów, T. 2006. Zaburzenia poznawcze w chorobie Parkinsona. W: Zaburzenia poznawcze i psychiczne w chorobie Parkinsona, red. T. Sobów, J. Sławek, s. 75–85. Wrocław: „Continuo”.
Szczepańska-Gieracha, J., Greń, G., Morga, P. 2014. Zaburzenia językowe w chorobie Alzheimera. Gerontologia Współczesna 2(2), s. 73–75.
Szepietowska, E.M. 2000. Badanie neuropsychologiczne. Procedura i ocena. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Szepietowska, E.M., Hasiec, T., Jańczyk-Mikoś, A. 2012. Fluencja słowna i niewerbalna w różnych stadiach i formach choroby Parkinsona. Psychogeriatria Polska 9(4), s. 137–148.
Tabakowska, E. 2001. Kognitywne podstawy języka i językoznawstwa. Kraków: TAiWPN „Universitas”.
Taylor, J.R. 2001. Kategoryzacja w języku. Prototypy w teorii językowej. Kraków: TAiWPN „Universitas”.
Taylor, J.R. 2007. Gramatyka kognitywna. Kraków: TAiWPN „Universitas”.
Tomaszewski, T. 1995. Psychologia ogólna. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Wierzbicka, A. 1999. Język – umysł – kultura. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Woźniak, J. 2000. Kategoryzacja. Warszawa: Wydawnictwo SBP.
Zaborowska, M., Maciejek, Z., Wawrzyniak, S. 2012. Występowanie dyskinez w przebiegu choroby Parkinsona leczonej preparatami lewodopy. Aktualności Neurologiczne 12(1), s. 40–43.
Zawadzka, E. 2013. Świat w obrazach u osób po udarze mózgu. Warszawa: Wydawnictwo „Difin”.
Zimbardo, P. 1999. Psychologia i życie. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Barczak, A., Gorzkowska, A., Klimowicz-Morawiec, A. 2012. Ocena zaburzeń funkcjonowania poznawczego. W: Diagnostyka i leczenie otępień. Rekomendacje zespołu ekspertów Polskiego Towarzystwa Alzheimerowskiego, red. M. Zabawa, s. 11–16. Otwock: „Medisfera”.
Berko Gleason, J., Bernstein Ratner, N. 2005. Psycholingwistyka. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Bidzan, L. 2015. Łagodne zaburzenia funkcji poznawczych. Geriatria 9, s. 22–30.
Cohen, G. 1990. Why is it difficult to put names to faces? British Journal of Psychology 81, s. 287–297.
Domagała, A. 2019. Rozpad sprawności leksykalnych u pacjenta z otępieniem umiarkowanym w chorobie Alzheimera. Logopaedica Lodziensia 3, s. 45–61.
Domańska, Ł. 2008, Zaburzenia uwagi. W: Podstawy neuropsychologii klinicznej, red. Ł. Domańska, A.R. Borkowska, s. 249–260. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Folstein, M.F., Folstein, S.E., Fanjiang, G. 1975. Mini Mental State Examination. Polska normalizacja. Warszawa: Wydawnictwo PTP.
Gabrylewicz, T. 2012. Łagodne zaburzenia poznawcze. W: Diagnostyka i leczenie otępień. Rekomendacje zespołu ekspertów Polskiego Towarzystwa Alzheimerowskiego, red. M. Zabawa, s. 50–57. Otwock: „Medisfera”.
Gatkowska, I. 2012. Diagnoza dyzartrii u dorosłych w neurologii klinicznej. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Gliwa, R. 2019. Fluencja słowna w zakresie wybranych kategorii nazw własnych i pospolitych w przebiegu otępienia w chorobie Alzheimera. Polonica 39, s. 45–70.
Gliwa, R. 2021. Test fluencji słownej semantyczn ej w logopedycznej diagnozie otępienia alzheimerowskiego – wybrane aspekty. Logopaedica Lodziensia V, s. 35–57.
Gliwa-Patyńska, R. 2021. Fluencja słowna w wybranej kategorii nazw własnych w otępieniu lekkim w przebiegu choroby Parkinsona. Logopedia 50/2, s. 53–68.
Gliwa-Patyńska, R. 2022. Wpływ choroby Parkinsona na wyniki testu fluencji słownej semantycznej. W: Miscellanea lingwistyczne i varia, red. K. Kołatka, s. 79–94. Bydgoszcz: Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego.
Gontijo, P.F.D., Rayman, J., Zhang, S., Zaidel, E. 2002. How brand names are special: brands, words, and hemispheres. Brain and Language 82(3), s. 328–329.
Grossman, M., Robinson, K., Bernhardt, N., Koenig, Ph. 2001. A rule-based categorization deficit in Alzheimer’s Disease? Brain and Cognition 45, s. 265–276.
Grzegorczykowa, R. 1996. Filozoficzne aspekty kategoryzacji, W: Językowa kategoryzacja świata, red. R. Grzegorczykowa, A. Pajdzińska, s. 11–26. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Grzelakowa, E. 2001/2002. O sposobach kategoryzowania w regionalnych odmianach języka polskiego. Prace Wydziału I – Językoznawstwa, Nauki o Literaturze i Filozofii 101, s. 197–204.
Jackendoff , R. 1983. Semantics and cognition, London: MIT–Press.
Jauer-Niworowska, O., Kwasiborska, J. 2009. Dyzartria. Wskazówki do diagnozy różnicowej poszczególnych typów dyzartrii. Gliwice: Wydawnictwo „Komlogo”.
Kertesz, A. 2010. Anomia. W: Concise Encyclopedia of Brain and Language, red. H.A. Whitaker. Amsterdam–Tokyo: Elsevier Health Sciences.
Kielar-Turska, M. Byczewska-Konieczny, K. 2014. Specyficzne właściwości posługiwania się językiem przez osoby w wieku senioralnym. W: Biomedyczne podstawy logopedii, red. S. Milewski, J. Kuczkowski, K. Kaczorowska-Bray, s. 429–441. Gdańsk: „Harmonia Universalis”.
Kozubski, W., Liberski, P.P. 2014. Neurologia. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL.
Kurcz, I., Okuniewska, H. 2018. Język jako przedmiot badań psychologicznych. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie SWPS.
Lakoff , G. 1987. Women, fire and dangerosus things. Chicago: University of Chicago Press.
Lakoff , G., Jonson, M. 1988. Metafory w naszym życiu. Warszawa: Wydawnictwo „Aletheia”.
Lyons, F., Kay, J., Hanley, J.R., Haslam, C. 2006. Selective preservation of memory for people in the context of semantic memory disorder: Patterns of association and dissociation. Neuropsychologia 44, s. 2887–2898.
Łozowski, P. 1994. Czym jest prototyp w semantyce diachronicznej. W: Podstawy gramatyki kognitywnej, red. H. Kardela, s. 243–254. Warszawa: „Biblioteka Myśli Semiotycznej”.
Łuria, A.R. 1976. Podstawy neuropsychologii. Warszawa: Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich.
Maćkiewicz, J. 1999. Kategoryzacja a językowy obraz świata. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Mapa dobrostanu w chorobie Parkinsona. Online: https://ucb.pl/sites/default/files/2021-03/PL%20LPSRC%20ROT%20053%202013%2011%20-%20mapa%20dobrostanu%20-%20wersja%20ostateczna.pdf) [dostęp: 23.02.2023].
McWeeny, K.H., Young, A.W., Hay, D.C., Ellis, A.W. 1987. Putting names to faces. British Journal of Psychology 78(2), s. 143–149.
Mosiołek, A., Gierus, J. 2016. Funkcje poznawcze a radzenie sobie z problemami życia codziennego w schizofrenii. W: Psychiatria 13(2). Online: https://journals.viamedica.pl/psychiatria/article/view/47514/36540 [dostęp: 23.02.2023].
Olszewski, H. 2008. Otępienie czołowo-skroniowe. Ujęcie neuropsychologiczne. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Opala, G.M. 2003. Epidemiologia otępień w perspektywie prognoz demograficznych. W: Choroby otępienne. Teoria i praktyka, red. J. Leszek, s. 19–26. Wrocław: „Continuo”.
Panasiuk, J. 2013. Afazja a interakcja. Tekst – metatekst – kontekst. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Panasiuk, J. 2019. Język a komunikacja w afazji. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Pąchalska, M. 2007. Neuropsychologia kliniczna. Urazy mózgu. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Perkin, D.G. 2003. Neurologia w praktyce lekarza ogólnego. Gdańsk: „Via Medica”.
Polewczyk, I. 2013. Percepcja słuchowa – przedmiot badań i narzędzia diagnozy. W: Profilaktyka logopedyczna w praktyce edukacyjnej, red. K. Węsierska, N. Moćko, s. 161–186. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Ponichtera-Kasprzykowska, M., Sobów, T. 2014. Adaptacja i wykorzystanie testu fluencji słownej na świecie. Psychiatria i Psychologia Kliniczna 14(3), s. 178–187.
Rende, B., Ramsberger, G., Miyake, A. 2002. Commonalities and differences in the working memory components underlying letter and category fluency task: A dual task investigation. Neuropsychology 16(3), s. 309–321.
Rutkiewicz-Hanczewska, M. 2016. Neurobiologia nazywania. O anomii proprialnej i apelatywnej. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Sobów, T. 2006. Zaburzenia poznawcze w chorobie Parkinsona. W: Zaburzenia poznawcze i psychiczne w chorobie Parkinsona, red. T. Sobów, J. Sławek, s. 75–85. Wrocław: „Continuo”.
Szczepańska-Gieracha, J., Greń, G., Morga, P. 2014. Zaburzenia językowe w chorobie Alzheimera. Gerontologia Współczesna 2(2), s. 73–75.
Szepietowska, E.M. 2000. Badanie neuropsychologiczne. Procedura i ocena. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Szepietowska, E.M., Hasiec, T., Jańczyk-Mikoś, A. 2012. Fluencja słowna i niewerbalna w różnych stadiach i formach choroby Parkinsona. Psychogeriatria Polska 9(4), s. 137–148.
Tabakowska, E. 2001. Kognitywne podstawy języka i językoznawstwa. Kraków: TAiWPN „Universitas”.
Taylor, J.R. 2001. Kategoryzacja w języku. Prototypy w teorii językowej. Kraków: TAiWPN „Universitas”.
Taylor, J.R. 2007. Gramatyka kognitywna. Kraków: TAiWPN „Universitas”.
Tomaszewski, T. 1995. Psychologia ogólna. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Wierzbicka, A. 1999. Język – umysł – kultura. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Woźniak, J. 2000. Kategoryzacja. Warszawa: Wydawnictwo SBP.
Zaborowska, M., Maciejek, Z., Wawrzyniak, S. 2012. Występowanie dyskinez w przebiegu choroby Parkinsona leczonej preparatami lewodopy. Aktualności Neurologiczne 12(1), s. 40–43.
Zawadzka, E. 2013. Świat w obrazach u osób po udarze mózgu. Warszawa: Wydawnictwo „Difin”.
Zimbardo, P. 1999. Psychologia i życie. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
