Terminologia gramatyczna w niemiecko-polskich i polsko-niemieckich słownikach z XVII–XIX wieku
Abstrakt
Niniejszy artykuł jest analizą terminów gramatycznych obecnych w słownikach polsko-niemieckich i niemiecko-polskich z XVII, XVII i XIX wieku. Rozważania koncentrują się na zmianach w liczbie terminów uwzględnianych w słownikach, na opisie miejsc, w których owe terminy są obecne, a także funkcji, w jakiej badana terminologia występuje. Obserwacje dotyczą również języka zastosowanej terminologii gramatycznej.
Słowa kluczowe
słownik; termin gramatyczny; hasło; ekwiwalent; mikrostruktura; makrostruktura
Bibliografia
Adelung, J.Ch. 1793–1801. Grammatisch-kritisches Wörterbuch der Hochdeutschen Mundart. Leipzig: J.G.I. Breitkopf. Online: www.woerterbuchnetz.de/Adelung [dostęp: 15.01.2024 ].
Antonowicz, J. 1788. Grammatyka dla Polaków chcących się uczyć angielskiego języka, Warszawa: Drukarnia Nadworna JKMci i P.K. Edu.
Bronikowski, K. 1848. Gramatyka języka polskiego podług nowego układu. Paryż: L. Martinet.
Cassius, J.L. 1797. Lehrgebäude der polnischen Sprachlehre, mit acht Tabellen der Declinationen un Conjugationen zum Unterricht für Deutsche. Berlin: F. Maurer.
Budziak, R. 2012. Zur ältesten Geschichte der deutsch-polnischen Lexikographie. Wörterbücher aus dem 16. und 17. Jahrhundert. Zeitschrift für Slavistik 57, S. 93–105.
Cybulski, M. 1991. O języku polskim w rękopiśmiennym słowniku toruńskim z 1701 roku. W: Polszczyzna regionalna Pomorza, t. 4, red. K. Handke, s. 51–61. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Blitz-Print.
Cybulski, M. 1996. Fleksja polska w niemiecko-polskim słowniku toruńskim z 1701 roku. W: Studia historycznojęzykowe II, Prace IJP PAN, red. M. Kucała, W.R. Rzepka, s. 241–249. Kraków: Instytut Języka Polskiego PAN.
Deszkiewicz, J.N. 1846: Gramatyka języka polskiego. Rzeszów: F. Skielski.
Dworzecki-Bohdanowicz, J.P. 1813. Gramatyka języka polskiego według prawideł JX. Kopczyńskiego. Wilno: J. Zawadzki.
Ernesti, J. 1674. Forytarz Języka Polskiego. Förderer der Polnischen Sprache. Wrocław: Gottfried Gründer.
Ernesti, J. 1689. Polnisches Hand-Büchlein. Świdnica: Christian Olsen.
Ernesti, J. 1702. Vermehrter, Und an vielen Orten verbesserter Polnischer Donat. Breslau: Baumann, Jancke.
Estreicher, K. 1891–1951. Bibliografia staropolska, cz. 3, t. 33. Kraków: Uniwersytet Jagielloński.
Glück, H., Schröder, K., 2007. Deutschlernen in den polnischen Ländern vom 15. Jahrhundert bis 1918. Eine teilkommentierte Bibliographie. Bearbeitet von Yvonne Pörzgen und Marcelina Tkocz. Wiesbaden: Harrassowitz Verlag.
Faber, A. 1717. Celaryus polski, Oder Nach der Methode Des Lateinischen Libri Memorialis Cellarii, Vortheilhafftig eingerichtetes Polnisch- und Deutsches Wörter-Buch. Brzeg: Gottfried Tramp.
Frączek, A. 2010. Słowniki polsko-niemieckie i niemiecko-polskie z przełomu XVII i XVIII wieku. Analiza leksykograficzna. Warszawa: Zakład Graficzny UW.
Frączek, A. 2011. Von der Anordnung der Makrostruktur in polnisch-deutschen und deutsch-polnischen Wörterbüchern aus dem Ende des 17. und dem Anfang des 18. Jahrhunderts. W: „Ich war immer zwischen Ost und West…“: Grenzüberschreitende Beiträge zur Sprache und Literatur. Gedenkschrift für Ina Meiksinaitė zum 90. Geburtstag, red. Vaiva Žeimantienė, s. 60–79. Wilno: Vilniaus universiteto leidykla.
Frączek, A. 2016. Polnisches Lesebuch, Lexikon und Sprachlehre Krzysztofa Celestyna Mrongowiusza, czyli (nie tylko) gramatyka języka polskiego. Poradnik Językowy 2, s. 109–116. Warszawa.
Grimm, J., Grimm, W. 1852–1961. Deutsches Wörterbuch. Online: www.woerterbuchnetz.de/DWB [dostęp: 28.12.2023].
Gottsched, J.Ch. 1748. Grundlegung einer Deutschen Sprachkunst. Leipzig: Bernh. Christoph Breitkopf.
Gottsched, J.Ch. 1787. Grammatyka Niemiecka Podług Reguł J. K. Gottscheda Sławnego Akademii Lipskiey Professora y Rektora zebrana. Przydane są: Rozmowy Potoczne, krótkie Historyiki, y Bayki G. E. Lessinga, tudzież Listy C. G. Gellerta. Warszawa: Drukarnia J. K. Mci, y Rzeczypospolitey u XX. Scholarium Piarum.
Gottsched, J.Ch. 1794. Grammatyka Niemiecka Podług Ustaw J. K. Gottscheda, Niegdyś Sławnego Akademii Lipskiey Nauczyciela i Rządcy, Zebrana i znowu podług wyrazów, znaczeń, i Pisowni Grammatyki Elementarnéy w Szkołach Narodowych używanéy. Przedrukowana. Edycya Czwarta Dokładnie Poprawiona i Pomnożona. Warszawa: Drukiem i Nakładem Michała Grölla, Księgarza Nadwornego J. K. Mci.
Gutthäter-Dobracki, M. 1668. Vorbott Der Polniſchen Sprachkunſt. Oleśnica: Jan Seiffert.
Gutthäter-Dobracki, M. 1669. Polnische Teutsch erklärte Sprachkunst [...] Gramatyka polska, niemieckim językiem wyrażona. Oleśnica: J. Seiffert.
Jones, W.J. 2000. German Lexicography in the European Context. A descriptive bibliography of printed dictionaries and word lists containing German language (1600–1700). Berlin: Walter de Gruyter.
Jordan, J.P. 1845. Vollständiges Taschen-Wörterbuch der polnischen und deutschen Sprache. Lipsk: Karl Tauchnitz.
Just, A. 2014. Michael Kuschius, Wegweiſer zur Polniſchen / vnd Deutſchen Sprache […]. Online: http://www.gramatyki.uw.edu.pl/ [dostęp: 5.01.2024].
Just, A. 2015. Przewodnik do języka polskiego Michała Kusia – pierwszy niemiecko-polski słownik alfabetyczny na Śląsku. Poradnik Językowy 1, s. 128–135.
Just, A. 2024. Polnische Sprach-Lehre Jerzego Schlaga (1734) – gramatyka języka polskiego dla niewprawnej młodzi. Poradnik Językowy 3, s. 39–59.
Kopczyński, O. 1778. Grammatyka dla szkół narodowych na klassę pierwszą. Warszawa: [s.n.].
Kopczyński, O. 1780. Grammatyka dla szkół narodowych na klassę drugą. Warszawa: [s.n.].
Kopczyński, O. 1783. Grammatyka dla szkół narodowych na klassę trzecią. Warszawa: Drukarnia Księży Pijarów.
Kopczyński, O. 1817. Grammatyka języka polskiego. Warszawa: Drukarnia Księży Pijarów.
Kortowicz, E.S. 1891. Oczyszciciel mowy polskiej czyli słownik obcosłów składający się blisko z 10,000 wyrazów i wyrażeń […]. Poznań: nakładem Autora.
Kuś, M. 1646. Wegweiser zur Polnischen und Deutschen Sprache. Przewodnik do Języka Polskiego. Wrocław: Georg Baumann.
Londzin, J. 1924. Polskość Śląska Cieszyńskiego. Cieszyn: Nakładem własnym (z drukarni „Dziedzictwa”).
Łukaszewski, X.F.A.E. 1847. Słownik podręczny wyrazów obcych i rzadkich w języku polskim używanych. Królewiec: Bornträger.
Mendykowa, A. 1991. Dzieje książki polskiej na Śląsku. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Mrongowiusz, K.C. 1794. Nowy Słownik Polsko-niemiecki. Kwidzyn: Daniel Krzysztof Kanter.
Mrongowiusz, K.C. 1835. Ausführliches Polnisch-Deutsches Wörterbuch. Królewiec: Bornträger.
Muczkowski, J. 1825. Gramatyka języka polskiego. Poznań: W. Decker i Spółka.
Schottelius, J.G. 1663. Ausführliche Arbeit Von der Teutschen HaubtSprache. Braunschweig: Christoph Friedrich Zillingern.
Nienałtowski, M. 2003. http://www.olesnica.nienaltowski.net/ [dostęp: 28.12.2023].
Rombowski, A. 1960. Nauka języka polskiego we Wrocławiu. Koniec wieku XVI – połowa wieku XVIII. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Schröder, K. 1987–1995. Biographisches und bibliographisches Lexikon der Fremdsprachenlehrer des deutschsprachigen Raumes, Spätmittelalter bis 1800. Augsburg: Universität Augsburg.
Stankiewicz, E. 1984. Grammars and Dictionaries of the Slavic Languages from Middle Ages up to 1850. An Annotated Bibliography. Berlin: Walter de Gruyter.
Stieler, K. 1691. Der Teutschen Sprache Stammbuam und Fortwachs. Nürnberg: Johann Hofmann.
Woyna, J.K. 1690. Kleiner Lust-Garten, Worinn Gerade Gänge Zur Polnischen Sprache angewiesen werden. Gdańsk: Thomas Johann Schreibers Verlag und Schriften.
SWil – Zdanowicz, A. i in. 1861. Słownik języka polskiego (tzw. Słownik wileński), cz. 1–2, Wilno: M. Orgelbrand.
