O czym mówimy, kiedy mówimy o trybach? Kilka uwag na temat italianistycznej terminologii językoznawczej
Abstrakt
Punktem wyjścia w niniejszym artykule jest krytyka pojęcia trybu (modo), które w italianistycznej terminologii językoznawczej jest ujmowane w sposób niejednoznaczny, gdyż odnosi się zarówno do zjawisk morfosynktatycznych, jak i semantycznych. Na podstawie analizy artykułów hasłowych w wybranych słownikach oraz gramatyk języka włoskiego można zauważyć, że tryb wyraża stosunek osoby mówiącej do treści propozycjonalnej i że w ramach tej kategorii wyróżnić można tryby niefinitywne (infinito, gerundio, participio) oraz finitywne (indicativo, imperativo, condizionale, congiuntivo). O ile druga grupa ściśle łączy się z modalnością, o tyle nie wiadomo, w jaki sposób miałoby się na nią przekładać użycie form niefinitywnych, np. bezokolicznika. Ostatecznie bowiem wydaje się, że opozycja finitywny – niefinitywny ma raczej charakter morfosyntaktyczny i należy wyraźnie odróżniać ją od kategorii trybu (jako modalności), którą z kolei można przypisywać jedynie formom finitywnym.
Słowa kluczowe
tryb; modalność; formy finitywne czasownika; formy niefinitywne czasownika; językoznawstwo włoskie
Bibliografia
Cristofaro, S. 2003. Subordination. New York: Oxford Univeristy Press.
Grzegorczykowa, R., Laskowski, R., Wróbel H. 1998. Gramatyka współczesnego języka polskiego. Morfologia, t. 2, cz. 2. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Haspelmath, M. 2002. Understanding morphology. New York: Oxford University Press.
Landriani, M.R., Oglio, M. 2001. Costruire competenze linguistiche: Sintassi. Milano: Carlo Signorelli Editore.
Langacker, R.W. 2009. Gramatyka kognitywna. Wprowadzenie, tłum. E. Tabakowska, M. Buchta, H. Kardela, W. Kubiński, P. Łozowski i in. Kraków: Wydawnictwo Universitas.
Palmer, F.R. 1986. Mood and Modality. Cambridge: Cambridge University Press.
Portner, P. 2009. Modality. Oxford: Oxford University Press.
Squartini, M. 2010. Where mood, modality and illocution meet: the morphosyntax of Romance conjectures. W: Modality and Mood in Romance. Modal interpretation, mood selection and mood alternation, red. M.G. Becker, E.-M. Remberger, s. 109–132. Berlin–New York: De Gruyter.
Battaglia, G. 1973. Nuova grammatica italiana per stranieri. Roma: Bonacci Editore.
Battaglia, S., Pernicone, V. 1977. La grammatica italiana. Torino: Loescher Editore.
Ceppellini, V. 2001. Nuovo dizionario pratico di grammatica e linguistica. Novara: Istituto geografico De Agostini.
Dardano, M., Trifone, P. 1995. Grammatica italiana con nozioni di linguistica. Bologna: Zanichelli.
Kaczyński, M. 1996. Gramatyka języka włoskiego. Warszawa: Editions Spotkania System.
Katerinov, K. 1975. La lingua italiana per stranieri: regole essenziali, esercizi ed esempi d'autore con le 3000 parole più usate nell'italiano d'oggi: corso medio: esercizi e test. Perugia: Edizioni Guerra.
Mańczak, W. 1962. Gramatyka włoska. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Marinucci, M. 1996. La lingua italiana. Torino: Bruno Mondadori.
Patota, G. 2006. Grammatica di riferimento dell’italiano contemporaneo. Novara: Garzanti Linguistica.
Renzi, L., Salvi, G., Cardinaletti, A. red. 1991. Grande grammatica italiana di consultazione, t. 2: I sintagmi verbale, aggettivale, avverbiale. La subordinazione (Nuova edizione). Bologna: il Mulino.
Schwarze, C. 2009. Grammatica della lingua italiana, red. A. Colombo. Roma: Carocci editore.
Storni, B. 1999. Gramatyka języka włoskiego, tłum. Joanna Szymanowska. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Delta W-Z.
Widłak, S. 1997. Mała gramatyka języka włoskiego. Warszawa: Wydawnictwo Wiedza Powszechna.
CORIS – Corpus di Italiano Scritto. Online: https://corpora.ficlit.unibo.it/TCORIS/ [dostęp: 15.01.2024].
DSC – Sabatini, F., Coletti, V. 2007. Il Sabatini Coletti. Dizionario della lingua italiana, Milano: Rizzoli. Online: https://dizionari.corriere.it/dizionario_italiano/ [dostęp: 15.01.2024].
GDG – 2017. Il Grande Dizionario Garzanti di Italiano. Milano: Garzanti. Online: https://www.garzantilinguistica.it/ [dostęp: 15.01.2024].
GDH – Gabrielli, A. 2018. Grande Dizionario Hoepli Italiano. Online: https://dizionari.repubblica.it/italiano.html [dostęp: 15.01.2024].
GRADIT – Chiari, I., De Mauro, T. Nuovo vocabolario di base della lingua italiana. Online: https://dizionario.internazionale.it/ [dostęp: 15.01.2024].
VLZ – Zingarelli, N. 2018. Lo Zingarelli. Vocabolario della lingua italiana di Nicola Zingarelli, red. M. Cannella, B. Lazzarini. Bologna: Zanichelli.
VTR – 2017. Treccani. Dizionario della Lingua Italiana. Roma, Firenze: Istituto della Enciclopedia Italiana. Giunti T.V.P. Online: https://www.treccani.it/vocabolario/ [dostęp: 15.01.2024].
Uniwersytet Jagielloński Polska
http://orcid.org/0009-0006-9535-5251
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
