Czy potrzebna jest reforma systemu transkrybowania tekstów w języku rosyjskim za pomocą liter polskiego alfabetu? Przyczynek do dyskusji nad regułami konwersji wraz z prezentacją pewnych rozwiązań
Abstrakt
W artykule poruszona została kwestia zasadności wprowadzenia zmian w obowiązującym systemie transkrybowania tekstów napisanych w języku rosyjskim na znaki polskiego alfabetu. We wstępie przedstawiono zakres pojęcia transkrypcji, reguły transkrypcji PWN i ich dotychczasową krytykę, a także rezultaty badań nad praktyką transkrypcyjną Polaków. W dalszej części autor omawia kierunki możliwego zmodyfikowania reguł transkrypcji tak, aby w większym stopniu odzwierciedlały one warstwę brzmieniową języka rosyjskiego, po czym przedstawia propozycję katalogu reguł zmodyfikowanych według poczynionych wcześniej założeń. W celu ukazania praktycznego zastosowania postulowanych reguł do artykułu dołączone zostały przykładowe teksty przetranskrybowane zgodnie z nimi. W zamierzeniu autora artykuł ma stanowić przyczynek do dyskusji nad obecnym i przyszłym kształtem zasad transkrypcji języka rosyjskiego na znaki polskiego alfabetu.
Słowa kluczowe
transkrypcja; język polski; język rosyjski; norma językowa; uzus
Bibliografia
BOSRYA – Kalenchuk, M.L., Kasatkin, L.L., Kasatkina, R.F. red. 2017. Bol'shoy orfoepicheskiy slovar' russkogo yazyka. Literaturnoye proiznosheniye i udareniye nachala XXI veka: norma i yeyë varianty. Moskva: Ast-Press.
Dulewiczowa, I. 1981. Transkrypcja i transliteracja wyrazów rosyjskich. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Dulewiczowa, I. 1993. Gramatyka konfrontatywna rosyjsko-polska. Fonetyka i fonologia. Grafia i ortografia. Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy „Omnitech Press”.
Dzienisiewicz, D. 2019. O (nie)przestrzeganiu zasad transkrypcji współczesnego języka rosyjskiego (na przykładzie felietonistyki Stanisława Michalkiewicza). Slavia Orientalis 68 (1), s. 167–187.
Dzienisiewicz, D. 2023. Transkrypcja tekstu rosyjskiego na znaki polskiego alfabetu w relacjach z zesłania publikowanych na łamach czasopisma „Zesłaniec”. Studia Rossica Posnaniensia 48 (2), s. 133–151.
Dzienisiewicz, D., Dzienisiewicz, M. 2020. Praktyka transkrypcji współczesnego języka rosyjskiego na znaki polskiego alfabetu w świetle reguł Wydawnictwa Naukowego PWN (na podstawie eksperymentu badawczego). Studia Rossica Gedanensia 7, s. 59–70.
Dzienisiewicz, D., Graliński, F. 2023. Konwersja tekstu rosyjskiego na znaki polskiego alfabetu w wypowiedziach polskich internautów. Język Polski 103 (3), s. 29–41.
EJP – Ubrańczyk, S., Kucała, M. red. 1999. Encyklopedia języka polskiego. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
EWJP – Urbańczyk, S. red. 1978. Encyklopedia wiedzy o języku polskim. Wrocław–Warszawa: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Fedorushkov, Y. 2018. Kieszonkowy słownik piłki nożnej: rosyjsko-polski i polsko-rosyjski. Warszawa: Centrum Polsko-Rosyjskiego Dialogu i Porozumienia.
Grzybowski, S., Jaskólski, A. 2021. Zarys fonetyki języka rosyjskiego (wraz z ćwiczeniami). Skrypt dla studentów filologii rosyjskiej. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Grzybowski, S., Olechnowicz, M., Wawrzyńczyk, J. 1986. Gramatyka opisowa języka rosyjskiego. Część 1. Fonetyka, fonologia, pismo. Łódź: Uniwersytet Łódzki.
ISJP – Bańko, M. red. 2000. Inny słownik języka polskiego. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Jodłowski, S., Taszycki, W. 1985. Zasady pisowni polskiej i interpunkcji ze słownikiem ortograficznym. Wrocław–Warszawa: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Klemensiewicz, Z. red. 1957. Pisownia polska. Przepisy − słowniczek. Wrocław: Zakład im. Ossolińskich, Wydawnictwo PAN.
Lachur, C. 2004. Zarys językoznawstwa ogólnego. Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Uniwersytetu Opolskiego.
Lednicki, W. red. 1934. Projekt transkrypcji z języka rosyjskiego na język polski. Kraków: Skład Główny: Gebethner i Wolff.
NOSRYA – Ivanova, T.F. 2005. Novyy orfoepicheskiy slovar' russkogo yazyka. Moskva: Russkiy Yazyk Media.
Sawicka, I. red. 2007. Komparacja systemów i funkcjonowania współczesnych języków słowiańskich 2. Fonetyka, fonologia. Opole: Uniwersytet Opolski.
SJPSz – Szymczak, M. red. 1992. Słownik języka polskiego. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
SOJP – Szymczak, M. red. 1993. Słownik ortograficzny języka polskiego wraz z zasadami pisowni i interpunkcji. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
SWJP – Dunaj, B. red. 1996. Słownik współczesnego języka polskiego. Warszawa: Wydawnictwo Wilga.
USJP – Dubisz, S. red. 2006. Uniwersalny słownik języka polskiego PWN. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
WSJP PAN – Żmigrodzki P. red. 2007–. Wielki słownik języka polskiego PAN. Online: https://wsjp.pl/.
WSOF – Podracki, J. red. 2001. Wielki słownik ortograficzno-fleksyjny. Warszawa: Bertelsmann Media.
Źródła internetowe
DS – Czesak, A., Szałkiewicz, Ł., Żurowski, S. red. Dobry słownik. Online: https://dobryslownik.pl/ [dostęp: 6.09.2024].
https://prirucka.ujc.cas.cz/?id=924 [dostęp: 11.05.2024].
https://sjp.pwn.pl/zasady/308-76-B-Transkrypcja-wspolczesnego-alfabetu-rosyjskiego;629697.html [dostęp: 15.05.2024].
https://www.gov.pl/web/ksng/zasady-latynizacji [dostęp: 15.05.2024].
https://www.kommersant.ru/doc/6664893?from=spend_time [dostęp: 15.05.2024].
https://www.kommersant.ru/doc/6677926?from=spend_time [dostęp: 15.05.2024].
https://www.kommersant.ru/doc/6688861?from=main [dostęp: 15.05.2024].
https://www.kommersant.ru/doc/6688872?from=main [dostęp: 15.05.2024].
https://www.kommersant.ru/doc/6689533?from=glavnoe_6 [dostęp: 15.05.2024].
https://www.ushuaia.pl/transliterate/ [dostęp: 15.05.2023].
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu Polska
http://orcid.org/0000-0003-0400-5143
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
