"Psychiatryk w Las Vegas": o internetowych użyciach leksemu psychiatryk
Abstrakt
W ostatnich latach coraz częściej pojawia się w debacie publicznej temat języka w psychiatrii. Efektem troski o odpowiedni dobór słów są rekomendacje językowe dotyczące mówienia o leczeniu zaburzeń psychicznych. Wśród słów wzmacniających negatywny stereotyp leczenia psychiatrycznego wymieniany bywa leksem psychiatryk. Artykuł jest refleksją na temat wartościowania tego słowa w internecie. Ponieważ przedmiotem analizy są konkretne wypowiedzi – użycia języka, autorka posługuje się narzędziami pragmatyki językowej do opisu całego kontekstu wypowiedzi (intencji nadawcy, charakteru komunikatu, zakładanego odbiorcy itp.). W większości analizowanych przypadków dominuje użycie tego leksemu wzmacniające negatywny stereotyp hospitalizacji psychiatrycznej, a same placówki (w przykładach często żartobliwych, na granicy potoczności i obraźliwości) jawią się jako miejsca odstraszające, patologiczne albo śmieszne i niezrozumiałe.
Słowa kluczowe
leksem psychiatryk; stygmatyzacja; stereotyp językowy; pragmatyka językowa; szpital psychiatryczny
Bibliografia
Babicki, M., Kotowicz, K., Piotrowski, P., Stramecki, F., Kobyłko, A., Rymaszewska, J. 2018. Obszary stygmatyzacji i dyskryminacji osób chorujących psychicznie wśród respondentów internetowych w Polsce. Psychiatria Polska 52 (1), s. 93–102.
Gapski, H. 2009. Bonifratrzy w Europie Środkowo-Wschodniej do końca XVIII wieku. Rozwój sieci konwentów szpitali. W: Bracia, czyńcie dobro. 400 lat Zakonu Bonifratrów w Polsce 1609–2009, red. M. Surdacki, s. 51–60. Kraków: Wydawnictwo Konwent Bonifratrów.
Grzegorczykowa, R. 1990. Wprowadzenie do semantyki językoznawczej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Kalisz, R. 1993. Pragmatyka językowa. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
Komarynska-Polak, H. 2011. Psychicznie chorzy w krakowskim szpitalu bonifratrów w XVII–XVIII wieku. Zeszyty Naukowe Małopolskiej Wyższej Szkoły Ekonomicznej w Tarnowie 18 (1), s. 33–46.
Krawczyński, Ł. 2016. Medialny obraz osób z zaburzeniami psychicznymi na przykładzie wybranych dzienników. Studia Medioznawcze 4, s. 61–72.
Labocha, J. 2008. Tekst, wypowiedź, dyskurs w procesie komunikacji językowej. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Perzyna, L. 1793. Lekarz dla włościan, czyli rada dla pospólstwa. W chorobach i dolegliwościach naszemu Kraiowi albo właściwych, albo po większey części przyswoionych, każdemu naszego Kraiu Mieszkańcowi dla wiadomości potrzebna. Kalisz: w Drukarni J.O. Xcia Jmci Prymasa Arcybiskupa Gnieźnieńskiego.
Porębowicz, S. 1961. Najstarsze szpitale psychiatryczne w Europie. Szpitalnictwo Polskie 1, s. 39–41.
Siatkowska, E. 1964. Syntetyczne i analityczne nazwy w języku czeskim i polskim. Prace Filologiczne 18 (2), s. 219–237.
Sojda, S. 2007. Procesy uniwerbizacyjne w języku słowackim i polskim. Praca doktorska. Katowice: Uniwersytet Śląski.
Sozańska, D. 2014. Między fascynacją a dystansem. Społeczny odbiór osób chorych psychicznie a ich wizerunek w kulturze masowej – analiza wybranych przypadków. Labor et Educatio 2, s. 105–117.
ISJP – Bańko, M. red. 2000. Inny słownik języka polskiego, t. 1–2. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Kn – Knapski, G. 1643. Thesaurus polono-latino-graecus seu promptarium linguae latinae et graece in tres tomas divisum, Kraków: F. Cezary.
Miejski słownik slangu. Online: https://miejski.pl [dostęp: 1.02.2024].
SeBań – Bańkowski, A. 2000. Etymologiczny słownik języka polskiego, t. 1–2. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
SL – Linde, S. B. 1807–1814. Słownik języka polskiego, t. 1–6. Warszawa: Drukarnia XX. Pijarów.
SWil – Zdanowicz, A. i in. 1861. Słownik języka polskiego (Słownik wileński), cz. 1–2, Wilno: M. Orgelbrand. Online: https://eswil.ijp.pan.pl/ [dostęp: 1.02.2024].
SWJP – Dunaj, B. red. 2000–2004. Słownik współczesnego języka polskiego, t. 1–5. Kraków Wydawnictwo SMS.
Tr – Trotz, M. A. Nowy dykcjonarz, to jest Mownik polsko-niemiecko-francuski […] Nouveau dictionnaire polonois, allemand et françois […]. Lipsk: J.F. Gledycz.
WSJP PAN – Żmigrodzki, P. red. 2007. Wielki słownik języka polskiego PAN. Online: https://wsjp.pl/ [dostęp: 1.02.2024].
WSJP PWN – Dubisz, S. red. 2018. Wielki słownik języka polskiego PWN. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Grabowska, M. 2019. Stosunek do osób chorych psychicznie. Warszawa: CBOS/ Instytut Psychiatrii i Neurologii. Online: https://cbos.pl/PL/wydarzenia/79_spotkanie/MG_Stosunek_do_osob_chorych_psychicznie_6_11_2019.pdf [dostęp: 1.02.2024].
Rekomendacje dotyczące języka niedyskryminującego osób z zaburzeniami psychicznymi. 2020. Rada Języka Polskiego przy Prezydium Polskiej Akademii Nauk. Online: https://rjp.pan.pl/images/Wra%C5%BCliwi_na_s%C5%82owa._Wra%C5%BCliwi_na_ludzi_przyk%C5%82ady.pdf (przykłady języka stygmatyzującego i niestygmatyzującego), https://rjp.pan.pl/images/Wra%C5%BCliwi_na_s%C5%82owa._Wra%C5%BCliwi_na_ludzi_zalecenia.pdf (zalecenia dotyczące języka niedyskryminującego osób z zaburzeniami psychicznymi) [dostęp: 1.02.2024].
Wciórka, B., Wciórka, J. 2005. Polacy wobec chorób psychicznych i osób chorych psychicznie. Warszawa: CBOS Komunikat z badań. Online: https://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2005/K_118_05.PDF [dostęp: 10.02.2024].
Wrażliwi na słowa. Wrażliwi na ludzi. 2020. Online: https://www.janssen.com/poland/ruszamy-z-kampania-spoleczna-wrazliwi-na-slowa-wrazliwi-na-ludzi [dostęp: 10.02.2024].
https://www.koszulkomat.eu/51736-psychiatryk.html?color_id=6&model_id=39
https://kwejk.pl/tag/psychiatryk
https://lock.me/pl/poland/dolnoslaskie/wroclaw/escape-room/letmeout/10589-psychiatryk%C4%85sy
https://lubimyczytac.pl/ksiazka/271922/psychiatryk
https://www.youtube.com/watch?v=7kvF6WNqU_A
https://portal.abczdrowie.pl/psychiatryk-pacjenci-opowiadaja-co-sie-dzieje-za-murami
https://www.ofeminin.pl/fitness-i-zdrowie/zdrowie/jak-wygladal-kiedys-psychiatryk/gejkew7
Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego Polska
http://orcid.org/0000-0003-4573-4182
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
