Analiza konwersacyjna jako metoda badań logopedycznych w zakresie bilingwizmu polsko-obcego
Abstrakt
Artykuł dotyczy analizy konwersacyjnej (AK) jako metody wywodzącej się z socjologii, a stosowanej i rozwijanej także w psychologii, językoznawstwie oraz logopedii. Celem artykułu jest przybliżenie możliwości metody w opisie interakcji werbalnych różnego typu. W tekście zaprezentowano zastosowanie AK w badaniu zdolności dialogowych dzieci bilingwalnych. Badano, jakie wzorce przełączania kodu (CS) występują w mowie dzieci dwujęzycznych, jakie są ich cechy wzorców oraz jakie strategie konwersacyjne występują w wywiadach z dziećmi. Stwierdzono, że CS ściśle wiąże się z brakami leksykalnymi w języku polskim. Zauważono cechy negocjacji konwersacyjnej w momentach użycia języka angielskiego. Poza tym wobec braków w polskim repertuarze językowym odnotowano u mówców stosowanie napraw, a także nakładanie się wypowiedzi interlokutorów.
Słowa kluczowe
badanie jakościowe; metodologia badań; interakcja werbalna; dziecko bilingwalne; przełączanie kodów
Bibliografia
Abbas, I. i in. 2022. Conversation analysis: a methodology of diagnosing autism. Global Language Review 7 (2), s. 1–12.
Acton, C. 2004. A conversation analytic perspective on stammering: some reflections and observations. Stammering Research 1 (3), s. 249–270.
Angrosino, M. 2010. Badania etnograficzne i obserwacyjne. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Atkinson, M.J., Heritage, J. 1984. Structures of Social Action: Studies in Conversation Analysis. Cambridge: Cambridge University Press.
Auer, P. 1988. A conversation analytic approach to codeswitching and transfer. W: Code switching: anthropological and sociolinguistic perspectives, red. M. Heller, s. 187–214. Berlin: Mouton de Gruyter.
Auer, P. 1995. The Pragmatics of Code-switching: A Sequential Approach. W: One Speaker, Two Languages: Cross-disciplinary Perspectives on Code-switching, red. M. Lesley, M. Pieter, s. 115–135. Cambridge: Cambridge University Press.
Auer, P. 1984. On the meaning of conversational code-switching. W: Interpretive sociolingustics, red. P. Auer, A. di Luzio, s. 87–108, Tubingen: Narr.
Beeke, S., Maxim, J., Wilikson, R. 2007. Using conversation analysis to assess and treat people with aphasia. Seminars in Speech and Language 28 (2), s. 136–147.
Bielecka-Prus, J. 2012. Problem kontekstu w teoriach komunikowanie społecznego. Studia Socjologiczne 1 (204), s. 19–37.
Bloch, S., Wilkinson, R. 2009. Acquired dysarthia in conversation: identifying sources of understandability problems. International Journal of Language & Communication Disorders 44 (5), s. 769–783.
Boles, L. 1997. Conversation analysis as a dependent measure in communication therapy with four individuals with aphasia. Asia Pacific Journal of Speech, Language and Hearing 2 (1), s. 43–61.
Boles, L. 1998. Conversation discourse analysis as a method for evaluating progress in aphasia: a case report. Journal of Communication Disorders 31 (3), s. 261–274.
Chatwin, J., Ludwin, K., Latham, I. 2022. Combining ethnography and conversation analysis to explore interaction in dementia care settings. Health Expectations 25 (5), s. 2306–2313.
Ciołkiewicz, P. 2012. Obiektywizm jako kapitał symboliczny w polu dziennikarskim. Przyczynek do analizy dyskursu dziennikarstwa. Studia Socjologiczne 1 (204), s. 225–243.
Collins, S. 1996. Referring expressions in conversations between aided and natural speakers. W: Augmentative and Alternative Communication: European perspectives, red. S. von Tetzchner, M. Jensen, s. 89–100. Londyn: Whurr.
Collins, S., Markova, I., Murphy, J. 1997. Bringing conversations to a close: The management of closing in interactions between AAC users and ‘natural’ speakers. Clinical Linguistics and Phonetics 11 (6), s. 467–493.
Czyżewski, M., Piotrowski, A. 2010. Spór o AIDS, czyli kto panuje w dyskursie o moralności. W: Cudze problemy. O ważności tego, co nieważne. Analiza dyskursu publicznego w Polsce, red. M. Czyżewski, K. Dunin, A. Piotrowski, s. 253–309. Warszawa: WAiP.
Dębski, R. 2022. Analiza konwersacyjna (manuskrypt udostępniony przez autora, niepublikowany). Kraków.
Edwards, D. 2023. Psychologia dyskursowa. Przegląd Socjologiczny 72 (2), s. 17–42.
Edwards, D., Potter, J. 2001. Discursive psychology. W: How to analyse talk in institutional settings: A casebook of methods, red. A. McHoul, M. Rapley, s. 12–24. London – New York: Continuum International.
Freebody, P. 2003. Qualitative research in education: interaction and practice. Londyn – Thousand Oaks – New Delhi: Sage.
Frei, R. 2012. Analiza konwersacyjna – zarys metody. W: Via Communicandi. Studia z antropologii komunikacji i epistomologii społecznej, red. B. Sierocka, s. 35–51. Wrocław: Atut.
Garfinkel, H. 2007. Studia z etnometodologii. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Geils, C., Knoetze, J. 2008. Conversations with Barney: a conversation analysis of interactions with child with autism. South African Journal of Psychology 38 (1), s. 200–204.
Georgalidou, M., Kaili, H., Celtek, A. 2010. Code alternation patterns in bilingual family conversation: a conversation analysis approach. Journal of Greek Linguistics 10 (2), s. 317–344.
Gibbs, G. 2011. Analizowanie danych jakościowych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Grabias, S. 2007. Język, poznanie, interakcja. W: Język, interakcja, zaburzenia mowy. Metodologia badań, red. T. Woźniak, A. Domagała, s. 355–377. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Grabias, S. 2019. Język w zachowaniach społecznych. Podstawy socjolingwistyki i logopedii. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Gumperz, J. 1982. Discourse Strategies. Cambridge: University Press.
Hall, K. i in. 2018. Familiar communication partners’ facilitation of topic management in conversations with individuals with dementia. International Journal of Language & Communication Disorders 53 (3), s. 564–575.
Jefferson, G. 2004. Glossary of transcript symbols with an introduction. W: Conversation Analysis. Studies from the First Generation, red. G. Lerner, s. 13–31. Amsterdam: Benjamins.
Jura, J., Nykiel, R., Żelazo, K. 1997. „Tu jest pełna zgoda”. Puls dnia – analiza przypadku. W: Rytualny chaos. Studium dyskursu publicznego, red. M. Czyżewski, S. Kowalski, A. Piotrowski, s. 375–415. Kraków: Aureus.
Kawecki, I. 1996. Etnografia i szkoła. Kraków: Impuls.
Konarzewski, K. 2000. Jak uprawiać badania oświatowe. Metodologia praktyczna. Warszawa: WSiP.
Majewska-Tworek, A. 2014. Niepłynność wypowiedzi w oficjalnej odmianie polszczyzny. Propozycja typologii. Wrocław: Quaestio.
Majewska-Tworek, A., Zaśko-Zielińska, M. 2020. Funkcjonalny opis transkrypcji jako wstępnego etapu analizy danych mówionych. Oblicza Komunikacji 12, s. 47–62.
Michalik, M. 2015. Transdycyplinarność logopedii – między metodologiczną koniecznością a teoretyczną utopią. W: Metodologia badań logopedycznych z perspektywy teorii i praktyki, red. S. Milewski, K. Kaczorowska-Bray, s. 32–46. Gdańsk: Harmonia.
Michalik, M., Siudak, A., Pawłowska-Jaroń, H. red. 2013. Interakcyjne uwarunkowania rozwoju i zaburzeń mowy. Kraków: Collegium Columbinum.
Mirheidari, B. i in. 2016. Diagnosing people with dementia using automatic conversation analysis. Interspeech, s. 1220–1224.
Młyński R., Majewska-Tworek, A. 2024. Typy i funkcje przełączania kodu językowego (codeswitching) w wywiadzie z dzieckiem bilingwalnym. Prace Językoznawcze, nr 2 (w druku).
Muskett, T. i in. 2010. Inflexibility as an interactional phenomenon: using conversation analysis to re-examine a symptom of autism. Clinical Linguistics & Phonetics 24 (1), s. 1–16.
Nęcki, Z. 1996. Komunikacja międzyludzka. Kraków: Wydawnictwo Profesjonalnej Szkoły Biznesu.
Perkins, L. 1995. Applying conversation analysis to aphasia: clinical implications and analytics issues. European Journal of Disorders of Communication 30 (3), s. 372–383.
Perkins, L., Crisp, J., Walshaw, D. 1999. Exploring conversation analysis as an assessment tool for aphasia: the issue of reliability. Aphasiology 13 (4–5), s. 259–281.
Rancew-Sikora, D. 2017. Analiza konwersacyjna audycji radiowej poświęconej coachingowi. W: Analiza dyskursu publicznego. Przegląd metod i perspektyw badawczych, red. M. Czyżewski, M. Otrocki, T. Piekot, J. Stachowiak, s. 349–372. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Sedno.
Rancew-Sikora, D. 2007. Analiza konwersacyjna jako metoda badania rozmów codziennych. Warszawa: Trio.
Rancew-Sikora, D. 1993. Reguły wyrażania ocen przez uczestników rozmowy. Wybór badań z analizy konwersacyjnej. Studia Socjologiczne 3–4, s. 87–101.
Rutkowski, M. 2015. Elementy formalne i nieformalne w rozmowach urzędowych. Socjolingwistyka 29, s. 135–148.
Selting, M., Auer, P., Barden, B., i in. 1998. Gesprächsanalytisches Transkriptionssystem (GAT) [A System for Transcribing Talk-in-Interaction]. Linguistische Berichte 173, s. 91–122.
Sommerbeck, L. 2006. Udenfor Terapeutisk Rækkevidde? Introduktion til Præ-Terapi. Psykolog Nyt 60 (8), s. 12–20.
Stachyra, G. 2017. Komunikowanie emocji w nocnych rozmowach radiowych w świetle paradygmatu analizy konwersacyjnej. Forum Lingwistyczne 4, s. 55–66.
Stribling, P., Rae, J., Dickerson, P. 2009. Using conversation analysis to explore the reccurence of a topic in the talk of a boy with an autism spectrum disorder. Clinical Lingusitics & Phonetics 23, s. 555–582.
Tetnowski, J., Damico, J. 2001. A demonstration of the advantages of qualitative methodologies in stuttering research, Journal of Fluency Disorders, 26 (1), s. 17–42.
Tomaszewski, T. 1963. Wstęp do psychologii. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Warchala, J. 2003. Kategoria potoczności w języku. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Wei, L. 2002. What do you want me to say? On the conversation analysis approach to bilingual interaction. Language in Society 31, s. 159–180.
Wilson, B. 2007. The use of conversational laughter by an individual with dementia. Clinical Linguistics & Phonetics 21 (11–12), s. 1001–1006.
Zaśko-Zielińska, M. 2021. Autorstwo prywatnej korespondencji mailowej w świetle analizy konwersacyjnej oraz umiejętności edycji tekstu elektronicznego. Online: https://www.kwartalnikiustitia.pl/autorstwo-prywatnej-korespondencji-mailowej-w-swietle-analizy-konwersacyjnej-oraz-umiejetnosci-edycji-tekstu-elektronicznego,11710/4 [dostęp: 23.01.2023].
Uniwersytet Jagielloński Polska
http://orcid.org/0000-0001-9069-0612
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
