Jak by nie było, to gdzie nie spojrzeć, tak się mówi i pisze
Abstrakt
Artykuł jest próbą rewizji oceny poprawnościowej takich związków wyrazowych jak jak było, co by nie zrobić, kto by nie przyszedł, gdzie by nie spojrzeć, gdzie nie spojrzę, gdzie się nie ruszysz itp. Są one obecne w polszczyźnie od co najmniej 150 lat, ale wciąż są oceniane negatywnie, jako niepotrzebne rusycyzmy i konstrukcje nielogiczne. Przeprowadzone w tekście rozważania, poparte licznymi przykładami z różnych typów tekstów polszczyzny, prowadzą do wniosku, iż mamy do czynienia z modelem frazeologicznym, zawierającym składniki by nie jako oś konstrukcyjną lub nie, w zdaniach formalnie zaprzeczonych, a w rzeczywistości zawierających wzmocnienie sądu. Te związki sfrazeologizowane wykazały przydatność funkcjonalną i powinno się je zaakceptować w normie użytkowej polszczyzny.
Słowa kluczowe
rusycyzm; logizowanie w języku; frazeologizacja; ocena poprawnościowa; funkcjonalność w języku
Bibliografia
Kołodziejek, E. 1995. Językowa corrida. Szczecin: Ponad.
Krasnowolski, A. 1920. Najpospolitsze błędy językowe zdarzające się w mowie i piśmie polskim, wyd. 4. Poznań-Łódź-Lublin-Wilno: Wydawnictwo M. Arcta.
Kryński, A. A. 1921. Jak nie należy mówić i pisać po polsku.Warszawa: s.n.
Kryński, A.A. 1931. Jak nie należy mówić i pisać po polsku, cz. 2. Warszawa: s.n.
Mirowicz, A., Dulewiczowa, I., Grek-Pabisowa, I., Martyniukowa, I. 1986. Wielki słownik rosyjsko-
polski, wyd. 3. popr,. i uzup., t. A-O. Moskwa-Warszawa: Wiedza Powszechna.
NKJP – Narodowy Korpus Języka Polskiego. Online: http://nkjp.pl/poliqarp/query/
Podracki, J. 2000. Pułapki językowe. Warszawa: Wydawnictwo Juka.
SWK - Bańko, M., Krajewska, M. 1994. Słownik wyrazów kłopotliwych. Warszawa: Świat Książki.
Szczerbowicz-Wieczór, L. 1881. O skażeniu obecnem języka polskiego w prasie. Płock: nakładem I. Wassermana.
USJP – Dubisz, S. red. 2003. Uniwersalny słownik języka polskiego, t. 1-4. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Walicki, A. 1876. Błędy nasze w mowie i piśmie ku szkodzie języka polskiego popełniane oraz prowincjonalizmy. Warszawa: s.n.
