Ideologie językowe i zarządzanie językiem w Iwano-Frankiwsku (dawnym Stanisławowie)
Abstrakt
W artykule została przedstawiona analiza socjolingwistyczna zmiany ideologii językowych na przykładzie dwóch pokoleń Polaków mieszkających w Iwano-Frankiwsku (dawnym Stanisławowie). Materiał badawczy stanowią rozmowy, które zostały przeprowadzone w latach 2017-2022. Na podstawie biografii językowej przedstawicieli polskiej mniejszości narodowej stworzone zostały historie mówienia dwóch generacji (najstarszej i starszej) w zależności od okresu ich życia. Makroideologia jednojęzyczności miała wpływ na wybór języka w rodzinach dwóch przeanalizowanych pokoleń Polaków miasta i doprowadziła do zaniku przekazu języka polskiego od rodziców do dzieci, a następnie do stopniowego przywracania tego procesu w rodzinach Polaków miasta.
Słowa kluczowe
biografia językowa; ideologie językowe; zarządzanie językiem; zróżnicowanie pokoleniowe
Bibliografia
Babbie, E. 2009, Podstawy badań społecznych, tłum. W. Betkiewicz, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Blommaert, J. 2006, Language Policy and National Identity. An Introduction to Language Policy. Oxford: Blackwell.
Busch, B. 2013, Mehrsprachigkeit. Wien.
Centrum Kultury Polskiej i Dialogu Europejskiego w Iwano-Frankiwsku. Online: https://www.ckpide.eu/pl/o-nas/misja-cele-i-zadania [dostęp: 10.09.2023].
Chromik, B. 2014. Aspekty pojęcia ideologie językowe istotne z perspektywy działań rewitalizacyjnych. Zeszyty Łużyckie 48, s. 65–76.
Dębski, R., Miodunka, W. red. 2003, Bilingwizm polsko-obcy dziś: od teorii i metodologii badań do studiów przypadków. Kraków: Księgarnia Akademicka.
Dołowy-Rybińska, N., Hornsby, M. 2021, Attitudes and Ideologies in Language Revitalisation. W: Revitalizing Endangered Languages. A Practical Guide, red. J. Olko, J. Sallabank, s. 104–117. Cambridge University Press, DOI: 10.1017/9781108641142.
Dubisz, S. 2016, Języki zbiorowości polonocentrycznych w świecie a kontakty międzyjęzykowe. W: Język, literatura i kultura polska w świecie, red. W. Miodunka, A. Seretny, s. 229–239. Warszawa: Księgarnia Akademicka.
Dzięgiel, E. 2017, Odmiany terytorialne i społeczne współczesnego języka polskiego na Ukrainie, LingVaria nr 2 (24), DOI: 10.12797/LV.12.2017.24.13.
Fishman, J.A. 1971, The sociology of language: An interdisciplinary social science approach to language in society. W: Advances in the sociology of language, red. J. A. Fishman, s. 217–404. The Hague: Mouton.
Franceschini R., Miecznikowski J. 2004, Leben mit mehreren Sprachen. Sprachbiographien. Vivre avec plusieurs langues. Biographies langagières, Bern – Berlin: Peter Lang.
Gal, S. 1995, The Boundaries of Languages and Disciplines: How Ideologies Construct Difference. W: Defining the Boundaries of Social Inquiry, 62, red. S. Gal, J. Irvine, s. 967–1001.
Hawrysz, M., Steciąg, M. 2014, Rozważania metodologiczne w kontekście badań statusu i prestiżu języka sąsiada na pograniczu polsko-saksońskim. Polonica, 34, s. 203–210.
Krasowska, H. 2020, Języki mniejszości. Status, prestiż, dwujęzyczność, wielojęzyczność, Warszawa.
Krasowska, H. 2022, Polacy między Donem, Dniestrem a Prutem. Biografie językowe. Warszawa.
Lipińska, E., Seretny, A. 2012, Między językiem ojczystym a obcym. Nauczanie i uczenie się języka odziedziczonego na przykładzie szkolnictwa polonijnego w Chicago, Kraków: Księgarnia Akademicka.
Smith, A. 1991, National Identity. London: Penguin Books.
Meng, K. 2004, Russlanddeutsche Sprachbiographien – Rückblick auf ein Projekt. W: Leben mit mehreren Sprachen, red. R. Franceschini, J. Miecznikowski, s. 97–120, Peter Lang.
Miodunka, W. 2003, Bilingwizm polsko-portugalski w Brazylii: w stronę lingwistyki humanistycznej. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”.
Miodunka, W. 2016, Biografia językowa jako jedna z metod badania dwujęzyczności. W: Bilingwizm polsko-obcy dziś: od teorii i metodologii badań do studiów przypadków, red. R. Dębski, W. Miodunka, s. 49–88. Kraków: Księgarnia Akademicka.
Nekvapil, J., Sherman, T. 2015, An introduction: Language Management Theory in Language Policy and Planning. International Journal of the Sociology of Language, 232, s. 1–12, DOI: 10.1515/ijsl-2014-0039.
Pelekhata, O. 2022, Elementy biografii językowych przedstawicieli polskiej mniejszości narodowej na pograniczu: Iwano-Frankiwsk (dawny Stanisławów). Poradnik Językowy, 1, s. 89–108, DOI: 10.33896/PorJ.2022.1.5.
Piller, I. 2016, Linguistic Diversity and Social Justice: An Introduction to Applied Sociolinguistics. Oxford: Oxford University Press.
Silverstein, M. 1979, Language structure and linguistic ideology. W: The Elements: A Parasession on Linguistic Units and Levels, red. P. R. Clyne, W. F. Hanks, C. L. Hofauer, s. 193–247. Chicago Linguistic Society.
Umowa między Rządem Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej a Rządem Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich w sprawie terminu i trybu dalszej repatriacji z ZSRR osób narodowości polskiej. Online: https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19570470222/O/D19570222.pdf [dostęp: 10.09.2023].
Zielińska, A. 2013, Mowa pogranicza: studium o językach i tożsamościach w regionie lubuskim. Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, URI: 20.500.12528/37.
Zielińska, A., Księżyk, F. 2021, Language shifts in the language biographies of immigrants from Upper Silesia residing in Germany. Multilingua 2021, 40 (5), s. 675–706, DOI: 10.1515/multi-2019-0127.
Кубійович, В. 1983, Етнічні групи південно-західної України (Галичини) на 1.1.1939. Ethnic groups of the South-Western Ukraine (Halyčyna-Galicia) 1.1.1939. Wiesbaden: Otto Harrassowitz.
Лозинський, P. 2011, Етнічний склад населення Івано-Франківська у другій половині ХХ ст. (історико-географічний аналіз). Вісник Львівського національного університету імені Івана Франка, Серія: Географія, 39, s. 231–236.
Масенко, Л. 2004, Мова і політика. Київ: Соняшник.
Закон України Про ратифікацію Європейської хартії регіональних мов або мов меншин (Відомості Верховної Ради України (ВВР), 2003, N 30, ст.259). Online: https://zakononline.com.ua/documents/show/231604___231669 [dostęp: 20.09.2023].
Przykarpacki Uniwersytet Narodowy im. Wasyla Stefanyka Ukraina
http://orcid.org/0000-0002-5142-2137
