O niereferencjalnych kontekstach użycia zaimka ten
Abstrakt
Przedmiotem analizy w niniejszym artykule jest polski zaimek ten występujący przy nazwach własnych w kontekstach w rodzaju ten Martynowski, ten Marek, ten Gdańsk, ten Giewont. Ze względu na współwystępowanie w bezpośrednim sąsiedztwie dwóch wyrażeń prymarnie pełniących funkcję wykładników referencji szczegółowej określonej można wysunąć hipotezę, że zaimek ten w tego typu układach nie jest użyty referencjalnie, przestaje tym samym być demonstrativum, w związku z czym ma inne niż podstawowe dla niego właściwości językowe. Celem badań podjętych w tym tekście jest określenie językowej specyfiki takich wystąpień operatora ten, w tym odniesienie się do tez dominujących w literaturze specjalistycznej, dotyczących m.in. ekspresywności takich użyć. Wybrane do zbadania połączenia słowa ten z nazwami własnymi zostaną zestawione z nieobligatoryjnymi wystąpieniami tego zaimka przy rzeczownikach (jak np. w zdaniu: Na tym wczorajszym indyku można sobie było zęby połamać).
Słowa kluczowe
referencja; pragmatyka; nazwy własne; zaimek ten
Bibliografia
Bachtin, M. 1986. Estetyka twórczości słownej. Warszawa.
Bednarek, A., Grochowski, M. 1997. Zadania z semantyki językoznawczej. Toruń.
Bogusławski, A. 1976. O zasadach rejestracji jednostek języka. Poradnik Językowy 8, s. 356 – 364.
Bogusławski, A. 1977. O interpretacji zdań z wyrażeniami okazjonalnymi. Przegląd Humanistyczny 2, s. 39–56.
Bogusławski, A., 1991. This. W: Problemy opisu gramatycznego języków słowiańskich, red. M. Grochowski. Warszawa, s. 23–30.
Chojak, J., Zaron, Z. 1991. Ten cały cały. Refleksje nad znaczeniem. Poradnik Językowy 5- 6, s. 206–211.
Danielewiczowa, M. 2008 Chmurka filozofii w kropli gramatyki. Wokół wyrażeń „ten cały ktośj” / „to całe cośk”, „całe to cośi”. W: Pojęcie – słowo – tekst. Z zagadnień semantyki leksykalnej, red. R. Grzegorczykowa, K. Waszakowa. Warszawa, s. 223–232.
Grzegorczykowa, R., 2001. Wprowadzenie do semantyki językoznawczej. Warszawa.
ISJP: Inny słownik języka polskiego, red. M. Bańko, t. I-II, Warszawa 2000.
NKJP: Narodowy Korpus Języka Polskiego, (http://www.nkjp.pl).
Topolińska, Z. 1984. Składnia grupy imiennej. W: Gramatyka współczesnego języka polskiego. Składnia, red. Z. Topolińska. Warszawa, s. 301–389.
Topolińska, Z. 2007. Ekspresywne wzmacniacze ekstensji grupy imiennej. Зборник Матице
српске за славистику 71‒72, s. 19‒25.
Topolińska, Z. 2011. W kręgu (para)zaimków. Linguistica Copernicana 1/5, s. 53–61.
Topolińska, Z. 2016. Zaimki – uniwersalny system referencji. LingVaria 11/1, s. 35–41.
SJPSz: Słownik języka polskiego, red. M. Szymczak, t. I-III. Warszawa1988-1989.
SWJP: Słownik współczesnego języka polskiego, red. B. Dunaj. Warszawa 1996.
Wawrzyńczyk, J. 2005. Słownik bibliograficzny językoznawstwa ogólnego i polonistycznego. Warszawa.
Wierzbicka, A. 1972. Semantic Primitives. Frankfurt/M.
Wierzbicka, A. 1996. Semantics. Primes and Universals. Oxford – New York.
WSJP: Wielki słownik języka polskiego PAN, red. P. Żmigrodzki, Kraków 2007 (http://www.wsjp.pl).
Zaron, Z. 2011. Uwag kilka o połączeniach ‘(ten)_który…’ z nazwami własnymi. Prace Filologiczne LX, s. 341–351.
