O pozornej synonimii na przykładzie czasowników fałszu
Abstrakt
Artykuł ma na celu wskazanie mechanizmów decydujących o pozornej synonimii. Opiera się na obserwacji kontekstów zdaniowych zawierających czasowniki fałszu. W pierwszej części artykułu wskazane zostają różnice semantyczne zachodzące między czterema jednostkami języka: wprowadzić [kogoś] w błąd, oszukać [kogoś], zwieść [kogoś], a także okłamać [kogoś]. Następnie rozważone zostają konteksty zdaniowe w postaci okresu warunkowego zawierające różne kombinacje pozornych synonimów. Z analizy płynie wniosek, że do neutralizacji opozycji semantycznych dochodzi w związku z określonymi cechami kontekstu składniowego oraz mechanizmu „milczącego zaprzeczenia” opisanego przez A. Bogusławskiego (2003, 2021) . Warunkiem koniecznym zajścia neutralizacji jest zachowanie tożsamości tematów charakterystyk zawartych w treści czasowników. Synonimia kontekstualna nie pojawi się, jeśli któryś z predykatów ujętych w okres warunkowy nie będzie charakteryzował tematu pod określonym względem.
Słowa kluczowe
synonimia; synonimia kontekstowa; quasi-synonimia; czasowniki fałszu
Bibliografia
Apresjan, J. 2000/1974. Semantyka leksykalna. Synonimiczne środki języka. Wrocław: Ossolineum.
Bogusławski, A. 1973. O pragmatycznych właściwościach wyrażeń równoznacznych. Projekt schematu. Pamiętnik Literacki 64, z. 3, s. 121-151.
Bogusławski, A. 1998. Science as Linguistic Activity. Linguistics as scientific Activity. Warszawa: Katedra Lingwistyki Formalnej UW.
Bogusławski, A. 2003. Aspekt i negacja, Warszawa: Katedra Lingwistyki Formalnej UW .
Bogusławski, A. 2007. A Study in the Linguistics-Philosophy Interface. Warszawa: BelStudio.
Bogusławski, A. 2008, Myśli o gwiazdce i regule, Warszawa: BelStudio.
Bogusławski, A. 2021. Lingwistyczna teoria mowy. Preliminaria, Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Grice, H.P, Strawson, P. F. 1956. In defence of a dogma. The Philosophical Review LXV, No. 2, s. 141-158.
Grodziński, E. 1985. Językoznawcy i logicy o synonimach i synonimii, Wrocław: Ossolineum.
Lyons, J. 1975, Wprowadzenie do językoznawstwa, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Quine, W. 2000/1953, Z punktu widzenia logiki, Warszawa: Aletheia.
Zaucha, J. 2012. Od metafizyki do semantyki. O uzasadnianiu tez o analityczności. Luinguistica Copernicana 7/2021, s. 99-111.
Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego Polska
http://orcid.org/0000-0002-5766-7354
