Co o zwyczajach żywieniowych mieszkańców wsi podhalańskich mówią ludowe nazwy roślin?
Abstrakt
Artykuł nakreśla zwyczaje żywieniowe mieszkańców podhalańskich wsi na podstawie ludowych nazwy roślin motywowanych leksyką należącą do wtórnej kulturowo kategorii Kulinaria. Materiał badawczy zebrano w kilku miejscowościach podhalańskich w latach 2016–2017. Analizie poddano kilkadziesiąt jednostek, w które podmiot nominujący wpisał określenia pokarmów bądź przedmiotów i czynności związanych ze spożywaniem jedzenia lub picia. Wszechstronny opis zgromadzonego słownictwa ułatwiły dwa podziały – w pierwszym wzięto pod uwagę typ motywacji (np. nazwy roślin motywowane kształtem, smakiem, właściwościami użytkowymi itd.), w drugim – znaczenie wpisanych w fitonimy leksemów (wyróżniono klasy semantyczne nazw roślin odwołujących się do poszczególnych typów pożywienia).
Słowa kluczowe
etnolingwistyka, pożywienie, nazwy roślin, społeczność wiejska, obraz świata
Bibliografia
Bartmiński, J. (1993). Styl potoczny. W: J. Bartmiński (red.), Encyklopedia kultury polskiej XX wieku, t. 2, Współczesny język polski (115–134). Wrocław: Wydawnictwo Wiedza o Kulturze.
Bartmiński, J. (1996). O „Słowniku stereotypów i symboli ludowych”. W: J. Bartmiński (red.), Słownik stereotypów i symboli ludowych, t. 1, Kosmos: niebo, światła niebieskie, ogień, kamienie (9–34). Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Bartmiński, J. (2007). Językowe podstawy obrazu świata. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Batko-Tokarz, B. (2021). Czego o jedzeniu i kulinariach dowiadujemy się z tematycznych klasyfikacji słownictwa. W: Przybylska, R., Ochmann, D. (red.), Polskie kulinaria. Aspekty historycznojęzykowe, regionalne i kulturowe (11–35). Kraków: Wydawnictwo Libron.
Bochnakowa, A. (1984). Terminy kulinarne romańskiego pochodzenia w języku polskim do końca XVIII w. Kraków: Nakład Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Borysławski, R. (2002). Posmak niedosytu. Kultura jedzenia, jedzenie kultury, Er(r)go. Teoria. Literatura. Kultura, 4, 139–143.
Czerwiński, T. (2008). Pożywienie ludności wiejskiej na północnym Mazowszu u schyłku XIX i w XX wieku. Ciechanów: Towarzystwo Miłośników Ziemi Ciechanowskiej. Golonka-Czajkowska, M. (2007). Żentyca, legumina, gazdowy zawijaniec w bułce poniywiyrany, czyli o kulinarnych wątkach w retoryce tatrzańskiego turyzmu. W: K. Łeńska-Bąk (red.), Pokarmy i jedzenie w kulturze. Tabu, dieta, symbol (321–338). Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.
Jędrzejko, E. (2007). O polskiej kulturze kulinarno-biesiadnej z perspektywy etnoparemiologii. W: K. Łeńska-Bąk (red.), Pokarmy i jedzenie w kulturze. Tabu, dieta, symbol (13–33). Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.
Kurek, H. (2003). Przemiany leksyki gwarowej na Podkarpaciu. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”.
Łeńska-Bąk, K. (2007). Wprowadzenie. W: K. Łeńska-Bąk (red.), Pokarmy i jedzenie w kulturze. Tabu, dieta, symbol (7–11). Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.
Łuczaj, Ł. (2004). Dzikie rośliny jadalne Polski. Przewodnik survivalowy. Krosno: Wydawnictwo Chemigrafia.
Markowski, A. (1990). Leksyka wspólna różnym odmianom polszczyzny, t. 1. Warszawa: Wydział Polonistyki UW.
Nowowiejski, B. (2005). Małgorzata Witaszek-Samborska, „Studia nad słownictwem kulinarnym we współczesnej polszczyźnie” (recenzja), Białostockie Archiwum Językowe, 5, 213–218. DOI: 10.15290/baj.2005.05.17.
Przybylska, R., Ochmann, D. (red.). (2021). Polskie kulinaria. Aspekty historycznojęzykowe, regionalne i kulturowe. Kraków: Wydawnictwo Libron.
Puzynina, J. (1992). Język wartości. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Radwańska-Paryska, Z. (1992). Słownik gwarowy góralskich nazw roślin z Tatr i Podtatrza. Zakopane: Tatrzański Park Narodowy.
Rosiński, F.M. (2007). Jedzenie w ujęciu biblijnym. W: K. Łeńska-Bąk (red.), Pokarmy i jedzenie w kulturze. Tabu, dieta, symbol (59–76). Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.
Stec, W. (2013). Z zagadnień motywacji nazw roślin leczniczych w języku polskim i rosyjskim: nazwy motywowane warunkami środowiskowymi roślin, Studia Wschodniosłowiańskie, 13, 127–142. DOI: 10.15290/sw.2013.13.11.
Szromba-Rysowa, Z. (1997). Pożywienie jako znak identyfikacji kulturowej. Z etnograficznych badań na Podhalu, Krakowskie Studia Małopolskie, 1, 71–77. DOI: 10.15804/ksm199705.
Szuster, G. (2016). „Góralsko strawa”. Pożywienie na Podhalu w XIX i XX w. W: P. Jędrzejewski, P. Magiera, K. Skrężyna, G. Szuster (red.), Wiktuały, kuchnia, kultura jedzenia w perspektywie historycznej (280–294). Kraków: Wydawnictwo Avalon.
Tokarski, R. (1993). Słownictwo jako interpretacja świata. W: J. Bartmiński (red.), Encyklopedia kultury polskiej XX wieku, t. 2, Współczesny język polski (335–362). Wrocław: Wydawnictwo Wiedza o Kulturze.
Waniakowa, J. (2012). Polskie gwarowe nazwy dziko rosnących roślin zielnych na tle słowiańskim. Zagadnienia ogólne. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Witaszek-Samborska, M. (2005). Studia nad słownictwem kulinarnym we współczesnej polszczyźnie. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza.
Żarski, W. (2008). Książka kucharska jako tekst kultury. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Wykaz skrótów
ILGiKP – Kąś J. (2015–2019). Ilustrowany leksykon gwary i kultury podhalańskiej, Bukowina Tatrzańska: Bukowiańskie Centrum Kultury „Dom Ludowy” (t. I–III), Kraków: Astraia (t. IV), Nowy Sącz: Małopolskie Centrum Kultury „Sokół” (t. V–XII).
WSJP – Wielki słownik języka polskiego PAN, red. P. Żmigrodzki, Kraków. Publikacja elektroniczna.
