Użycie rzeczownika deprawacja jako źródło wiedzy o problemach dotyczących moralności
Abstrakt
Cel artykułu stanowi próba wskazania tematów, w odniesieniu do których używany jest rzeczownik deprawacja. Badaniom poddano materiał wyekscerpowany z czterech korpusów języka polskiego z okresu 1919–2021, podzielonych dodatkowo na cztery krótsze przedziały czasowe. Analiza danych pokazuje, jakie działania są szeroko dyskutowane i oceniane negatywnie ze względu na ich możliwy skutek – naruszenie akceptowanych społecznie norm moralnych. Badania prowadzą do wniosków na temat zmian zasięgu rzeczownika deprawacja w ostatnich stu latach – widoczny jest wyraźny wzrost tematyki związanej z seksualnością, spadek odsetka kontekstów dotyczących przestępczości czy deprawacji ideologicznej oraz porównywalny poziom wypowiedzi związanych z ogólnymi problemami etycznymi.
Słowa kluczowe
semantyka; aksjolingwistyka; badania korpusowe; deprawacja
Bibliografia
Danielewiczowa, M. (2017). Polskie nazwy czynności i wytworów czynności w świetle walencji motywujących je czasowników, Prace Filologiczne, LXX, 143–157.
Dec-Pietrowska, J., Walendzik-Ostrowska, A. (2020). Wokół problematyki edukacji seksualnej w Polsce, Wychowanie w Rodzinie, XXIII (2), 229–242. DOI:10.34616/wwr.2020.2.229.242
Filas, R. (2010). Dwadzieścia lat przemian polskich mediów (1989–2009). W ujęciu periodycznym, Zeszyty Prasoznawcze, LIII, nr 3–4 (203–204), 27–54.
Kłys, J. (1998). Pornografia i jej skutki w życiu dzieci i młodzieży, Studia nad Rodziną, 2/1 (2), 163–167.
Kuniński, M. (2012). Wyjaśnianie powstawania norm, Zarządzanie Publiczne, 1(19), 173–184.
Machura, P. (2011). Normy moralne, ideały i supererogacja, Folia Philosophica, 29, 277–305.
Mariański, J. (2006). Socjologia moralności. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Ogrodniczuk, M. (2018). Polish Parliamentary Corpus. In: D. Fišer, M. Eskevich, F. de Jong (Eds.), Proceedings of the LREC 2018 Workshop ParlaCLARIN: Creating and Using Parliamentary Corpora (15–19). Paryż. Pozyskano z http://lrec-conf.org/workshops/lrec2018/W2/pdf/book_of_proceedings.pdf [data dostępu: 10.06.2023].
Pawłowski, A. (2021). ChronoPress – Korpus Tekstów Prasowych. Pozyskano z https://www.repozytorium.uni.wroc.pl/dlibra/publication/139101/ [data dostępu: 10.06.2023]. DOI: 10.34616/139101
Pęzik, P. (2020). Budowa i zastosowania korpusu monitorującego MoncoPL, Forum Lingwistyczne, 7, 133–150.
Przepiórkowski, A., Bańko, M., Górski, R.L., Lewandowska-Tomaszczyk, B. (red.). (2012). Narodowy Korpus Języka Polskiego. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Przesławski, T. (2020). Normy społeczne a współczesny świat wartości. W: T. Przesławski (red.), W poszukiwaniu dobra w perspektywie jednostkowej i społecznej. Księga jubileuszowa z okazji 80-lecia urodzin dr hab. Krystyny Ostrowskiej (231–250). Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Wymiaru Sprawiedliwości, Wyższa Szkoła Kryminologii i Penitencjarystyki w Warszawie.
Szczepański, J. (1972). Elementarne pojęcia socjologii. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
SŁOWNIKI
e-SXVII – Elektroniczny słownik języka polskiego XVII i XVIII wieku. Pozyskano z https://sxvii.pl/ [data dostępu: 16.02.2022].
ISJP – Inny słownik języka polskiego, red. M. Bańko, t. 1, Warszawa 2000.
NSPP – Nowy słownik poprawnej polszczyzny, red. A. Markowski, Warszawa 2003.
SGJP – Słownik gramatyczny języka polskiego, M. Woliński, Z. Saloni, R. Wołosz, W. Gruszczyński, D. Skowrońska, Z. Bronk, wyd. IV, Warszawa 2020. Pozyskano z sgjp.pl [data dostępu: 16.02.2022].
SIJP – Słownik ilustrowany języka polskiego, M. Arct, Warszawa 1916. Pozyskano z: http://mbc.cyfrowemazowsze.pl/dlibra [data dostępu: 16.02.2022].
SJPD – Słownik języka polskiego, red. W. Doroszewski, t. 1-11, Warszawa 1958–1969. Pozyskano z http://doroszewski.pwn.pl [data dostępu: 16.02.2022].
Słownik łacińsko-polski, red. J. Korpanty, t. 1, Warszawa: Wydawnictwo Szkolne PWN 2011.
SW – Słownik języka polskiego (tzw. Słownik warszawski), red. J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, t. 1, Warszawa 1900-1927. Pozyskano z https://crispa.uw.edu.pl [data dostępu: 16.02.2022].
SWil – Słownik języka polskiego (tzw. Słownik wileński), red. A. Zdanowicz i in., Wilno 1861. Pozyskano z https://eswil.ijp.pan.pl/ [data dostępu: 16.02.2022].
USJP – Uniwersalny słownik języka polskiego, red. S. Dubisz, t. 1, Warszawa 2003.
WSJP – Wielki słownik języka polskiego PAN, red. P. Żmigrodzki, Kraków 2007. Pozyskano z http://wsjp.pl [data dostępu: 16.02.2022].
KORPUSY
ChronoPress – Korpus Tekstów Prasowych. Pozyskano z http://chronopress.clarin-pl.eu/ [data dostępu: 22.11.2021].
KDP – Korpus Dyskursu Parlamentarnego. Pozyskano z kdp.nlp.ipipan.waw.pl [data dostępu: 6.12.2021].
KorBa – Elektroniczny korpus tekstów polskich z XVII i XVIII w. (do 1772 r.). Pozyskano z https://korba.edu.pl/query_corpus/ [data dostępu: 20.12.2021].
Korpus tekstów polskich z lat 1830-1918. Pozyskano z http://korpus19.nlp.ipipan.waw.pl [data dostępu: 20.12.2021].
MoncoPL – Korpus monitorujący MoncoPL. Pozyskano z http://monco.frazeo.pl/ [data dostępu: 29.11.2021].
NKJP – Narodowy Korpus Języka Polskiego. Pozyskano z nkjp.pl [data dostępu: 20.12.2021].
Uniwersytet Śląski w Katowicach Polska
https://orcid.org/0000-0002-8741-1595
