Anny Wierzbickiej key words a kulturemy: porównywanie języków – porównywanie kultur?
Abstrakt
Artykuł przedstawia problemy związane z percepcją teorii semantycznej Anny Wierzbickiej, w szczególności odnosi się do jej krytyki dokonanej przez Daniela Weissa. Dla Wierzbickiej język to klucz do kultury etnicznej, co mimo negatywnych reakcji części lingwistów zachodnich wydaje się bezsporne i przyjmowane jest przez badaczy tzw. językowego obrazu świata. W niniejszym artykule w miejsce key words proponuje się mniej obciążony wieloznacznością termin kulturem, a kierunek analizy ilustrują dwa polskie kulturemy: schabowy oraz cham.
Słowa kluczowe
etnolingwistyka, kulturem, egzotyzm, stereotyp, ksenizm, lakuna
Bibliografia
Burkhardt, H. (2007). Kulturspezifische Lexik in den deutschen Übersetzungen von Pan Tadeusz. W: M. Marszałek, A. Nagórko (red.), Berührungslinien. Polnische Literatur und Sprache aus der Perspektive des deutsch-polnischen kulturellen Austauschs (369–378). Hildesheim–Zürich–New York: Georg Olms Verlag.
Dąbrowska, A. (2000). Tę żabę trzeba zjeść. Językowo-kulturowy obraz żaby w polszczyźnie. W: A. Dąbrowska, J. Anusiewicz (red.), Językowy obraz świata i kultura (181–203). Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Fleischer, M. (1999). Symbolika kolektywna w Polsce i w Niemczech: porównanie interkulturowe, Etnolingwistyka: problemy języka i kultury, 11, 69–106.
Hall, E.T. (1987). Bezgłośny język (R. Zimand, A. Skarbińska, tłum.). Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Klein, J. (1987). Die konklusiven Spechhandlungen. Tübingen: De Gruyter.
Matuszewski, J. (1982). Geneza polskiego chama (Studium semazjologiczne). Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Nagórko, A., Łaziński, M., Burkhardt, H. (2004). Dystynktywny słownik synonimów. Kraków: Universitas.
Nagórko, A. (2005). Etnolingvistika i kulturemi v međujezičnom prostoru, Rasprave: Časopis Instituta za hrvatski jezik i jezikoslovlje, 30, 131–143.
Nagórko, A. (2007). Poln. obywatel, tschech. občan, dt. Bürger – drei Benennungen, ein Begriff?. W: W. Schmitz, J. Joachimsthaler (red.), Zwischeneuropa / Mitteleuropa. Sprache und Literatur in interkultureller Konstellation, Veröffentlichungen des Mitteleuropäischen Germanistenverbandes, t. 1 (104–119). Dresden: Thelem Universitätsverlag.
Nagórko, A. (2009). Lakuny, ksenizmy, alteryzmy i inne rafy w komunikacji międzykulturowej. W: A. Mróz, A. Niewiadomski (red.), Kultura jako przestrzeń dialogu. Polska – Niemcy (51–64). Warszawa: Lingua Iuris. Ochmann, D., Przybylska, R. (red.). (2018). Powiedziane po krakowsku. Słownik regionalizmów krakowskich. Kraków: Księgarnia Akademicka.
Oksaar, E. (1988). Kulturemtheorie. Ein Beitrag zur Sprachverwendungs-forschung. Göttingen: Vandenhoeck und Ruprecht.
Ożdżyński, J. (1993). Pojęcie „kulturemu” jako podstawowej jednostki derywacji stylistycznej, Stylistyka, 2, 173–185.
Piprek, J., Ippoldt, J. (1986). Wielki słownik polsko-niemiecki, t. 1 (A–Ó), wyd. 6. Warszawa: Wiedza Powszechna.
Pisarek, W. (2002). Polskie słowa sztandarowe i ich publiczność. Kraków: Universitas.
Raecke, J. (2005). Bedeutung(en) und Funktion(en) von Deminutiva in der Sprache und in den Texten. W: S. Kempgen (red.), Slawistische Linguistik 2002 (169–199). München: Sagner.
Rak, M. (2015). Kulturemy podhalańskie. Kraków: Księgarnia Akademicka. Sacrum und Profanum. Religiöse Lexik in der Allgemeinsprache (Deutsch – Polnisch – Slowakisch – Tschechisch). Pozyskano z: www2.huberlin.de/sacrumprofanum [data dostępu: 30.09.2021].
Sekulski, B. (2002). Was ist ein Stammtisch, Orbis Linguarum, 21, 257–275.
Tambor, J. (2008). Mowa Górnoślązaków oraz ich świadomość językowa i etniczna. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Weiss, D. (2006). Zur linguistischer Analyse polnischer, russischer und deutscher »key words« bei Anna Wierzbicka: Kulturvergleich als Sprachwergleich?. W: M. Marszałek, A. Nagórko (red.), Berührungslinien. Polnische Literatur und Sprache aus der Perspektive des deutsch-polnischen kulturellen Austauschs (233–257). Hildesheim–Zürich–New York: Georg Olms Verlag.
Wierzbicka, A. (1992). Semantics, Culture, and Cognition. Universal Human Concepts in Culture-Specific Configurations. Oxford–New York: Oxford University Press.
Wierzbicka, A. (1997). Understanding Cultures through Their Key Words. English, Russian, Polish, German and Japanese. Oxford–New York: Oxford University Press.
Wierzbicka, A. (1999). Język – umysł – kultura. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Wierzbicka, A. (2006). Semantyka. Jednostki elementarne i uniwersalne (A. Głaz, K. Kożyk, R. Tokarski, tłum.). Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
