Gesture Multifunctionality in Face-to-Face Dialogue
Abstrakt
Wielofunkcyjność gestów w dialogu twarzą w twarz
Powstało dotychczas wiele klasyfikacji i typologii gestów. Gesty jednak wymykają się jednoznacznym przyporządkowaniom. Przedstawiony artykuł dotyczy gestów, które towarzyszą spontanicznej mowie podczas dialogu twarzą w twarz. Zmienność ról konwersacyjnych, dynamika, zasada współpracy, wymuszająca niejako współdążenie, spontaniczne negocjowanie znaczeń i semantyczno-pragmatyczne dostrajanie się do interlokutora – wyzwalają gesty o szczególnie multifunkcyjnym charakterze. Dialog to nieustanne przenikanie się jego przestrzeni: ideacyjnej, modalnej, interakcyjnej i interpersonalnej. Nie jest możliwe jednoznaczne rozdzielenie tych przestrzeni i wskazanie nieprzekraczalnych granic. Dlatego też gesty (znaki) reprezentujące te przestrzenie muszą przynależeć do wszystkich i być znakami wszystkich tych przestrzeni. Opisane w artykule przykłady dowodzą, że gesty są w szczególny sposób multifunkcyjne: pełnią jednocześnie kilka funkcji dialogowych (reprezentowania przestrzeni ideacji, modalizacji, interakcji i interpersonalnych relacji). Funkcje te jednak widoczne są w różnym natężeniu. Podobnie jak w modelu funkcji komunikatu Romana Jakobsona, zwykle jedna z nich wysuwa się na plan pierwszy i łatwo ją rozpoznać, a pozostałe są w ten sposób niewyprofilowane. W istocie jednak gest zawsze „opalizuje” różnymi funkcjami.
Słowa kluczowe
pragmatyka, komunikacja niewerbalna, gesty, konwersacja
Bibliografia
Antas, J. (2009). Gestures – Icons of Thoughts. In: E. Jarmołowicz-Nowikow, K. Juszczyk, Z. Malisz, M. Szczyszek (Eds.), GESPIN—Gesture and Speech in interaction,1–16, Poznań: Uniwersytet Adama Mickiewicza Materiały pokonferencyjne wydane na CD. Zawiera również materiały audiowizualne. ISBN 978-83-926446-7-5.
Antas, J., Załazińska, A. (2004). The mental body. Gestures as signs of familiarized concepts. In: B. Lewandowska-Tomaszczyk, A. Kwiatkowska (Eds.), Imagery in Language. Festschrift In Honour of Professor Ronald W. Langacker (567–584). Frankfurt am Main: Peter Lang.
Bavelas, J.B., Black, A., Lemery, C.R., MacInnis, S., Mullett, J. (1986). Experimental methods for studying “elementary motor mimicry”, Journal of Nonverbal Behavior, 10, 102–119.
Bavelas, J.B. (1994). Gestures as part of speech: Methodological implications, Research on Language and Social Interaction, 27, 201–221. DOI: 10.1207/s15327973rlsi2703_3
Bavelas, J.B., Chovil, N., Coates, L., Roe, L. (1995). Gestures specialized for dialogue, Personality and Social Psychology Bulletin, 2, 394–405.
Bavelas, J.B., Chovil, N., Lawrie, D.A., Wade, A. (1992). Interactive gestures, Discourse Process, 15, 469–489.
Bavelas, J.B., Coates, L., Johnson, T. (2000). Listeners as co-narrators, Journal of Personality and Social Psychology, 79, 941–952.
Brown, P., Levinson, S.C. (1987). Politeness: Some universals in language usage. Cambridge: Cambridge University Press.
Bühler, K. (1990 [1934]). Theory of Language. The Representational Function of Language (D.F. Goodwin, Trans.). Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins Publishing Company.
Bunt, H. (2011). Multifunctionality in dialogue, Computer Speech & Language, 25 (2), 222–245, DOI: 10.1016/j.csl.2010.04.006.
Cienki, A., Müller, C. (2008). Metaphor and Gesture. Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins Publishing Company.
Clark, H.H. (1996). Using language. Cambridge, New York: Cambridge University Press.
Fauconnier, G., Turner, M. (2002). The way we think. Conceptual blending and the mind’s hidden complexities. New York: Basic Books.
Forceville, Ch. (2009). Non-verbal and multimodal metaphor in cognitivistic framwork: Agendas for research. In: Ch. J. Forceville, E.E. Urios-Aparisi (Eds.), Multimodal Metaphors (19–43). Berlin: Mouton de Gruyter.
Gerwing, J., Bavelas, J. (2013). The social interactive nature of gestures: Theory, assumptions, methods, and findings. In: C. Müller, A.J. Cienki, E. Fricke, S.H. Ladewig, D. McNeill, S. Tessendor (Eds.), Body—language—communication. An international handbook on multimodality in human interaction (816–831). Berlin: Mouton de Gruyter.
Goffman, E. (1955). On Face-work: An Analysis of Ritual Elements of Social Interaction, Psychiatry: Journal of the Study of Interpersonal Processes, 18(3), 213–231.
Goldin-Meadow, S. (1999). The role of gesture in communication and thinking, Trends in Cognitive Sciences, 3 (11), 419–429. DOI: 10.1016/S1364-6613(99)01397-2.
Grice, H.P. (1975). Logic and Conversation. In: P. Cole, J.L. Morgan (Eds.), Syntax and Semantics. Vol. 3: Speech Acts (41–58). New York: Academic Press.
Gullberg, M., Kita, S. (2009). Attention to Speech-Accompanying Gestures: Eye Movements and Information Uptake, Journal of Nonverbal Behaviour, 33 (4), 251–277. DOI: 10.1007/s10919-009-0073-2.
Hostetter, A.B., Alibali, M.W. (2008). Visible embodiment. Gestures as simulated action, Psychonomic Bulletin & Review, 15 (3), 495–514. DOI: 10.3758/PBR.15.3.495.
Jakobson, R. (1960). Closing Statements: Linguistics and Poetics. In: T.A. Sebeok (ed.), Style In Language (350–377). Cambridge Massachusetts: MIT Press.
Kendon, A. (2004). Gesture: visible action as utterance. Cambridge: Cambridge University Press.
Kita, S., Özyürek, A. (2003): What does cross-linguistic variation in semantic coordination of speech and gesture reveal? Evidence for an interface representation of spatial thinking and speaking, Journal of Memory and Language, 48 (1), 16–32. DOI: 10.1016/S0749-596X(02)00505-3.
Malinowski, B. (1923). The problem of meaning in primitive languages. In: C. Ogden, I. Richards, The Meaning of Meaning. A study of the influence of language upon thought and of the since of symbolism (296–336). London: Routledge.
McNeill D. (Ed.). (2000). Language and gesture. Cambridge: Cambridge University Press.
McNeill, D. (1992). Hand and mind. What Gestures Reveal about Thought. Chicago: University of Chicago Press.
McNeill, D. (2005). Gesture and Thought. Chicago: University of Chicago Press.
Özyürek, A. (2002). Do Speakers Design Their Cospeech Gestures for Their Addressees? The Effects of Addressee Location on Representational Gestures, Journal of Memory and Language, 46 (4), 688–704. DOI: 10.1006/jmla.2001.2826.
Poyatos, F. (2002). Nonverbal Communication across Disciplines. Vol 1: Culture, sensory interaction, speech, conversation. Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins Publishing Company.
Rosch, E. (1978). Principles of Categorization. In: E. Rosch, B.B. Lloyd (Eds.), Cognition and categorization (27–48). New York: Hillsdale.
Watzlawick, P., Beavin, J., Jackson, D.D. (1967). Pragmatics of human communication. A study of interactional patterns, pathologies, and paradoxes. New York: W. W. Norton & Company.
Załazińska, A. (2006). Niewerbalna struktura dialogu. Kraków: Universitas.
Załazińska, A. (2016). Obraz, słowo, gest. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
