Definicja kulturowa na przykładzie leksemów OKNO i DRZWI
Abstrakt
W artykule została przedstawiona propozycja definicji kulturowej, składającej się z trzech rodzajów cech ważnych przy opisie znaczenia słowa – identyfikujących, które dotyczą desygnatu opisywanej jednostki leksykalnej, kognitywnych, związanych z jej charakterystyką językową, oraz kulturowych, charakteryzujących stan emocjonalny użytkownika języka w momencie jej pojawienia się w akcie mowy. Wszystkie są ściśle
związane z kulturą społeczności posługującej się danym językiem i jej oddziaływaniem na postawy ludzkie warunkujące komunikację językową. Tezy przedstawione w artykule zostały poparte analizą leksemów okno i drzwi, z uwzględnieniem ich opisów leksykograficznych, konceptualizacji tworzących ich językowy obraz oraz motywów okna i drzwi w wybranych utworach literackich, malarskich i muzycznych.
Słowa kluczowe
definicja kulturowa, znaczenie, okno, drzwi, semantyka kognitywna
Bibliografia
Ajdukiewicz, K. (1985). Język i znaczenie. W: K. Ajdukiewicz, Język i poznanie, t. 1 (145–174). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Anusiewicz, J. (1990). Językowo-kulturowy obraz kota w polszczyźnie, Etnolingwistyka, 3, 95–141.
Anusiewicz, J. (1995). Lingwistyka kulturowa. Zarys problematyki. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Bartmiński, J. (1988). Definicja kognitywna jako narzędzie opisu konotacji słowa. W: J. Bartmiński (red.), Konotacja (169–183). Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Bartmiński, J. (1991). Miejsce hiperonimu w definicji leksykograficznej. W: M. Grochowski, D. Weiss (red.), Words are Physicians for an Ailing Mind. For Andrzej Bogusławski on the occasion of his 60th birthday (45–50). München: Peter Lang.
Bartmiński, J., Tokarski, R. (1993). Definicja semantyczna: czego i dla kogo?. W: J. Bartmiński (red.), O definicjach i definiowaniu (47–61). Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Chlebda, W. (2012). Czy polska etnolingwistyka może być zwornikiem nauk humanistycznych?. W: M. Grochowski (red.), Językoznawstwo w Polsce. Kierunki badań i perspektywy rozwoju (91–98). Warszawa: Bel Studio.
Evans, V. (2009). Leksykon językoznawstwa kognitywnego (M. Buchta i in., tłum.). Kraków: Universitas.
Grzegorczykowa, R. (1998). O rozumieniu prototypu i stereotypu we współczesnych teoriach semantycznych. W: J. Anusiewicz, J. Bartmiński (red.), Język a kultura, t. 12: Stereotyp jako przedmiot lingwistyki (109–115). Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Grześkowiak, R. (2008). Okno Cyceryny: wymiary i głębia. W: R. Krzywy (red.), Amor vincit omnia. Erotyzm w literaturze staropolskiej (9–37). Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Ihnatowicz, E. (1998). …a jak będę zakochana, przyszlę panu list i klucz, Wiedza i Życie, 7, 43–47.
Jung, C.G. (1996). Typy psychologiczne (R. Reszke, tłum.). Warszawa: Wydawnictwo Wrota KR.
Kleiber, G. (2003). Semantyka prototypu – kategorie i znaczenie leksykalne (B. Ligara, tłum.). Kraków: Universitas.
Langacker, R.W. (2009). Gramatyka kognitywna: wprowadzenie (E. Tabakowska i in., tłum.). Kraków: Universitas.
Mikołajczuk, A. (2009). Obraz radości we współczesnej polszczyźnie. Warszawa: Semper.
Mosiołek-Kłosińska, K. (1992). Stereotypy psa zawarte w języku polskim, Poradnik Językowy, 4, 301–304.
Niebrzegowska, S. (1999). Czart złoto na bagnach suszy. Konceptualizacja bagna w polskiej tradycji ludowej. W: T. Smolińska (red.), Folklorystyczne i antropologiczne opisanie świata (293–303). Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.
Nowicka-Jeżowa, A. (1984). Staropolskie padwany na dobranoc (Z problematyki literackiej sarmatyzmu), Ruch Literacki, 25, 5–6, 367–380.
Tokarski, R. (2014). Światy za słowami. Wykłady z semantyki leksykalnej. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Walczak, B. (2016). Językoznawstwo – przodująca pod względem metodologicznym dyscyplina humanistyczna, Artes Humanae, 1, 87–96.
Waszakowa, K. (2009). Perspektywy badań porównawczych w zakresie semantyki leksykalnej w świetle językoznawczych teorii kognitywnych, LingVaria, 1(7), 49–64.
Waszakowa, K. (2020). Wieloaspektowość pojęcia „konceptualizacji” w gramatyce Rolanda Langackera (spojrzenie z perspektywy użytkownika terminologii kognitywnej), LingVaria, 1(29), 9–30.
Wierzbicka, A. (1993). Nazwy zwierząt. W: J. Bartmiński, R. Tokarski (red.), O definicjach i definiowaniu (251–267). Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Wierzbicka-Piotrowska, E. (2015). „Okno” w języku i kulturze, czyli jedno słowo, dwie metody opisu i trzy interpretacje. W: U. Sokólska (red.), Odkrywanie słowa – historia i współczesność (185–202). Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku.
Uniwersytet Warszawski, Wydział Polonistyki, Instytut Języka Polskiego Polska
https://orcid.org/0000-0002-2310-2814
