Kategoria kształtu w dawnych polskich przepisach kulinarnych
Abstrakt
Na podstawie najstarszych polskich książek kucharskich opublikowanych w serii „Monumenta Poloniae Culinaria. Polskie zabytki kulinarne” pod redakcją Jarosława Dumanowskiego, artykuł przedstawia środki leksykalne służące wyrażaniu kategorii kształtu w dawnych polskich przepisach kulinarnych. Dotyczą one nazw związanych z formowaniem wyrobów amorficznych oraz porcjowaniem, dzieleniem, krojeniem produktów. Opisane są nazwy obiektów służących jako prototypowe dla różnych kształtów, w tym nazwy trwające do dziś i nazwy już zapomniane. Artykuł stanowi przyczynek do historii polskiego słownictwa kulinarnego.
Słowa kluczowe
słownictwo kulinarne, semantyczna kategoria kształtu, historia języka polskiego
Bibliografia
Kosek I., (2011). Z historii pewnego frazeologizmu: złożyć ręce w małdrzyk, Prace Językoznawcze, XIII, s. 103–109.
Grzegorczykowa, R., Szymanek B., (1993). Kategorie słowotwórcze w perspektywie kognitywnej. W: J. Bartmiński (red.), Współczesny język polski. Wrocław: Wydawnictwo Wiedza o kulturze.
Linde-Usiekniewicz, J. (1996), Określanie wymiarów przedmiotów i konceptualizacja przestrzeni. W: R. Grzegorczykowa, A. Pajdzińska (red.), Językowa kategoryzacja świata. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Słownik pojęciowy języka staropolskiego https://spjs.ijp.pan.pl
Wykaz skrótów
cf – Stanisław Czerniecki, Compendium ferculorum albo zebranie potraw (wyd. I 1682 r.), wydali i opracowali Jerzy Dumanowski i Magdalena Spychaj, Muzeum Pałacu Króla Jan III w Wilanowie, Warszawa 2010.
ES – Zygmunt Gloger, Encyklopedia staropolska, https://pl.wikisource.org/wiki/
m – Moda bardzo dobra smażenia różnych konfektów… opracowali Jarosław Dumanowski i Rafał Jankowski, Muzeum Pałacu Króla Jan III w Wilanowie, Warszawa 2011.
ESJPBań – A. Bańkowski, (2000) Etymologiczny słownik języka polskiego, t. 1–2, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
ks – Księga szafarska dworu Jan III Sobieskiego 1695–1696. Opracowali Jarosław Dumanowski i Łukasz Truściński, Muzeum Pałacu Króla Jan III w Wilanowie, Warszawa 2013.
L – S.B. Linde, Słownik języka polskiego, Warszawa 1807–1814.
sjp.pwn – Słownik języka polskiego PWN.
SJPD – Słownik języka polskiego, red. Witold Doroszewski, t. I–XI, Warszawa 1958–1969.
w – Wojciech Wielądko Kucharz doskonały (wyd I. 1786r.), wydał i opracował Jarosław Dumanowski przy współudziale Aleksandry Kleśty-Nawrockiej, Muzeum Pałacu Króla Jan III w Wilanowie, Warszawa 2012.
WSJP – Wielki słownik języka polskiego PAN, red. P. Żmigrodzki, Kraków 2007-; https://wsjp.pl
zr – Staropolskie przepisy kulinarne. Receptury rozproszone z XVI–XVIII wieku, Źródła rękopiśmienne, wyd. i opracowali: Jarosław Dumanowski, Dorota Dias-Lewandowska, Marta Sikorska, Muzeum Pałacu Króla Jan III w Wilanowie, Warszawa 2017.
zd – Staropolskie przepisy kulinarne. Receptury rozproszone z XVI–XVIII wieku, Źródła drukowane, Wydali i opracowali Jarosław Dumanowski, Dorota Dias-Lewandowska, Marta Sikorska, Muzeum Pałacu Króla Jan III w Wilanowie, Warszawa 2016.
Uniwersytet Jagielloński w Krakowie Polska
https://orcid.org/0000-0001-7787-6383
