Selected constructions with nouns denoting emotions and metaphors of emotions in Czech
Abstrakt
Artykuł dotyczy relacji między formą konstrukcji, w której pojawiają się rzeczowniki oznaczające emocje, a konceptualizacją metaforyczną tych emocji w języku czeskim. Koncentruję się na wybranych rzeczownikach oznaczających emocje negatywne (vztek ‘wściekłość’, zlost ‘złość’, hněv ‘gniew’, amok ‘amok’, strach ‘strach’, úzkost ‘niepokój’, panika ‘panika’, nelibost ‘uraza’, nechuť ‘niechęć’) oraz na czasownikach, z którymi mogą być łączone w funkcji podmiotu lub dopełnienia (oraz marginalnie i innych typów). Zostały zidentyfikowane zgodności w preferowanych typach konstrukcji dla danych emocji, w repertuarze używanych czasowników oraz w metaforach powiązanych. Jednak wyniki można wyjaśnić za pomocą procesów metaforycznych lub czynników semantycznych, takich jak intensywność lub „aktywność” emocji tylko częściowo. Artykuł łączy teorię walencyjną z kognitywnym podejściem do języka i jest oparty na danych z synchronicznego korpusu pisanego języka czeskiego SYN2015.
Słowa kluczowe
rzeczowniki emotywne, językoznawstwo kognitywne, konceptualizacja metaforyczna, walencja
Bibliografia
Atkinsonová, R.L. et al. (1995). Psychologie. Praha: Victoria Publishing.
Balej, B., Tanacković Faletar, G. (2011). Cognitive Foundations of Emotion Verbs Complementation in Croatian, Suvremena lingvistika, 37, 153–169.
Bednaříková, L. (2003). Obraz HNĚVU v českém jazyce, Jazykovědné aktuality, 40, 1–2, 20–33.
Fillmore, C. (1970). The Grammar of Hitting and Breaking. In: R. Jacobs, P. Rosenbaum (eds.), Readings in English Transformational Grammar (120–133). Washington: Georgetown University Press.
Janda, L. (2002). Cases in Collision, Cases in Collusion: The Semantic Space of Case in Czech and Russian. In: L.A. Janda et al. (eds.), Where One’s Tongue Rules Well: A Festschrift for Charles E. Townsend (43–61). Columbus, Ohio: Slavica.
Klégr, A. (2007). Tezaurus jazyka českého. Praha: Nakladatelství Lidové noviny.
Kövesces, Z. (1986). Metaphors of Anger, Pride, and Love: A Lexical Approach to the Structure of Concepts. Amsterdam–Philadelphia: John Benjamins.
Kövecses, Z. (2000). Metaphor and Emotion. Cambridge: Cambridge University Press.
Křen, M. et al. (2015). SYN2015: Reprezentativní korpus psané češtiny. Praha: Ústav Českého národního korpusu FF UK. http://www.korpus.cz.
Kyseľová, M. (2017). Medzi konaním a dianím. Prešov: Filozofická fakulta Prešovskej univerzity v Prešove.
Kyseľová, M., Ivanová, M. (2013). Sloveso vo svetle kognitívnej gramatiky. Prešov: Filozofická fakulta Prešovskej univerzity v Prešove.
Lakoff, G. (1987). Women, Fire, and Dangerous Things. Chicago – London: The University of Chicago Press.
Lakoff, G., Johnson, M. (1980). Metaphors We Live by. Chicago: The University of Chicago Press.
Mikołajczuk, A. (1999). Gniew we współczesnym języku polskim. Warszawa: Energeia.
Mostovaja, A.D. (1998). On Emotions that One Can “Immerse into”, “Fall into” and “Come to”: The Semantics of a Few Russian Prepositional Constructions. In: N.A. Athanasiadou, E. Tabakowska (eds.), Speaking of Emotions (295–329). Berlin: De Gruyter Mouton.
Nakonečný, M. (1995). Lexikon psychologie. Praha: Vodnář.
Saicová Římalová, L. (2006). “Naivní” a vědecká psychologie z pohledu kognitivní lingvistiky. In: R. Šikl et al. (eds.), Kognice 2006 (179–182). Praha: Psychologický ústav AV ČR.
Slovo v kostce. Word at a Glance. https://www.korpus.cz/slovo-v-kostce/.
Wierzbicka, A. (1988). Oats and Wheat: Mass Nouns, Iconicity, and Human Categorization. In: A. Wierzbicka (ed.), The Semantics of Grammar (499–560). Amsterdam–Philadelphia: John Benjamins.
Wierzbicka, A. (1992). Defining Emotion Concepts, Cognitive science, 16, 539–581.
Institute of Czech Language and Theory of Communication, Faculty of Arts, Charles University, Praha Czechy
https://orcid.org/0000-0002-7728-780X
