Wpływ prefiksacji na walencję polskich czasowników
Abstrakt
W artykule zostały opisane wszystkie występujące w języku polskim zmiany schematów walencyjnych wywołane prefiksacją. Analiza kilkuset czasowników pozwoliła na wyodrębnienie wśród nich takich, które dziedziczą schemat walencyjny po swoich podstawach słowotwórczych i 9 typów derywatów, które zmieniają swoje wymagania walencyjne po dodaniu do nich prefiksu. Zmiany te dotyczą liczby otwieranych pozycji, ich konfiguracji oraz postaci morfologicznej. Ich źródłem jest najczęściej znaczenie wprowadzane przez prefiks do struktury semantycznej czasownika lub typ prefiksu wyróżniony ze względu na narzucany przez ten prefiks przypadek gramatyczny.
Słowa kluczowe
czasownik, rekcja, znaczenie
Bibliografia
Agrell, S. (1918). Przedrostki postaciowe czasowników polskich. Warszawa.
Anusiewicz, J. (1978). Konstrukcje analityczne we współczesnym języku polskim. Wrocław.
Bartnicka, B. (1990). Trudności w nauczaniu aspektu czasowników. W: Tradycja i nowoczesność w nauczaniu cudzoziemców języka polskiego (47–62). Gdańsk.
Bogusławski, A. (1963). Czasowniki dokonane i niedokonane i ich stosunki wzajemne, Z polskich studiów slawistycznych, Seria 2, Językoznawstwo. Warszawa, 153–159.
Bogusławski, A. (1963). Prefiksacja czasownikowa we współczesnym języku rosyjskim. Wrocław.
Buttler, D. (1976). Innowacje składniowe współczesnej polszczyzny (walencja wyrazów). Warszawa.
EJO – Encyklopedia językoznawstwa ogólnego. Wrocław, 1993.
Gladney, F.Y. (1963). Próba ekonomicznego opisu morfologii czasowników w języku polskim, Biuletyn PTJ, t. 22, 55–61.
Gołąb, Z. (1967). Próba klasyfikacji syntaktycznej czasowników polskich (na zasadzie konotacji), Biuletyn PTJ, nr 25, 3–43.
Jabłońska, M. (2020). Nowe przyimkowe konstrukcje analityczne w polszczyźnie przełomu XX i XXI wieku. Warszawa.
Kempf, Z. (1962). Od przypadka do przyimka, Zeszyty Naukowe WSP w Opolu. Językoznawstwo, 13–36.
Krupianka, A. (1969). Formacje czasownikowe z przedrostkiem o-(ob.-) w języku polskim. Toruń.
Kudra, B. (1993). Wpływ przedrostków na łączliwość składniową czasowników ruchu. Łódź: UŁ.
Kudra, B. (1995). Nowe derywaty czasownikowe, Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica 34, 51–60.
Lachur, Cz. (2008). O podstawach teoretycznych semantycznej kategorii ablatywności w językach słowiańskich, Acta Polono-Ruthenica XIII, 437–446.
Moszyński, L. (2006). Wstęp do filologii słowiańskiej. Warszawa.
SJPDor. – Słownik języka polskiego, Doroszewski, W. (red.). t. 1–11. Warszawa, 1958–1969.
Stawnicka, J. (2019). Czasownikowe formanty modyfikacyjne w języku polskim, Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej 45. Warszawa, 81–97.
Szupryczyńska, M. (1973). Syntaktyczna klasyfikacja czasowników przybiernikowych. Warszawa–Poznań.
Śmiech, W. (1986). Derywacja prefiksalna czasowników polskich. Łódź.
Wierzchoń, P. (2007). W poszukiwaniu czasowników nieznanych lingwist(k)om. P. Nowak, P. Nowakowski (red.), Language, Communication, Information, nr 2, 149–197.
Wiśnicki, M. (2009). Derywacja prefiksalna wymienna w czasownikach polskich (w świetle danych gniazdowych), LingVaria, nr 1 (7), 139–150.
Wróbel, H. (1976). Prefiksacja czasowników a aktualizacja struktur predykatowo-argumentowych. W: Otázky slovanské syntaxe IV/1 (175–180). Brno.
Wróbel, H. (1978). O zasadach opisu słowotwórczego polskich czasowników prefiksalnych, Studia gramatyczne II. Wrocław, 109–110.
Wróbel, H. (1998). Słowotwórstwo czasowników. W: Gramatyka współczesnego języka polskiego. Morfologia (536–583), t. II, (red.) R. Grzegorczykowa, R. Laskowski, H. Wróbel. Warszawa.
Wtorkowska, M. (2004). Funkcje prefiksu w(e)- w polskich formacjach czasownikowych, Jezikoslovni zapiski, nr 10, 59–69.
Strony internetowe:
Instytut Języka Polskiego, Wydział Polonistyki, Uniwersytet Warszawski, Warszawa Polska
https://orcid.org/0000-0002-2310-2814
