The valency of deverbal nomina agentis
Abstract
The collocability of deverbal words manifests their status within the category of nomina agentis. A derived word may be an element of a specific description, indicating the referent in a direct manner (odkrywca Ameryki ‘the one who discovered America’ = Christopher Columbus; twórca Facebooka ‘the creator of Facebook’ = Mark Elliot Zuckerberg). A separate class is constituted by the names that specify the final value of the verb, thus acquiring a sense of singularity: odkrywca penicyliny ‘the one who discovered penicillin’ (Alexander Fleming), twórca Symfonii patetycznej ‘the author of Symphony No. 6 in B minor’ (Pyotr Tschaikovski). However, the majority of names point to the items determined by a specific context or consituation. This obviously does not mean that such an item should stand by an agentive name, cf. Jeżeli komuś sprzedaję obraz, to nabywca [obrazu] otrzymuje gwarancję trwałości mojego wyrobu. The names of professions usually block the indication of the object of the activity, if only it is inscribed into the meaning of the derived word (we do not say *piekarz chleba ‘*the baker of bread’, etc.). However, surface objects can also be blocked – for different reasons – when accompanying the names of people who demonstrate particular proclivities or skills (rozrabiacz, majsterkowicz, szperacz). Since names like these refer to generalised objects, the indication of one element of the set yields an unacceptable expression, cf. *majsterkowicz samochodzików, *żarłok kotletów, *pijak piwa. The form of the object of the activity, appearing next to the derived word, is usually constant – these are nouns in the genitive case, even if they had a different form in the past (dative and instrumental cases).
Keywords
word formation, obligatory collocability, blocking of collocability
References
Bogusławski, A. (1978). Jednostki języka, a produkty językowe. Problem tzw. orzeczeń peryfrastycznych. W: M. Szymczak (red.), Z zagadnień współczesnego języka polskiego (17–30). Wrocław.
Dobrzyńska, T. (1975). Opozycja potencjalność – aktualność w polskich współczesnych nazwach wykonawców czynności, Poradnik Językowy, 289–295.
Grochowski, M. (1975). Środek czynności w strukturze zdania. Narzędzie, substancja, materiał. Wrocław.
Grzegorczykowa, R., Puzynina, J. (1984). Słowotwórstwo. W: Gramatyka współczesnego języka polskiego. Morfologia (307–407). R. Grzegorczykowa, R. Laskowski, H. Wróbel (red.). Warszawa.
Grzesiak, R. (1983). Semantyka i składnia czasowników percepcji zmysłowej. Katowice.
Honowska, M. (1994). Problem nominacji. Poradnik Językowy, 88–90.
Kleszczowa, K. (2018). Od uniwerbizacji do derywatów predykatywnych. W: ZBORNIK RADOVA Osamnaesta međunarodna naučna konferencija Komisije za tvorbu riječi Međunarodnog komiteta slavista Univerbacija/Univerbizacija u slavenskim jezicima Sarajevo, 4–7. aprila 2017. Urednica A. Šehović. Slavistički komitet. Sarajevo, 194–204;
Kleszczowa, K. (2020). Kategoria jednokrotności w polskich czasownikach, LingVaria (15), nr 2 (30), 79–88.
Pisarkowa, K. (1984). Historia składni języka polskiego. Wrocław.
Puzynina, J. (1969). Z metodologii badań nad derywatami odczasownikowymi, Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego XXVII, 83–92.
Wojtyła-Świerzowska, M. (1974). Prasłowiańskie nomen agentis. Wrocław.
Zaron, Z. (2010). Zmienne losy towarzysza. Wędrując po słownikach… Poradnik Językowy 1, 50–56.
Zaron, Z. (2012). Problemy składni funkcjonalnej. Zagadnienia ogólnoteoretyczne. Warszawa.
Słowniki
SL – Linde, S.B., Słownik języka polskiego, t. 1–6, Warszawa, 1807–1814;
SXVI – Słownik polszczyzny XVI wieku, red. M.R. Mayenowa, F. Pepłowski, K. Mrowcewicz, t. 1–35, Wrocław–Warszawa 1966–2011;
SStp – Słownik staropolski, t. 1–11, red. S. Urbańczyk, Wrocław–Kraków 1953–2002;
WSJP – Wielki słownik języka polskiego PAN, red. P. Żmigrodzki. Kraków 2007- (https://www.wsjp.pl/)
NKJP – Narodowy Korpus Języka Polskiego (http://nkjp.pl)
professor emeritus Uniwersytet Śląski w Katowicach, Poland
https://orcid.org/0000-0003-4872-5484
