Jako-fraza w strukturze walencyjnej czasownika i poza tą strukturą
Abstrakt
Artykuł poświęcony jest walencji czasowników, do których płaszczyzny wyrażenia należy segment jako, zapowiadający frazę nominalną, np. x potraktował y jako z, x skończył jako y. Autorka przedstawia obszerną (choć niekompletną) listę tego rodzaju predykatów, rozważając jednocześnie możliwość odróżnienia ich od użyć, w których jako ma status samodzielnego znaczeniowo wyrażenia, a jako-fraza towarzyszy danemu
czasownikowi w charakterze modyfikatora jego podstawowej struktury predykatowo-argumentowej, np. N. przemówił jako przewodniczący zebrania. Przedmiotem namysłu w artykule jest również rola semantyczna pozycji argumentowej wprowadzanej przez jako stanowiący niezbywalną część danego czasownika.
Słowa kluczowe
semantyka, składnia, czasownik, argumenty i modyfikatory
Bibliografia
Bańko, M., Krajewska, M. (1994). Słownik wyrazów kłopotliwych. Warszawa: PWN.
Bogusławski, A. (1977). Problems of the Thematic-Rhematic Structure of Sentences. Warszawa: PWN.
Bogusławski, A. (1978). Towards an operational grammar. Studia Semiotyczne 8, 29–90. [Pol. tłum. R. Gozdawa-Gołębiowski, Preliminaria gramatyki operacyjnej, Polonica 13, 1989, 163–223].
Bogusławski, A. (1999). Inherently thematic or rhematic units of language. W: E. Hajičová, T. Hoskovec, O. Leška, P. Sgall, Z. Skoumalová (red.), Travaux du Cercle linguistique de Prague 3 (211–224). Amsterdam: Benjamins.
Bogusławski, A. (2009). Myśli o gwiazdce i regule. Warszawa: Bel Studio.
Chojak, J. (2009). Zrozumieć jak. Studium składniowo-semantyczne. Warszawa: Bel Studio.
Damborský, J. (1967). Polskie konstrukcje gerundialne z jako, Biuletyn PTJ 25, 227–231.
Danielewiczowa, M. (2010). Czego brak w słownikowych opisach znaczenia? Semantyka – leksykografii, Prace Filologiczne 58, 69–81.
Danielewiczowa, M. (2011). Wieloznaczność – skaza na języku czy na jego opisie. W: M. Bańko, D. Kopcińska (red.) Różne formy, różne treści (37–48). Warszawa: Wydział Polonistyki UW.
Fillmore, Ch. (1968). The case for case. In: E. Bach, R.T. Harms (eds.) Universals in Linguistic Theory (1–88). Londyn: Holt, Rinehart & Winston.
Grochowski, M. (1977). O własnościach syntaktycznych polskich spójników, Polonica 3, 17–25.
Grochowski, M. (1984). Projekt klasyfikacji syntaktycznej polskich leksemów nieodmiennych, Polonica 10, 73–97.
Hentschel G., Anders S. (2006). O składni i semantyce polskiej frazy z jako i z uzupełnieniem rzeczownikowym w porównaniu z niemiecką frazą z als. W: I. Bobrowski, K. Kowalik (red.), Od fonemu do tekstu. Prace dedykowane Romanowi Laskowskiemu (223–238). Kraków: Wyd. LEXIS.
Jodłowski, S. (1971). Studia nad częściami mowy. Warszawa: PWN.
Karolczuk, A. (2000). Status gramatyczny jako. W: W. Książek-Bryłowa, H. Duda (red.), Język polski: współczesność, historia 1 (61–68). Lublin: Wyd. UMCS.
Klemensiewicz, Z. (1969). Zarys składni polskiej, wyd. 6. Warszawa: PWN.
Lewicki, A.M. (1976). Wprowadzenie do frazeologii syntaktycznej polskich spójników (teoria zwrotu frazeologicznego), Prace Naukowe Uniwersytety Śląskiego w Katowicach 116, 71–88.
Łojasiewicz, A. (1992). Własności składniowe polskich spójników. Warszawa: WUW.
Pisarkowa, K. (1984). Historia składni języka polskiego. Wrocław: Ossolineum.
Rogowska, M. (1981). Funkcje gramatyczne słowa jako, Polonica 7, 161–175.
Słuszkiewicz, E. (1966). Jeszcze raz jako pierwszy. W: S. Urbańczyk (red.) Polszczyzna piękna i poprawna (59–61). Wrocław: Ossolineum.
Wajszczuk, J. (1997). System znaczeń w obszarze spójników polskich. Warszawa: Katedra Lingwistyki Formalnej UW.
Werner, K. (2012). Przedmiot badań qua-teorii, Diametros, 31, 113–132.
Werner, K. (2019). The little word “as”. On making contexts and aspects explicit, Axiomathes. https://doi.org/10.1007/s10516-019-09434-1.
Wójcicka, A. (2017). Dystrybucja włączników a klasyfikacja predykatów wymagających argumentu nieprzedmiotowego, Prace Filologiczne, 70, 433–450.
Słowniki:
PSPP – Praktyczny słownik poprawnej polszczyzny. Nie tylko dla młodzieży, (red.) A. Markowski,
Warszawa 1995;
SJPD – Słownik języka polskiego, (red.) W. Doroszewski, Warszawa 1958–69;
SJPSzym – Słownik języka polskiego, (red.) M. Szymczak, Warszawa 1978–81;
SJPPWN – Słownik języka polskiego PWN. https://sjp.pwn.pl/szukaj/jako.html;
SPP – Słownik poprawnej polszczyzny. (red.) W. Doroszewski, Warszawa 1973;
SZWF – Słownik zapomnianych wyrazów funkcyjnych. (red.) R. Pawelec, Warszawa 2012;
WS – Wikisłownik. https://pl.wiktionary.org/wiki/jako);
WSJP – Wielki słownik języka polskiego. (red.) P. Żmigrodzki, Kraków 2007– (https://www.wsjp.pl/).
Katedra Lingwistyki Formalnej, Uniwersytet Warszawski Polska
https://orcid.org/0000-0003-1371-1867