О противопоставлении актантов и сирконстантов в Московской семантической школе
Abstrakt
W artykule tym zajmiemy się problemem rozróżnienia aktantów i circonstantów, nawiązując do niektórych propozycji, w których to rozróżnienie jest odrzucane jako zbyt subiektywne, aby mogło być przedmiotem opisu językowego; uważane jest za raczej zbędne i nie poparte rzetelnymi kryteriami. Pokazujemy, jak rozróżnienie to jest traktowane przez Moskiewską szkołę semantyczną: ma ono znaczenie dla opisu językowego z wielu względów, zwłaszcza dlatego, że wypełnienie walencyjne jest głównym mechanizmem łączenia znaczeń słów w znaczenie całego zdania.
Абстракт
В этой статье мы еще раз обратимся к вопросу о противопоставлении актантов – сирконстантов (arguments – adjuncts), особенно в связи с недавними предложениями вообще отказаться от этого противопоставления как слишком субъективного, не опирающегося на надежные критерии и избыточного для лингвистического описания. Мы продемонстрируем, как это противопоставление трактуется в Московской семантической школе. Оно используется в разных участках лингвистического описания и, в особенности, при объединении значений слов в значение всего предложения.
Słowa kluczowe
obligatoryjność / fakultatywność semantyczna i składniowa, walencja, aktant, zakres działania
Bibliografia
Ackerman, F., Moore, J. (2001). Proto-properties and Grammatical Encoding: A Correspondence Theory of Argument Selection. Stanford: CSLI Publications.
Apresjan, Ju.D. (1974). Leksičeskaja semantika (sinonimičeskie sredstva jazyka). Moskva: Nauka.
Apresjan, Ju.D. (1995). Izbrannye trudy. Tom 2. Integral´noe opisanie jazyka i sistemnaja leksikografija. Moskva: Škola «Jazyki russkoj kul´tury».
Apresjan, Ju.D. (red.). (2004). Novyj ob’’ jasnitel’nyj slovar’ sinonimov russkogo jazyka. 2-e izdanie, ispravlennoe i dopolnennoe. Moskva: Škola «Jazyki slavjanskoj kul’tury».
Apresjan, Ju.D. (2005). O Moskovskoj semantičeskoj škole, Voprosy jazykoznanija, 1, 3–30.
Apresjan, Ju.D. (red.). (2010). Prospekt aktivnogo slovarja russkogo jazyka. Moskva: «Jazyki slavjanskix kul’tur».
Apresjan, Ju.D. (red.). (2014). Aktivnyj slovar’ russkogo jazyka. Moskva: LRC.
Boguslavskij, I.M. (1985). Issledovanija po sintaksičeskoj semantike: sfery dejstvija logičeskix slov. Moskva: «Nauka».
Boguslavskij, I.M. (1996). Sfera dejstvija leksičeskix edinic. Moskva: Škola «Jazyki russkoj kul’tury».
Boguslavsky, I. (2003). On the Passive and Discontinuous Valency Slots. In: Proceedings of the 1st International Conference on Meaning-Text Theory (16–18). Paris, Ecole Normale Supérieure, June.
Bogusławski, A. (1974). Preliminaries for semantic-syntactic description of basic predicative expressions with special reference to Polish verbs. W: A. Orzechowska, R. Laskowski (red.), O predykacji (39–57). Wrocław: Ossolineum.
Bogusławski, A. (1978). Towards an operational grammar, Studia Semiotyczne, VIII, 29–90.
Bogusławski, A. (2017). W sprawie językowo-autorefleksyjnego testowania wymagań składniowych, Prace Filologiczne, LXX, 33–45.
Danielewiczowa, M. (2017). Argumenty i modyfikatory – głos w dyskusji, Linguistica Copernicana, 14, 55–70.
Farrell, P. (2010). Term Relations and Relational Hierarchies. Hypothesis A/Hypothesis B. In: D. B. Gerdts et al. (eds.), Linguistic Explorations in Honor of David M. Perlmutter (151–172). Cambridge, MA: MIT Press.
Kaplan, R.M., Bresnan, J. (1982). Lexical-Functional Grammar: A formal system for grammatical representation. In: J. Bresnan (ed.), The mental representation of grammatical relations (173–281). MIT Press Series on Cognitive Theory and Mental Representation. Cambridge, MA: The MIT Press.
Karolak, S. (1984). Składnia wyrażeń predykatywnych. In: Z. Topolińska (ed.), Gramatyka współczesnego jezyka polskiego: Składnia (11–211). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Keenan, E. (1976). Towards universal definition of ‘Subject’. In: Ch. Li (ed.), Subject and Topic (303–334). New York etc: Academic Press.
Mel’čuk, I.A. (1974). Opyt teorii lingvističeskix modelej «Smysl – Tekst». Moskva: Nauka.
Mel’čuk, I. (2015). Semantics. From Meaning to Text. Vol. 3. Amsterdam – Philadelphia: John Benjamins Publishing Company.
Mel’čuk, I.A., Žolkovskij, A.K. (red.). (1984). Tolkovo-kombinatornyj slovar´ sovremennogo russkogo jazyka. Opyty semantiko-sintaksičeskogo opisanija leksiki. Wien: Institut für Slawistik der Universität Wien.
Mel’čuk, I. et al. (1984, 1988, 1992, 1999). Dictionnaire explicatif et combinatoire du français contemporain. Recherches lexico-sémantiques I–IV. Montréal: Les Presses de l’Université de Montréal.
Nivre, J. et al. (2016). Universal Dependencies v1: A multilingual treebank collection. In: N. Calzolari et al. (eds.), Proceedings of the Tenth International Conference on Language Resources and Evaluation, LREC 2016, Portorož, Slovenia (1659–1666). ELRA, European Language Resources Association (ELRA).
Panevová, J. (1994). Valency frames and the meaning of the sentence. In: Ph. Luelsdorff, The Prague School of Structural and Functional Linguistics (223–243). Amsterdam – Philadelphia: John Benjamins.
Panevová, J. (2016). In favour of the argument-adjunct distinction (from the perspective of FGD), The Prague Bulletin of Mathematical Linguistics, 106 (1), 21–30.
Przepiórkowski, A. (2016a). Against the argument-adjunct distinction in Functional Generative Description, The Prague Bulletin of Mathematical Linguistics, 106 (1), 5–20.
Przepiórkowski, A. (2016b). How not to distinguish arguments from adjuncts in LFG. In: D. Arnold et al. (eds.), Proceedings of the Joint 2016 Conference on Head-driven Phrase Structure Grammar and Lexical Functional Grammar (560–580). Stanford, CA: CSLI Publications.
Przepiórkowski, A. (2017a). On the argument-adjunct distinction in the Polish Semantic Syntax tradition. Cognitive Studies / Études cognitives, 17. DOI: 10.11649/cs.1344
Przepiórkowski, A. (2017b). Argumenty i modyfikatory w gramatyce i w słowniku. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
Przepiórkowski, A., Patejuk A. (2018). Arguments and Adjuncts in Universal Dependencies. In: Proceedings of the 27th International Conference on Computational Linguistics (3837–3852). Santa Fe, New Mexico, USA, August 20–26.
Seržant, I. (2013). Rise of Canonical Subjecthood. In: I.A. Seržant, L. Kulikov (eds.), The Diachrony of Non-canonical Subjects (283–310). Amsterdam: John Benjamins.
Sgall, P. et al. (1986). The Meaning of the Sentence in Its Semantic and Pragmatic Aspects. Dordrecht: Reidel.
Somers, H. (1987). Valency and Case in Computational Linguistics. Edinburgh: Edinburgh University Press.
Tesnière, L. (1959). Éléments de syntaxe structurale. Paris: Klincksieck.
Zaliznjak, A.A. (1967). Russkoe imennoe slovoizmenenie. Moskva.
Zaliznjak, A.A. (1973). O ponimanii termina «padež» v lingvističeskix opisanijax. Čast’ I. Problemy grammatičeskogo modelirovanija. Moskva.
Институт проблем передачи информации Российской академии наук Москва Federacja Rosyjska
https://orcid.org/0000-0003-3390-1449
