Się żyje! O pewnym typie układów z inicjalnym się w języku polskim
Abstrakt
Przedmiotem badań w artykule jest dość specyficzny typ układów z udziałem form czasownikowych użytych w 3. osobie liczby pojedynczej (zwykle czasu teraźniejszego) i poprzedzonych zaimkiem się, np. Się żyje!, Się pomaga!, Się parkuje! Są one zawsze skorelowane z sytuacją zewnętrzną (kontekst werbalny jest niewymagany). Potwierdzenie ich występowania autentycznymi kontekstami użycia jest trudne o tyle, że – ze względu na zmienny skład leksykalny – nie można ich w automatyczny sposób wyekscerpować za pomocą wyszukiwarki korpusowej. Podstawową hipotezą badawczą podlegającą sprawdzeniu jest uznanie badanych ciągów za pewien typ wyrażenia będący rezultatem regularnego przekształcenia, który Andrzej Bogusławski nazywa operacyjną jednostką języka. Celem podjętych badań, poza rozstrzygnięciem statusu leksykalnego analizowanego typu układów, jest charakterystyka ich właściwości semantycznych, pragmatycznych i prozodycznych.
Słowa kluczowe
operacyjna jednostka języka; prozodia; semantyka; pragmatyka
Bibliografia
Bogusławski, A. (1976). O zasadach rejestracji jednostek języka, Poradnik Językowy, 8, 356–364.
Bogusławski, A. (1978). Towards an Operational Grammar, Studia Semiotyczne, VIII, 29–90.
Bogusławski, A. (2008). Semantyka, pragmatyka. Leksykografa głos demarkacyjny. Warszawa: Wydawnictwo TAKT.
Bogusławski, A., Danielewiczowa, M. (2005). Verba polona abscondita. Sonda słownikowa III. Warszawa: Elma Books.
Bogusławski, A., Wawrzyńczyk, J. (1993). Polszczyzna, jaką znamy. Nowa sonda słownikowa. Warszawa: Uniwersytet Warszawski. Katedra Lingwistyki Formalnej.
Dobaczewski, A. (2018). Powtórzenie jako zjawisko tekstowe i systemowe. Repetycje, reduplikacje i quasi-tautologie w języku polskim. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Dobaczewski, A., Sobotka, P., Żurowski, S. (2018). Słownik reduplikacji i powtórzeń polskich. Od zleksykalizowanych podwojeń do regularnych układów repetycyjnych. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Grochowski, M. (2019). Szyk słowa się. Zalecenia normatywne a uwarunkowania systemowe, Prace Filologiczne, LXXIII, 99–112.
Grochowski, M. (2023). Szyk jednostek funkcyjnych we współczesnym języku polskim. Kraków: Wydawnictwo Instytutu Języka Polskiego PAN.
NKJP – Narodowy Korpus Języka Polskiego, www.nkjp.pl.
Saloni, Z. (2001). Czasownik polski. Odmiana. Słownik. Warszawa: Wiedza Powszechna.
Sawicka, I. (1995). Fonologia. W: H. Wróbel (red.), Gramatyka współczesnego języka polskiego. Fonetyka i fonologia (106–195). Kraków: Wydawnictwo Instytutu Języka Polskiego PAN.
Stachura, E. (2010). Się. Poznań: Wydawnictwo Replika.
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski Polska
