Etnoligwistyczna żywotność społeczności posługujących się językami kolateralnymi. Ukryta wielojęzyczność Polski?
Abstrakt
Artykuł przedstawia pierwsze wyniki badań etnolingwistycznej żywotności przeprowadzonych w pięciu miejscowościach referencyjnych na Śląsku, Podlasiu, Mazurach, Kaszubach i Podhalu. Wyniki badań realizowanych metodą kwestionariuszową odnoszą się do tożsamości zbiorowej i językowej grup, transmisji międzypokoleniowej języków lokalnych oraz niektórych praktyk językowych. Na podstawie badań statystycznych przeprowadzonych na niewielkiej próbie osób w każdym z regionów przedstawione zostały wstępne wnioski dotyczące etnolingwistycznej żywotności grup, a więc ich gotowości do zachowania odrębności tożsamościowej i językowej w długotrwałym kontakcie z grupą dominującą, polską. Ważnym aspektem przeprowadzonych badań jest status badanych języków. Jako języki kolateralne, bliskie językowi dominującemu, mają wysoki stopień interkomprehensji, co wpływa na ich status i prestiż. Języki te bowiem nie są w Polsce zauważane, nie są więc w publicznym dyskursie brane pod uwagę jako wnoszące wkład do wielojęzyczności Polski.
Słowa kluczowe
etnolingwistyczna żywotność; badania statystyczne; języki kolateralne; zachowanie języków mniejszościowych; tożsamość zbiorowa
Źródło finansowania
Artykuł powstał w ramach grantu NCN SONATA BIS (2020/38/E/HS2/00006) „Różnorodność językowa w Polsce: języki kolateralne, działania na rzecz języków i konceptualizacja tożsamości zbiorowej”, kierowanego przez prof. dr hab. Nicole Dołowy-Rybińską i afiliowanego w Instytucie Slawistyki PAN.
Bibliografia
Adler, A. (2021). Language, or dialect, that is the question. How attitudes affect language statistics using the example of Low German, Languages, 6 (1), 1–26.
Bourhis, R.Y. i in. (1981). Notes on the construction of a ‘subjective vitality questionnaire’ for ethnolinguistic groups, Journal of Multilingual and Multicultural Development, 2 (2), 145–155.
Chambers, J., Trudgill, P. (1998). Dialectology, 2nd ed. Cambridge: Cambridge University Press.
Dołowy-Rybińska, N., Hornsby, M. (2021). Attitudes and Ideologies in Language Revitalisation. W: J. Olko, J. Sallabank (red.). Revitalizing Endangered Languages. A Practical Guide (104-126). Cambridge: Cambridge University Press.
Dołowy-Rybińska, N., Mętrak, M. (2022). Metodologiczne i teoretyczne wyzwania badań nad żywotnością etnolingwistyczną grup posługujących się językami kolateralnymi w Polsce, Zeszyty Łużyckie, 57, 53-70.
Ehala, M. (2010). Ethnolinguistic vitality and intergroup processes, Multilingua, 29 (2), 203–221.
Giles, H. i in. (1977). Towards a theory of language in ethnic group relations. W: H. Giles. (red.). Language, ethnicity and intergroup relations (307–348). London: London: Academic Press.
Grinevald, C., Bert, M. (2011). Speakers and communities. W: P. Austin i J. Sallabank (red.), The Cambridge handbook of endangered languages (45–65). Cambridge: Cambridge University Press.
Haugen, E. (1966). Dialect, Language, Nation, American Anthropologist, 68, 922–935.
Hentschel, G. i in. (2022). Das Schlesische und seine Sprecher. Etablierung in der Gesellschaft, Attitueden, Vitalitaet der Germanismen/ Śląski lekt i jego użytkownicy. Rozpowszechnienie, postawy społeczne wobec śląszczyzny, żywotność germanizmów w lekcie śląskim. Berlin: Peter Lang.
Likert, R. (1932). A Technique for the Measurement of Attitudes, Archives of Psychology, 140, 55.
Mordawski, J. (2005). Statystyka ludności kaszubskiej: Kaszubi u progu XXI wieku. Gdańsk: Instytut Kaszubski.
Olko, J. i in. (2020). From discouragement to self-empowerment. Insights from an ethnolinguistic vitality survey among the Kashubs in Poland. PLoS ONE, 15(8).
R Core Team (2023). R: A Language and Environment for Statistical Computing. R Foundation for Statistical Computing, Vienna, Austria. <https://www.R-project.org/>.
Szatkowski, P. (2023). Relacje potomków przedwojennych mieszkańców Mazur jako zanikające świadectwo dawnego polsko-niemieckiego pogranicza. Perspektywa socjolingwistyczna. Rozprawa doktorska.
Wicherkiewicz, T. (2014). Regionalne języki kolateralne Europy – porównawcze studia przypadku z polityki językowej. Poznań: Wydawnictwo Rys.
