Refleksy współczesności uchwycone w nowszych czasownikach polszczyzny
Abstrakt
Przedmiotem opisu jest analiza 80 nowszych czasowników notowanych w Obserwatorium Językowym UW. W większości to słowa występujące w komunikacji codziennej, potocznej i środowiskowej, przenikające jednak do tekstów o szerszym zasięgu. Znaczną część stanowią zapożyczenia oraz czasowniki pochodne od zapożyczonych czasowników i wyrazów już zadomowionych w polszczyźnie, w części to efekty derywacji paradygmatycznej. Nazywają czynności związane z aktywnością w Internecie, komunikacją na odległość oraz dotyczące sposobu spędzania czasu wolnego.
Słowa kluczowe
słowotwórstwo; derywat; zapożyczenie; potoczność; socjolekt
Bibliografia
Batko-Tokarz, B. (2019). Tematyczny podział słownictwa współczesnego języka polskiego: teoria, praktyka, leksykografia. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Burkacka, I. (2021). Od poetyzmów do potocyzmów. Neologizmy słowotwórcze w Piaskowej Górze i Chmurdalii Joanny Bator. W: T. Korpysz i A. Kozłowska, Język pisarzy: problemy gramatyki, t. 13 Bielańskie Prace Językoznawcze (153–173). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie.
Burkacka, I. (2022a). Upgrade’ować czy upgradować? Wahania w zapisie czasowników zapożyczonych (zakończonych w języku angielskim na e nieme), Język Polski, CII, nr 2, 23–35.
Burkacka, I. (2022b). Artystyczne neologizmy słowotwórcze. Wieczna nowość i drugie życie. W: M. Ološtiak, L. Liptáková, K. Bednárová-Gibová (red.), Slovanská slovotvorba: synchrónia, inovácie, neologizácia (393–409). Prešov: Vydavateľstvo Prešovskiej univerzity. online: https://www.pulib.sk/web/pdf/web/viewer.html?file=/web/kniznica/elpub/dokument/Olostiak26/subor/9788055529561.pdf#page=1&zoom=160,-197,339.
Dubisz, S. (2019). W odpowiedzi Panu Profesorowi Janowi Wawrzyńczykowi, Poradnik Językowy, 1, 117–119.
Dyszak, A.S. (2019). Z badań nad zjawiskami słowotwórczymi i adaptacyjnymi w „najmłodszej polszczyźnie”, Język Polski, z. 3, 18–31.
Galewska, K. (2021). Jak czasownik chajzerować wszedł do polszczyzny? O werbalnych derywatach odantroponimicznych i najnowszych tendencjach w zakresie apelatywizacji nazw własnych, Język Polski, 4, 100–111.
Grabias, S. (1978). Derywacja a ekspresja. W: S. Grabias, J. Mazur, K. Pisarkowa (red.), Studia nad składnią polszczyzny mówionej (89–102). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Grzegorczykowa, R., Puzynina, R. (1998). Problemy ogólne słowotwórstwa. W: R. Grzegorczykowa, R. Laskowski, H. Wróbel (red.), Gramatyka współczesnego języka polskiego. Morfologia (361-388). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Hudy, V. (2019). Czy rosyjski jest bardziej „angielski” niż polski? O zapożyczeniach w języku informatycznym w aspekcie glottodydaktycznym, Acta Universitatis Lodziensis. Kształcenie polonistyczne cudzoziemców, nr 26, 399–411.
Jadacka, H. (2001). System słowotwórczy polszczyzny (1945–2000). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Kacperska, B. (2019). Googlować, trollować, tweetować…, czyli nowe zapożyczenia czasownikowe w języku użytkowników internetu, Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica, nr 53, 123–136.
Kalicka-Karpowicz, Z. (2014). Innowacje i neologizmy słowotwórcze jako problem poprawnościowy w pytaniach do internetowych poradni językowych. W: K. Burska, B. Cieśla (red.), Kreatywność językowa w komunikowaniu (się) (345–359). Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Kochanek, P. (2019). Słowo szerować i jego stabilność ekspresywna, Acta Universitatis Wratislaviensis, nr 3951, Studia Linguistica, 38, 55–65.
Kozłowska, A. (2020). O możliwościach wykorzystania Narodowego Fotokorpusu Języka Polskiego w badaniach neologizmów pisarzy (na przykładzie języka Cypriana Norwida). W: K. Wojan (red.), Wokół pewnego cytatu (167–172). Warszawa: BEL Studio.
Kreja, B. (2003). Neologizmy i ich rodzaje. W: A. Pstyga (red.), Wokół struktury słowa (37–49). Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
Kuć, J. (2011). Nowe profesjolektalne słownictwo polskie (na przykładzie języka zawodowego menedżerów i trenerów). W: M. Ološtiak, M. Ivanová, D. Slančová (red.), Vidy jazyka a jazykovedy. Venovanú životnému jubileu doc. PhDr. Miloslavy Sokolovej (348–360). Prešov: Filozofická fakulta Prešovskej univerzity. http://www.pulib.sk/web/kniznica/elpub/dokument/olostiak2/subor/34.pdf
Kudra, B. (2016). O niektórych właściwościach nowych derywatów czasownikowych, Rozprawy Komisji Językowej ŁTN, t. LXII, 49–57.
Lakoff, G. (2011). Nie myśl o słoniu!: jak język kształtuje politykę : obowiązkowa lektura dla myślących postępowo, tłum. A. E. Nita i J. Wasilewski; przekł. przejrzała K. Kojder-Demska, Warszawa: Oficyna Wydawnicza Łośgraf.
Maciołek, M. (2017). O asymilacji anglicyzmów komputerowych w polszczyźnie raz jeszcze, Poradnik Językowy, z. 10, 43–58.
Mańczak-Wohlfeld, E. (2004). Starsze i nowsze zapożyczenia angielskie w mówionej oraz pisanej odmianie języka polskiego, Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego, nr 60, 109–115.
Milewska, B. (2019). Ze zjawisk słowotwórstwa analogicznego: odjaniepawlać, odjaniepawlać się. W: E. Rogowska-Cybulska, A. Lica, E. Badyda (red.), Wokół słów i znaczeń VIII: Słowotwórstwo apelatywne i onomastyczne (122–132). Gdańsk Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
Miodek, J. (2013). Awatar i update’owanie, czyli rzeczywistość elektroniczna w codziennym komunikacyjnym obcowaniu, Język Polski, nr 5, 353–355.
Nagórko, A. (2002). Zarys gramatyki polskiej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Niepytalska-Osiecka, A. (2014). O „fejku”, „lajku” i „lejcie” w polszczyźnie internetowej, Język Polski, 94 (4), 343–352.
Przybylska, R. (2009). O niektórych anglicyzmach w języku młodzieży. W: A. Janus-Sitarz (red.), W trosce o dobrą edukację: prace dedykowane profesor Jadwidze Kowalikowej z okazji 40-lecia pracy naukowej (102–112), Kraków: Universitas.
Rogowska-Cybulska, E. (2019). Twixnijmy to razem... O derywatach czasownikowych w tekstach reklam, Język Polski, XCIX, z. 2, 103–117.
Różycka, I. (2006). Wybrane zjawiska z zakresu aspektu w procesie adaptacji nowszych czasowników obcego pochodzenia. W: A. Naruszewicz-Duchlińska, M. Rutkowski (red.), Nowe zjawiska w języku, tekście i komunikacji (87–94). Olsztyn: Wydawnictwo UWM.
Różycka, I. (2007). Nowe czasowniki obcego pochodzenia w aspekcie diachronicznym i synchronicznym. W: S. Gala (red.), Diachronia w badaniach nad językiem szkoły wyższej, cz. II, Rozprawy Komisji Językowej ŁTN, nr 52, 195–204.
Satkiewicz, H. (1978). Wskaźniki słowotwórcze przynależności wyrazów do stylu potocznego. W: M. Szymczak (red.), Z zagadnień słownictwa współczesnego języka polskiego, Prace Językoznawcze 91 (161–167). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Urban, M. (2014). Adaptacja morfologiczna zapożyczeń angielskich we współczesnej polszczyźnie, Heteroglossia. Studia kulturoznawczo-filologiczne, nr 4, 85–90.
Waszakowa, K. (1996). Słowotwórstwo współczesnego języka polskiego. Rzeczowniki z formantami paradygmatycznymi. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
Waszakowa, K. (2019). Internacjonalizacja w słowotwórstwie polszczyzny przełomu XX i XXI wieku jako przykład jednostronnych kontaktów językowych, Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego, 75, 179–193.
Wierzchoń, P. (2013). Z problemów lingwochronologizacji polskiej, Poradnik Językowy, 7, 42–56.
Wierzchoń, P. (2016). Z kart historii „parcia na” neologizmy, Poradnik Językowy, 4, 110–129.
Wróbel, H. (1998). Czasownik. W: R. Grzegorczykowa, R. Laskowski, H. Wróbel (red.), Gramatyka współczesnego języka polskiego. Morfologia (536–583). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Źródła internetowe:
NFJP – Narodowy Fotokorpus Języka Polskiego, https://nfjp.pl.
NKJP – Narodowy Korpus Języka Polskiego, www.nkjp.pl.
OJ UW – Obserwatorium Językowe Uniwersytetu Warszawskiego. Najnowsze Słownictwo Polskie, https://nowewyrazy.uw.edu.pl.
WSJP – Wielki słownik języka polskiego PAN, red. P. Żmigrodzki, Kraków 2007– (http://www.wsjp.pl).
Wyrwas, K. (2015). Czy poprawne są formy lajkować i hejtować?, online: http://www.poradniajezykowa.us.edu.pl, dostęp: 23.09.2022.
