Polski gwarowy czasownik chechłać
Abstrakt
Przedmiotem omówienia jest czasownik chechłać. Ma on w polskich gwarach oraz w polszczyźnie potocznej kilkanaście znaczeń. Najczęściej nazywa:
- czynność wykonywaną tępym narzędziem,
- czynność wykonywaną wolno, z trudem,
- czynność tarcia, ocierania się lub drapania.
Na podstawie danych językowych pochodzących z materiałów gwarowych i ogólnopolskich drukowanych i publikowanych w Internecie określono zasięgi występowania omawianego leksemu w danym znaczeniu oraz zwrócono uwagę na jego etymologię. Hipotezy dotyczące etymologii tego czasownika mówią o wyrazie dźwiękonaśladowczym lub kontynuancie prasłowiańskiego czasownika *čechl’ati ‘trzeć, ocierać się drapać’.
Słowa kluczowe
językoznawstwo; dialektologia; leksyka
Bibliografia
Adamczyk, M. (2019). Co to jest CHECHŁACZ?, https://www.youtube.com/watch?v=BBo_6ik97-U, data dostępu: 20.07.2024.
Andypip. (2019). Napęd z silnikiem poza kołem – Bafang BBSHD – ciągle odkręcający się silnik w rowerzu full, Rowery i inne pojazdy elektryczne – forum Arbiter, https://forum.arbiter.pl/printview.php?t=10069&start=15, data dostępu: 20.07.2024.
Cygan, S. (2009). Z gwary świętokrzyskiej: świat dawnej wsi w relacjach mieszkańców, pogwarki, twórczość ludowa, słowniczek. Kielce: Muzeum Wsi Kieleckiej, Kieleckie Towarzystwo Naukowe.
CzarnyEZG. (2020). Dioda w pompie paliwa, Africa Twin Forum – Poland, https://africatwin.pl/showthread.php?p=708274, data dostępu: 20.07.2024.
Dejna, K. (1968). „Słownictwo gwarowe” i „słownictwo ludowe”. W: S. Hrabec (red.), Symbolae Philologicae in Honorem Vitoldi Taszycki (49–54). Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Dejna, K. (1975). Słownictwo ludowe z terenu województw kieleckiego i łódzkiego (C–D), Rozprawy Komisji Językowej Łódzkiego Towarzystwa Naukowego, 21, 135–290.
Kapusta, M. (2017). Mowa mieszkańców pogranicza Mazowsza (na przykładzie gminy Głowaczów w powiecie kozienickim). Warszawa : Dom Wydawniczy Elipsa.
Konteno. (2016). Ursus C-360 & Bomet, AgroFoto.pl, https://www.agrofoto.pl/forum/gallery/image/664047-ursus-c-360-bomet/, data dostępu: 20.07.2024.
Kucharzyk, R. (2014). Z problematyki zmian w obrębie słownictwa ekspresywnego – przypadek szturmaka. Socjolingwistyka, 28, 203–214.
Kucharzyk, R. (2015), O losie niektórych leksemów gwarowych w sytuacji zaniku gwar. Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej, 50, 48–62. DOI: https://doi.org/10.11649/sfps.2015.003.
Nowak, J.K. (2012). Słownik gwary górali żywieckich: objaśnienia, przykłady, słownik alfabetyczny i tematyczny. Żywiec–Grójec–Warszawa: Wydawnictwo Żywia, Oddział Górali Żywieckich Związku Podhalan.
Premacyman. (2017). Rytmiczny stukot, Klub MazdaSpeed, https://www.mazdaspeed.pl/forum/viewtopic.php?p=3285727&sid=1b850c1d4b6ef161de6df1a (dostęp: 20.07.2024).
Skoli. (2013). W odpowiedzi na „Znaleźliście swoje auto na Google Maps?”. MKLR.pl, https://mklr.pl/132339, data dostępu: 20.07.2024.
KartSGP – Kartoteka Słownika gwar polskich, https://rcin.org.pl/dlibra/publication/37156?language=en, data dostępu: 28.10.2022.
SECz – Machek, V. (1971). Etymologický slovnik jazyka českého, vydání 3. Praha: Academia.
SEJPBr – Brückner, A. (1970). Słownik etymologiczny języka polskiego, wyd. II. Warszawa: Wiedza Powszechna.
SEKasz – Boryś, W., Popowska-Taborska, H. (1997). Słownik etymologiczny Kaszubszczyzny, t. 2: D–J. Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy.
SGKuj – Sawaniewska-Mochowa, Z. (red.). (2017). Słownik gwary i kultury Kujaw, t. 1: A–H. Bydgoszcz: Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego.
SGPKarł – Karłowicz, J. (1900–1911). Słownik gwar polskich, t. 1–6. Kraków.
SGPoznań – Gruchmanowa, M., Walczak, B. (red.). (1999). Słownik gwary miejskiej Poznania. Pozyskano z http://www.poznan.pl/mim/slownik/, data dostępu: 12.11.2022.
SGŚIV – Wyderka, B. (red.). (2004). Słownik gwar śląskich, t. 4, Opole: Państwowy Instytut Naukowy, Instytut Śląski w Opolu.
SGWarsz – Wieczorkiewicz, B. (1966). Słownik gwary warszawskiej XIX wieku. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
SSM – Słownik slangu Miejski.pl, https://www.miejski.pl/slowo-chech%C5%82a%C4%87, data dostępu: 20.07.2024.
Steff – Steffen, W. (1984). Słownik warmiński. Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.
SychtaKasz – Sychta, B. (1967–1976). Słownik gwar kaszubskich na tle kultury ludowej, t. 1–7. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo PAN.
SychtaKoc – Sychta, B. (1980–1985). Słownictwo kociewskie na tle kultury ludowej, t. 1–3. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Szym – Szymczak, M. (1962–1973). Słownik gwary Domaniewka w powiecie łęczyckim, cz. 1–8. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.
Uniwersytet Łódzki Polska
