Językowo-kulturowy obraz ziemi świętokrzyskiej utrwalony w mikrotoponimii (na przykładzie nazw terenowych powiatu kazimierskiego)
Abstrakt
Artykuł jest próbą rekonstrukcji językowo-kulturowego obrazu świętokrzyskiej wsi zawartego w mikrotoponimii powiatu kazimierskiego. Przedstawiono sposoby postrzegania i interpretowania otaczającej rzeczywistości przez lokalną społeczność wiejską. Na materiał onimiczny składa się ponad 500 mikrotoponimów, czyli nazw lokalnych miejsc i obiektów niezamieszkanych, lądowych (np. pól, łąk, lasów, gór, pastwisk, wzniesień) i wodnych (np. bagien, stawów, strumieni, rzeczek). Wśród wszystkich zebranych nazw terenowych wyróżnione zostały nazwy, których źródłem motywacji są właściwości desygnatu istniejące obiektywnie: położenie, rozmiary, kształt itp. (nazwy topograficzne-lokalizujące i topograficzne-charakteryzujące) oraz nazwy wykazujące relację, jaka zachodzi między obiektem a człowiekiem (nazwy dzierżawcze, gospodarcze i okolicznościowe).
Słowa kluczowe
mikrotoponimy ziemi świętokrzyskiej; toponimia; językowy obraz świata; motywacja semantyczna; nośniki pamięci
Bibliografia
Babik, Z. (2019). Tzw. akcja UN-owska (1954?–1970?) – projekt, przebieg, efekty, próba oceny, Onomastica, 63, 291–313.
Bartmiński, J. (1999a). Punkt widzenia, perspektywa, językowy obraz świata. W: J. Bartmiński (red.), Językowy obraz świata (103–120). Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Bartmiński, J. (1999b). Słowo wstępne. W: J. Bartmiński (red.), Językowy obraz świata (7–14). Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Bartmiński, J. (2006). Językowe podstawy obrazu świata. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Brajerski, T. (1966). Wodomcza, Onomastica, 11, 122–127.
Cieślikowa, A. (1996). Metody w onomastycznych badaniach różnych kategorii nazw własnych, Onomastica, 41, 5–17.
Cybulski, M., Rogowska-Cybulska, E. (2016). Kartuskie nazwy ulic jako nośnik pamięci zbiorowej. W: M. Święcicka, M. Peplińska (red.), Miasto. Przestrzeń zróżnicowana językowo, kulturowo i społecznie (427–436). Bydgoszcz: Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy.
Dejna, K. (1974–1985). Słownictwo ludowe z terenów województw kieleckiego i łódzkiego, Rozprawy Komisji Językowej ŁTN, XX, 189–277, XXI, 135–290, XXII, 135–268, XXIII, 147–290, XXIV, 149–274, XXV, 123–276, XXVI, 117–257, XXVII, 129–281, XXVIII, 119–261, XXIX, 83–233, XXX, 91–213, XXXI, 143–265.
Kornaszewski, M. (1986). W sprawie klasyfikacji nazw terenowych. Uwagi i propozycje, Onomastica, 30, 5–15.
Mrózek, R. (1998). Nazwy terenowe. W: E. Rzetelska-Feleszko (red.), Polskie nazwy własne. Encyklopedia (231–257). Warszawa–Kraków: Wydawnictwo Instytutu Języka Polskiego PAN.
Wolnicz-Pawłowska, E. (2020). Podstawowe zasady standaryzacji nazw obiektów fizjograficznych w Polsce. Cz. II, Onomastica, 64, 41–52.
SKRÓTY
ESJPBań – A. Bańkowski, Etymologiczny słownik języka polskiego, Warszawa 2000.
SEJPBor – W. Boryś, Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków 2005.
SEJPS – F. Sławski, Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków 1952–1982.
SGP – Słownik gwar polskich, opr. IJP PAN, Kraków 1979–.
SGPKarł – J. Karłowicz, Słownik gwar polskich, Kraków 1900–1911.
SJPD – Słownik języka polskiego, red. W. Doroszewski, Warszawa 1958–1969.
SStp – Słownik staropolski, red. S. Urbańczyk, Kraków 1953–2002.
UN – Urzędowe nazwy miejscowości i obiektów fizjograficznych, 22, red. W. Taszycki, Warszawa: Urząd Rady Ministrów 1966.
Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk, Polska
https://orcid.org/0000-0003-3188-7655
