Odnaleziony prospekt wydawniczy Dykcjonarza przysłów francuskich... (1782)
Abstrakt
W artykule omówiono nieznany dotąd prospekt wydawniczy czterojęzycznego francusko-polsko-łacińsko-niemieckiego Dykcjonarza przysłów francuskich… (Warszawa 1782). Ten tekst reklamowy, opublikowany w 1782 r. w wielojęzycznej gazecie ogłoszeniowej pt. „Annonces et avis divers de Varsovie”, informował, że przygotowywany w Warszawie Dykcjonarz… powstanie na podstawie pierwszego i drugiego wydania
Dictionnaire des proverbes français… (Bruksela 1710; Amsterdam 1728; jednak nie ma pewności, czy drugie wydanie istniało). Autor artykułu zweryfikował treść prospektu i doszedł do wniosku, że podczas opracowywania Dykcjonarza… najpewniej skorzystano z pierwodruku Dictionnaire des proverbes… oraz z któregoś z jego wznowień publikowanych od 1748 r., a ponadto z Nouveau dictionnaire françois, allemand et polonois… (1744–1747) M.A. Troca. Artykuł uzupełnia i uaktualnia wiedzę z zakresu historii leksykografii oraz przynosi informacje na temat dawnej reklamy słownika.
Słowa kluczowe
historia leksykografii, metaleksykografia, reklama słownika, prasa wielojęzyczna, dawne edytorstwo
Bibliografia
Barsi, M. (2003). La fonction du paratexte dans les dictionnaires phraséologiques (1696–1826), Mots Palabras Words, 1, 7–21. Pozyskano z https://www.ledonline.it/mpw/allegati/mpw0303barsi.pdf.
Blanco, X., Bogacki, K. (2014). Introduction à l’histoire de la langue française. Bellaterra: Universitat Autònoma de Barcelona.
Gratet-Duplessis, P.-A. (1847). Bibliographie parémiologique. Études bibliographiques et littéraires sur les ouvrages (…) spécialement consacrés aux proverbes dans toutes les langues. Paris: Potier. Pozyskano z https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k110561d.
Grzegorczyk, P. (1967). Index lexicorum Poloniæ. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Hombek, D. (1988). Reklama wydawnicza i księgarska w „Gazecie Warszawskiej” w latach 1764–1795. Kielce: Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Jana Kochanowskiego.
Hombek, D. (2001). Prasa i czasopisma polskie XVIII wieku w perspektywie bibliologicznej. Kraków: Universitas.
Hombek, D. (2011). Prospekty wydawnicze w kulturze polskiej XVIII wieku, Wiek Oświecenia, 27, 134–177.
Hombek, D. (2016). Książka polska w ogłoszeniach prasowych XVIII wieku, t. VI: Czasopisma i efemeryczne gazety warszawskie 1753–1794. Kraków: Universitas.
Hombek, D. (2017). Zapowiedzi wydawnicze. W: A. Żbikowska-Migoń, M. Skalska-Zlat (red.), Encyklopedia książki, t. 2 (658–660). Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Iwanowska, A. (1989–1990). Troc czy Trotz? (część I–II), Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej, 25 (cz. I, 1989), 17–29; 26 (cz. II, 1990), 25–39.
Jakubczyk, M. (2016). Leksykografia polsko-francuska XVIII wieku w perspektywie metaleksykograficznej. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Korotajowa, K., Krauze-Karpińska, J. (red.). (2001). Drukarze dawnej Polski od XV do XVIII wieku, t. III, cz. 2: Mazowsze z Podlasiem. Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN.
Łojek, J. (1979). Czasopisma polskie w języku francuskim w XVIII wieku, Kwartalnik Historii Prasy Polskiej, 4, 17–25.
Łojek, J. (1980). Les journaux polonais d’expression française au siècle des lumières. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN.
Michaud, L.-G. (red.). (1834). Biographie universelle, ancienne et moderne. Supplément, t. 57. Paris: L.-G. Michaud. Pozyskano z https://books.google.pl/books?id=Zb84OlzEZikC&pg.
Piotrowski, T. (2001). Zrozumieć leksykografię. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Pokorzyńska, E. (2015). Początki polskiej oprawy wydawniczej: przegląd zabytków, Acta Poligraphica, 6, 37–50.
Rudnicka, J. (1962). Kilka piórek z białego kruka („Annonces et avis divers” 1781–1784), Ruch Literacki, 3, 135–137.
Żmigrodzki, P. (2009). Wprowadzenie do leksykografii polskiej, wyd. trzecie rozszerzone, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Źródła
AD.1 – „Annonces et avis divers”. (1781–1784). Numery: 1 (4 VIII 1781)–27 (2 II 1782); 29 (16 II 1782)–47 (22 VI 1782); 1 (29 VI 1782)–35 (22 II 1783); 37 (8 III 1783)–53 (28 VI 1783); 1 (5 VII 1783)–26 (27 XII 1783); 1 (3 I 1784)–46 (13 XI 1784); 48 (27 XI 1784)–52 (25 XII 1784). Warszawa: P. Dufour (kolekcja Biblioteki Narodowej, sygn. Mf 32409–32412).
AD.2 – „Annonces et avis divers”. (1782–1783). Numery 1 (29 VI 1782)–28 (28 I 1783). Warszawa: P. Dufour. Pozyskano z https://www.dbc.wroc.pl/dlibra/doccontent? id=33639 (kolekcja Biblioteki Ossolineum we Wrocławiu).
DP – [de Backer, G.]. (1710). Dictionnaire des proverbes françois. Avec l’explication de leurs significations, et une partie de leur origine. Brusselles: G. de Backer. Pozyskano z https://books.google.pl/books?id=QO_eP3fvDXAC&pg.
DP.P. – [Panckoucke, J.A.]. (1748). Dictionnaire des proverbes françois et des façons de parler comiques, burlesques et familières, etc. Avec l’explication, et les étymologies les plus avérées. Paris: Savoye. Pozyskano z https://books.google.pl/books?id=g0rxaXXQwXAC&hl.
DPF – [anonim.]. (1782). Dictionnaire des proverbes français et des façons de parler, avec explication Allemande, Latine & Polonaise, à l’usage de la Jeunesse – Dykcjonarz przysłow francuzkich i kształtniejszych mowienia sposobow z wykładem Niemieckim, Łacińskim i Polskim, dla zażywania Młodzieży, t. I–II. Warszawa: P. Dufour. Pozyskano z https://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/publication/627049 (t. I), https://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/publication/626926 (t. II).
Le Roux, P.J. (1718). Dictionnaire comique, satyrique, critique, burlesque, libre et proverbial (…). Amsterdam: Le Cène. Pozyskano z https://books.google.pl/books?id=2u- Uuj1XiX-kC&hl.
ND I – Troc, M.A. (1744). Nouveau dictionnaire françois, allemand et polonois: enrichi de plusieurs exemples de l’histoire polonoise, des termes ordinaires des arts et des remarques de grammaire (…), t. I. Leipzig: J.F. Gleditsch. Pozyskano z http://www.dbc.wroc.pl/ dlibra/docmetadata?id=7128.
ND II – Troc, M.A. (1747). Nouveau dictionnaire françois, allemand et polonois: enrichi de plusieurs exemples de l’histoire polonoise, des termes ordinaires des arts et des remarques de grammaire (…), t. II. Leipzig: J.F. Gleditsch. Pozyskano z http://www.dbc.wroc.pl/dlibra/docmetadata?id=7136.
Inne skróty
L – Linde, S.B. (1807–1814). Słownik języka polskiego. Warszawa: Drukarnia XX. Pijarów.
USJP – Dubisz, S. (red.). (2003). Uniwersalny słownik języka polskiego, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
