Przełamywanie konwencji i oswajanie inności w literaturze dziecięcej na przykładzie serii opowiadań Jany Bauer o strasznowiłce
Abstrakt
The series of short, fantasy stories for children written by Jana Bauer, translated into Polish in 2015 (Scary Fairy in Wicked Wood) and in 2019 (Scary Fairy and the Wild Winter), has gained recognition and popularity in almost twenty countries. The Polish reviewers’ main concerns were otherness of the main character and social tolerance of diversity. The aim of this article is to analyse both books in the context of folklore, folktales, Bildungsroman convention, otherness and concepts of girlhood in the children’s literature. The subversive main character is a multi-faceted dialogue with the literary tradition. Her acculturation to a new society, as a part of initiation journey, is the main topic of both books.
Słowa kluczowe
inność; bajka magiczna; Bildungsroman; wiła; literatura dziecięca; Słowenia
Bibliografia
Ajdačić, D. (2001). O vilama u narodnim baladama. Studia mythologica Slavica 4, 207−224.
Bauer, J. (2015). Strasznowiłka w Groźnym Gąszczu, przeł. Šalamun-Biedrzycka, K. Warszawa: Ezop.
Bauer, J. (2019). Strasznowiłka i dzika zima, przeł. Gruda, M. Warszawa: Ezop.
Blažić, M. M. (2011). Branja mladinske književnosti: izbor člankov in razprav. Ljubljana: Pedagoška fakulteta.
Blažić, M. M. (2013). Jana Bauer: Groznovilca v Hudi hosti. Sodobnost 77 (1/2), 178−180.
Chrobak, M. (2014). Obcość jako kategoria interpretacyjna w badaniach nad dzieciństwem i literaturą dziecięco-młodzieżową. Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis, 173. Studia Historicolitteraria 14, 195−214.
Devojan, M. (1871). Vile. Vertec, 01.06.1884, 14 (6), 81−84.
Fidowicz, A. (2018). Straszna dziewczynka? „Strasznowiłka w Groźnym Gąszczu” Jany Bauer w perspektywie feministycznej i genderowej. Dyras, M.; Fidowicz, A.; Gruda, M. (red.). Słowiańskie światy wyobraźni. Kraków: Wydawnictwo «Scriptum».
Frilc, Š. (2015). Jana Bauer, Groznovilca. Pedagoško gradivo. Lutkovno gledališče Ljubljana. http://www.lgl.si/si/files/default/Predstave/groznovilca/Grozno¬vilca_pedagosko_gradivo.pdf
Gołaszewska, I. (2011). Dojrzała/niedojrzała – kobieta w powieści „Tělo” Fráni Šrámka. Matusiak, A., Gwóźdź-Szewczenko, I., Koch, M., Komisaruk, E., Rysicz, J., Ursulenko, A. (red). Wielkie tematy kultury w literaturach słowiańskich 9. Ciało. Slavica Wratislaviensia 153, 729−737.
Gos, K. (2012). Jana Bauer: o vilah, ki niso roza in polikane. Delo, 28.02. https://old.delo.si/kultura/knjizevni-listi/jana-bauer-o-vilah-ki-niso-roza-in-polikane.html [20 VIII 2021].
Gosk, H. (2002). Bohater swoich czasów. Postać literacka w powojennej prozie polskiej o tematyce współczesnej. Wybrane zagadnienia. Izabelin: Świat Literacki.
Gosk, H. O czym opowiada Inny/Obcy? Horyzonty Polonistyki, 6, 11−14. https://silo.tips/download/o-czym-opowiada-inny-obcy [20 VIII 2021].
Gregorič Gorenc, B. Okrogla vila. https://sl.wikisource.org/wiki/Okrogla_vila [20 VIII 2021].
Huizinga J. (2007). Homo ludens. Zabawa jako źródło kultury, przeł. Kurecka, M., Wirpsza, W. Warszawa: Wydawnictwo Aletheia.
Jamnik T. (2003). Katera mladinska književna dela najdemo pod geslom »drugačnost«? Otrok in knjiga 30 (56), 44−49. http://dlib.si/stream/URN:NBN:SI:DOC-Q4D3AVT2/df8ab8e4-8a52-404d-9ce7-a26dc325c987/PDF [20 VIII 2021].
Jenko, S. (1855). Vila Zlatinka. Kmetijske in rokodelske novice, 22.09.1855, 13 (76), 304.
Kostecka, W. (2017). Dziwne – odmienne – obce. Dziecko jako Inny we współczesnej polskiej prozie dziecięcej i młodzieżowej. Litteraria Copernicana 3 (23), 92−109. DOI: 10.12775/LC.2017.052.
Lindgren, A. (1990). Ronja, córka zbójnika, przeł. Węgleńska, A. Warszawa: Nasza Księgarnia.
Makarovič, S. (1987). Vila Malina, Ljubljana: Dokumentarna.
Murzynowska, D.; Teodorowicz-Hellman, E. (2008). Pippi Pończoszanka w polskim dyskursie kulturowym. W: Dymel-Trzebiatowska, H.; Mrozek-Sadowska E. (red.) Astrid Lindgren 100 lat: interpretacje. Gdańsk: Nordicum, 67−86.
Perzanowski, A. (2009). Odmieńcy: antropologiczne studium dewiacji. Warszawa: Wydawnictwo DiG.
Propp, W. (1968). Morfologia bajki. Pamiętnik Literacki: czasopismo kwartalne poświęcone historii i krytyce literatury polskiej 59 (4), 203−242.
Propp, W. (2000). Nie tylko bajka, przeł. Ulicka, D. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Sławiński, J. (red.) (2002). Słownik terminów literackich. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Sobieraj, T. (2003). Twórczość Bolesława Prusa a konwencje powieści rozwojowej. Woźniakiewicz-Dziadosz; M., Fita, S. (red.) Bolesław Prus. Pisarz – publicysta – myśliciel. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 27−45.
Sztachelska, J. (2015). Zabijanie klasyków. Studia i eseje. Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku. http://pbc.biaman.pl/Content/54744/zabijanie%20klasykow%20Nb%20174955.pdf [20 VIII 2021].
Šetina, F. (1871). Vile. Vertec, 01.01.1880, 10 (1), 14−15.
Trdina, J. (1882/1888). Vila. Bajke in povesti o Gorjancih. Ljubljanski zvon, 2, 302−305. http://dlib.si/stream/URN:NBN:SI:DOC-UEVZSSML/879bd520-5f¬53-42b5-bfc7-c04e0e754e60/PDF [20 VIII 2021].
Volkov, J. (1897). O Vilah. Slovenka 1 (9), 9−10.
Uniwersytet Warszawski Polska
https://orcid.org/0000-0002-3570-9656
Marta Cmiel-Bażant, tytuł doktora otrzymała w 2017 roku na podstawie rozprawy Słoweńska krytyka literacka w okresie międzywojennym (1918–1941) – promotor: prof. Zdzisław Darasz. Od 2011 wykłada w Instytucie Slawistyki Zachodniej i Południowej UW przedmioty z zakresu literatury, sztuki i kultury słoweńskiej oraz relacji międzykulturowych. Jest autorką części haseł podporządkowanych z zakresu słowenistyki, opublikowanych w 10. tomie Leksykonu idei wędrownych na słowiańskich Bałkanach, XVIII-XXI wiek oraz współredaktorką naukową tomu Od makrostruktur do mikrohistorii. Instytucje po 1989 roku na Bałkanach oraz w Europie Środkowej i Wschodniej.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
PRAWA AUTORSKIE
Rocznik „Zeszyty Łużyckie” jest wydawany na licencji niewyłącznej: Creative Commons - Uznanie autorstwa 3.0 PL (CC-BY)
(https://creativecommons.org/licenses/by/3.0/pl/legalcode). Przesłanie artykułu oznacza zgodę na jego udostępnienie na tej licencji. Licencja zostaje udzielona Wydawnictwom Uniwersytetu Warszawskiego na 5 lat (po upływie tego terminu przekształca się w zgodę udzieloną na czas nieoznaczony) na następujące pola eksploatacji:
• utrwalanie i zwielokrotnianie w dowolnej liczbie egzemplarzy (w tym w tłumaczeniu na inne języki) w znanych w dniu zawarcia niniejszego porozumienia technikach: drukiem w dowolnej formie, techniką cyfrową, techniką reprograficzną, za pomocą zapisu magnetycznego, zapisu na kliszy fotograficznej, oraz wprowadzania egzemplarzy do obrotu;
• wprowadzanie do sieci komputerowej Wydawcy;
• publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym, a w szczególności rozpowszechnianie w sieciach informatycznych, w tym komputerowych (Internet, sieci lokalne), telefonicznych oraz innych znanych w chwili zawarcia niniejszej umowy;
• najem, użyczanie;
• nadawanie za pomocą wizji i/lub fonii przewodowej albo bezprzewodowej przez stacje naziemne bądź satelitarne;
• kopiowanie i powielanie w technologiach fotomechanicznych lub innych znanych w dniu zawarcia porozumienia;
• publiczne odtwarzanie;
• wykorzystywanie do celów reklamowych i promocyjnych, w tym w sieciach informatycznych.
