...a my między frontami. Losy Serbołużyczan podczas II wojny światowej w relacjach świadków historii
Abstrakt
This article presents an image of the Second World War as seen with the eyes of Sorbs. The tragedy of Slavic people sent to fight for German homeland while at the same time persecuted as a “foreign” element on the “native” territory of the Reich was reflected mainly in literary texts written in the Upper Sorbian language. This strengthens the testimony of the witnesses of history recorded in the 1980s by the Sorbian poet Ben Budar and published in the German language in the book Und immer diese Angst (2014). Based on this particular text, the article is an attempt at examining the degree to which memories transform the places “recorded” via stories of individuals in the spaces of collective experience, and allow for a reconstruction of identity of the Sorbs as a nation.
Słowa kluczowe
Serbołużyczanie; II wojna światowa; świadkowie historii; pamięć; język górnołużycki
Bibliografia
Bott-Bodenhausen, K. (1997). Sprachverfolgung in der NS-Zeit. Sorbische Zeitzeu- gen berichten. „Lětopis” Sonderheft. Bautzen: Domowina Verlag.
Budar, B. (2013). Sym měła tajki strach: poslednje dny 2. swětoweje wójny w Serbach. Budyšin: Ludowe nakładnistwo Domowina.
Budar, B. (2014). Und immer diese Angst. Bautzen: Domowina-Verlag.
Cyž, J. (1975). Wojowanje wo wuswobodźenje Łužicy: za čas wulkeje bitwy wo Berlin 1945. Budyšin: Ludowe nakładnistwo Domowina.
Cyž, J. (1985). Ćernje na puću do swobody. Dopomnjenki wot nowembra 1944 do kónca lěta 1945. 2. rozš. nakł. Budyšin: Ludowe nakładnistwo Domowina.
Förster, F. (2007). Die „Wendenfrage“ in der deutschen Ostforschung 1933–1945.
Bautzen: Domowina-Verlag.
Jaworski, T.; Ostrowski, M. (red.). (1995). Łużyce: w nowożytnych i najnowszych dziejach Europy Środkowej. Zielona Góra: Wydawn. „Verbum”.
Kasper, M. (1976). Stawizny Serbow 3. Wot 1917 do 1945. Budyšin: Ludowe nakładnistwo Domowina.
Kubasch, M. [Kubašec, M.] (1974). Alois Andritzki. Berlin: Union Verlag. Kubašec, M. (1961). Sterne über dem Abgrund. Aus dem Leben der Antifaschistin
Maria Grollmuss. Bautzen: Domowina.
Marciniak, S. (1984). Droga wiodła przez Łużyce, „Wojsko Ludowe”, 35, 95–99. Pech, E.; Scholze, D. (red.). (2003). Zwischen Zwang und Beistand: Deutsche Politik gegenüber den Sorben vom Wiener Kongress bis zur Gegenwart. Bautzen: Domowina-Verlag.
Pilop, M. (1985). Wuswobodźenje Łužicy. Wojerskohistoriski zarys wojowanjow w lěće 1945. Budyšin: Ludowe nakładnistwo Domowina.
Rokicki, J. (2011) Psychologiczna prawda świadectw mówionych – na podstawie oral history Archives of Chicago Polonia. W: Biliński, P. (red.), Przeszłość we współczesnej narracji kulturowej. Studia i szkice kulturoznawcze. Tom 1. Kraków: Wydawn. UJ, 25–38.
Rokuszewska-Pawełek, A. (2006). Wywiad narracyjny jako źródło informacji. Media, Kultura, Społeczeństwo, 1, 17–28.
Siatkowska, E. (1990). Serbowie, Wenedowie, Łużyczanie..., „Zeszyty Łużyckie”, 1, 4–11.
Śliziński, J. (1973). Serbołużycka literatura o tematyce drugiej wojny światowej i jej recepcja w Polsce. W: Śliziński, J. (red.), Literatury słowiańskie o drugiej wojnie światowej. Tom II, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk: Wydawn. PAN, 47–53.
Šurman, P. [Schurmann, P.] (1998). Łużyczanie a wybuch drugiej wojny światowej. W: Benyskiewicz, J. (red.), Mniejszości narodowe w Europie a wybuch drugiej wojny światowej. Zielona Góra: Wydawn. WSP, 45–50.
Uniwersytet Śląski Polska
https://orcid.org/0000-0002-1732-8876
Monika Blidy, adiunkt w Instytucie Literaturoznawstwa na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Śląskiego, pracownik badawczo-dydaktyczny na kierunku Filologia Germańska Uniwersytetu Śląskiego, zainteresowania badawcze: współczesna literatura niemieckojęzyczna, literatura NRD, kulturowo-literacki krajobraz po obu stronach Nysy, literatura regionalna, literatury mniejszości etnicznych/narodowych.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
PRAWA AUTORSKIE
Rocznik „Zeszyty Łużyckie” jest wydawany na licencji niewyłącznej: Creative Commons - Uznanie autorstwa 3.0 PL (CC-BY)
(https://creativecommons.org/licenses/by/3.0/pl/legalcode). Przesłanie artykułu oznacza zgodę na jego udostępnienie na tej licencji. Licencja zostaje udzielona Wydawnictwom Uniwersytetu Warszawskiego na 5 lat (po upływie tego terminu przekształca się w zgodę udzieloną na czas nieoznaczony) na następujące pola eksploatacji:
• utrwalanie i zwielokrotnianie w dowolnej liczbie egzemplarzy (w tym w tłumaczeniu na inne języki) w znanych w dniu zawarcia niniejszego porozumienia technikach: drukiem w dowolnej formie, techniką cyfrową, techniką reprograficzną, za pomocą zapisu magnetycznego, zapisu na kliszy fotograficznej, oraz wprowadzania egzemplarzy do obrotu;
• wprowadzanie do sieci komputerowej Wydawcy;
• publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym, a w szczególności rozpowszechnianie w sieciach informatycznych, w tym komputerowych (Internet, sieci lokalne), telefonicznych oraz innych znanych w chwili zawarcia niniejszej umowy;
• najem, użyczanie;
• nadawanie za pomocą wizji i/lub fonii przewodowej albo bezprzewodowej przez stacje naziemne bądź satelitarne;
• kopiowanie i powielanie w technologiach fotomechanicznych lub innych znanych w dniu zawarcia porozumienia;
• publiczne odtwarzanie;
• wykorzystywanie do celów reklamowych i promocyjnych, w tym w sieciach informatycznych.
