Czynniki wpływające na przekaz języka mniejszościowego. Postawy wobec języka i ideologie językowe w narracjach rodziny na Górnych Łużycach
Abstrakt
The transmission of languages in multilingual majority-minority contexts is influenced by language ideologies and language attitudes. In this paper I explore language ideologies in the Upper Sorbian Catholic community and language practices related to them. Based on biographic interviews with members of a linguistically mixed family, I also ask about the impact of overt strategies in everyday language choices. The family in question came to adopt a conscious family language policy based on the members’ positive attitudes towards Sorbian and based on their consciousness about community language practices that hamper the transmission of Sorbian in linguistically mixed environments. A positive attitude towards the minority language is a necessary, but not sufficient prerequisite to question habitual community language practices and consciously modify them. The families’ language behavior suggests that consciously modified language practices are adopted in certain domains, in this case mainly in that of the home.
Słowa kluczowe
ideologie językowe; postawy wobec języka; przekazywanie języka mniejszościowego; rodzinna polityka językowa
Bibliografia
Bartels, H.; Spiess G. (2012). Introduction. STUF – Language Typology and Universals 65(3), 213–220.
Coulmas, F. (2013). Sociolinguistics: The Study of Speakers’ Choices. 2nd edn. Cambridge: Cambridge University Press.
De Houwer, A. (1999). Environmental factors in early bilingual development: the role of parental beliefs and attitudes. W: Extra, G.; Verhoeven, L. (red.), Bilingualism and Migration, Berlin – Boston: De Gruyter Mouton, 75–96.
De Houwer, A. (2007). Parental language input patterns and children’s bilingual use. Applied Psycholinguistics, 28 (3), 411–424.
Dołowy-Rybińska, N.; Ratajczak C. (2020). La revitalisation des langues sorabes et la politique linguistique en Lusace vue par les acteurs principaux de la scène sorabe. Mémoire(s), identité(s), marginalité(s) dans le monde occidental contemporain, 23, n.d.
Ela, L. (2003). Serbska rěč a dźěłowy swět. W: Šěn, F. (red.), Sorabistiske přednoški III. Mjezynarodny lěćny ferialny kurs za serbsku rěč a kulturu. Budyšin: Ludowe nakładnistwo Domowina, 82–90.
Elle, L. (1999). Mehrsprachige Kommunikation aus der Sicht einer Kleinsprache: Sorbisch im Alltag der Lausitz. Bulletin VALS–ASLA, 69 (1), 151–162.
Elle, L. (2010). Sorben – demographische und statistische Aspekte. W: Vogt, M. T.; Sokol, J.; Bingen D.; Neyer, J. (red.), Minderheiten als Mehrwert, Frankfurt am Main et al.: Peter Lang, 298–299.
Fishman, J. A. (1991). Reversing Language Shift: Theoretical and Empirical Foundations of Assistance to Threatened Languages. Clevedon: Multilingual Matters.
Fuller, J. M. (2019). Ideologies of Language, Bilingualism, and Monolingualism. W: De Houwer, A.; Ortega, L. (red.), The Cambridge Handbook of Bilingualism, Cambridge: Cambridge University Press, 119–134.
Gafaranga, J. (2010). Medium request: Talking language shift into being. Language in Society, 39 (2), 241–270.
Grenoble, L. A.; Whaley, L. J. (2006). Saving Languages. An Introduction to Language Revitalization. Cambridge – New York: Cambridge University Press.
Heller, M. (2006). Linguistic Minorities and Modernity: A Sociolinguistic Ethnography. 2nd edn. London – New York: Continuum.
Hornsby, M. (2011). ‘English to strangers, Gaelic to locals’; the thwarting of the linguistic subordination norm among speakers of Celtic languages. W: Jaskuła, K. (red.), Formal and Historical Approaches to Celtic Languages, Lublin: Wydawnictwo KUL, 153–164.
Keller, I. (2000). Sorbische und deutsch-sorbische Familien. Drei Generationen im Vergleich. Bautzen: Domowina-Verlag.
Keller, I. (2003). Flüchtlinge und Vertriebene in der Lausitz. W: Hose, S. (red.), Raum-Erfahrungen – Leben in der Lausitz / Nazhonjenja z rumom. Nazgónjenja z rumom. Ein Lesebuch, Dresden: Verlag der Kunst, 41–48.
Kimura, G. Ch. (2015), Spracherhalt als Prozess: Elemente des kirchlichen Sprachmanagements bei den atholischen Sorben. International Journal of the Sociology of Language, 232, 13–32.
Kunze, P. (2014). Assimilation. W: Šěn, F.; Scholze, D. (red.), Sorbisches Kulturlexikon, Bautzen: Domowina-Verlag, 12–14.
Landesamt für Schule und Bildung Radebeul. 2018. 2plus. Unterricht nach dem schulartübergreifenden Konzept zweisprachige sorbisch-deutsche Schule im sorbischen Siedlungsgebiet des Freistaates Sachsen. Dresden: Zentraler Broschürenversand der Sächsischen Staatsregierung.
Lanza, E. (1997). Language Mixing in Infant Bilingualism. A Sociolinguistic Perspective. Oxford: Clarendon Press.
Liddicoat, A. J.; R. B. Baldauf Jr (red.) (2008). Language Planning and Policy: Language Planning in Local Contexts. Clevedon – Buffalo – Toronto: Multilingual Matters.
Lippi-Green, R. (1994). Accent, standard language ideology, and discriminatory pretext in the courts. Language in Society, 23 (2), 163–198.
Michna, E. (2018). Kodyfikacja i co dalej? ideologie językowe działaczy łemkowskich. Studium Carpato-Ruthenorum. Штудії з карпаторусиністікы, 10, 187–207.
Michna, E. (2019). Emancypacja śląszczyzny w kontekście „starych” i „nowych” ideologii językowych. Postscriptum Polonistyczne, 1 (23), 57–76.
Okita, T. 2002. Invisible Work: Bilingualism, language choice and childrearing in intermarried families.
Amsterdam: John Benjamins Publishing Company.
Pech, E. (1999). Die Sorbenpolitik der DDR 1949–1970. Anspruch und Wirklichkeit. Bautzen: Domowina-Verlag
Pech, E. (2012). Ein Staat – eine Sprache? Deutsche Bildungspolitik und autochthone Minderheiten im 20. Jahrhundert. Die Sorben im Vergleich mit Polen, Dänen und Nordfriesen. Bautzen: Domowina-Verlag.
Piller, I. (2015). Language Ideologies. W: Encyclopedia of Language and Social Interaction, John Wiley & Sons.
Pjech, E. (1998). Rjadowanja serbskeho šulstwa po 1945 a wuskutki na serbsku rěč. Serbska šula, 51(1/2), 2–6.
Pjech, E. (2006). Němska kubłanska politika a narodne mjeńšiny w „krótkim 20. lětstotku“ (1918–1990). Serbja w přirunowanju. Lětopis, 53 (2), 29–47.
Sächsisches Staatsministerium für Wissenschaft und Kunst. 2018. Fünfter Bericht der Sächsischen Staatsregierung zur Lage des sorbischen Volkes / Pjata rozprawa Sakskeho statneho knježerstwa wo połoženju serbskeho ludu.
Sallabank, J. (2013). Attitudes to Endangered Languages. Identities and Policies. Cambridge: Cambridge University Press.
Sallabank, J. (2017). Purism, Variation, Change and ‘Authenticity’: Ideological Challenges to Language Revitalisation. European Review, 26 (1), 164–178.
Schieffelin, B. B.; Woolard K. A.; Kroskrity P. V., (red.) (1998). Language Ideologies: Practice and Theory. New York – Oxford: Oxford University Press.
Scholze, L. (2008). Das grammatische System der obersorbischen Umgangssprache im Sprachkontakt. Bautzen: Domowina-Verlag.
Schütze, F. (1983). Biographieforschung und narratives Interview. Neue Praxis, 13 (3), 283–293.
Smith-Christmas, C. (2016). Family language policy: maintaining an endangered language in the home. Basingstoke – New York: Palgrave Macmillan.
Spolsky, B. (2004). Language Policy. Cambridge: Cambridge University Press.
Spolsky, B. (2011). Language and society. W: Austin, P. K.; Sallabank, J. (red.), The Cambridge Handbook of Endangered Languages, Cambridge: Cambridge University Press, 141–156.
Stavans, A.; Hoffmann, Ch. (2015). Multilingualism. Cambridge: Cambridge University Press.
Walde, M. (2004). Demographisch-statistische Betrachtungen im Oberlausitzer Gemeindeverband Am Klosterwasser. Lětopis, 1 (51), 3–27.
Woolard, K. A.; Schieffelin, B. B. (1994). Language Ideology. Annual Review of Anthropology, 23, 55–82.
Załožba za serbski lud. 2020. Geschichte, Satzung und Finanzierung der Stiftung. https://stiftung.sorben.com/deutsch/stiftung/geschichte-und-finanzierung/ [9 XI 2020].
Polska Akademia Nauk Polska
https://orcid.org/0000-0002-0300-8687
Sara Mičkec, doktorantka w Instytucie Slawistyki Polskiej Akademii Nauk w Warszawie, Program Operacyjny Wiedza Edukacja Rozwój w ramach projektu pn. „Interdyscyplinarne doktoranckie studia humanistyczne: pogranicza, mniejszości, migracje w perspektywie socjolingwistycznej”. Zainteresowania naukowe: socjolingwistyka, rodzinna polityka językowa, języki mniejszościowe w Europie, języki łużyckie, wielojęzyczność.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
PRAWA AUTORSKIE
Rocznik „Zeszyty Łużyckie” jest wydawany na licencji niewyłącznej: Creative Commons - Uznanie autorstwa 3.0 PL (CC-BY)
(https://creativecommons.org/licenses/by/3.0/pl/legalcode). Przesłanie artykułu oznacza zgodę na jego udostępnienie na tej licencji. Licencja zostaje udzielona Wydawnictwom Uniwersytetu Warszawskiego na 5 lat (po upływie tego terminu przekształca się w zgodę udzieloną na czas nieoznaczony) na następujące pola eksploatacji:
• utrwalanie i zwielokrotnianie w dowolnej liczbie egzemplarzy (w tym w tłumaczeniu na inne języki) w znanych w dniu zawarcia niniejszego porozumienia technikach: drukiem w dowolnej formie, techniką cyfrową, techniką reprograficzną, za pomocą zapisu magnetycznego, zapisu na kliszy fotograficznej, oraz wprowadzania egzemplarzy do obrotu;
• wprowadzanie do sieci komputerowej Wydawcy;
• publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym, a w szczególności rozpowszechnianie w sieciach informatycznych, w tym komputerowych (Internet, sieci lokalne), telefonicznych oraz innych znanych w chwili zawarcia niniejszej umowy;
• najem, użyczanie;
• nadawanie za pomocą wizji i/lub fonii przewodowej albo bezprzewodowej przez stacje naziemne bądź satelitarne;
• kopiowanie i powielanie w technologiach fotomechanicznych lub innych znanych w dniu zawarcia porozumienia;
• publiczne odtwarzanie;
• wykorzystywanie do celów reklamowych i promocyjnych, w tym w sieciach informatycznych.
