Konzepte von Sprachtod und Vitalität auf dem Prüfstand: Der Fall slawisches Nordgriechenland
Abstrakt
The article describes the sociolinguistic situation of Christian Slavic-speaking groups in Aegean Macedonia and Muslim Slavic-speaking groups in Western Thrace. The failed integration of both groups into the Greek nation-state during 20th century (ethnic cleansing, repression, assimilation in Macedonia, and marginalization and stigmatization in Thrace) has led to different scenarios of language shift in the communities. The two case studies challenge the leading model of language death as developed by Hans-Jürgen Sasse in 1992 and try to identify the unique selling points of the case studies from the Southern Balkans. Sasse as a typologist tends to neglect the sociopolitical context relevant for the emergence of linguistic loyalty/disloyalty. In the case of the Pomak minority, we see a rare case where attempts at codifying a minoritized language contribute to its death – a finding that clearly contradicts the sociolinguistic state of the art.
Słowa kluczowe
Sprachtod; Vitalität; Ägäis-Mazedonien; West-Thrakien; Balkanmuslime
Bibliografia
Adamou, E. (2012). Social Networks in Greek Thrace: Language Shift and Language Maintenance. In: Lindstedt, J.; Wahlström, M. (eds.), Balkan encounters – Old and New Identities in South-Eastern Europe. Helsinki (= Slavica Helsingiensia, 41): 7–32.
Balıkci, A. (1999). Pomak Identity: National Prescriptions and Native Assumptions. Ethnologia Balkanica 3, 51–57.
Bougarel, X.; Clayer, N. (red.) (2001). Le nouvel islam balkanique. Les musulmans, acteurs du post-communisme (1990–2000). Paris: Maisonneuve & Larose.
Demetriou, O. (2004). Prioritizing ‘ethnicities’: The Uncertainty of Pomakness in the Urban Greek Rhodoppe. In: Ethnic and Racial Studies 27 (1), 95–119.
Dorian, N. (1981). Language death. The life cycle of a Scottish Gaelic Dialect. Philadelphia: University of Pennsylvania Press.
Fishman, J.A. (1991). Reversing Language Shift. Theoretical and Empirical Foundations of Assistance to Threatened Languages. Clevedon et al.
Greenberg, R. (2004). Language and Identity in the Balkans. Serbo-Croatian and its Disintegration. Oxford: Oxford University Press.
Hacisalihoğlu, M. (2015). Thrakien – Eine wiederentdeckte Region auf dem Balkan. In: Schmitt, O.J.; Metzeltin, M. (eds.), Das Südosteuropa der Regionen. Wien: Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften, 581–602.
Ioannidou, A.; Voss, Chr. (2001). Kodifizierungsversuche des Pomakischen und ihre ethnopolitische Dimension. Die Welt der Slaven 46, 233–250.
Kandler, H. (2009). Muslime – oder doch Türken? Zu Rolle und Selbstverständnis der Minderheit in Westthrakien. In: Kahl, Th.; Lienau, C. (eds.), Christen und Muslime. Interethnische Koexistenz in südosteuropäischen Peripheriegebieten. Wien – Berlin: LIT Verlag Münster, 275–288.
Labov, W. (1972). The study of language in its social context. In: Pride, J.B.; Holmes, J. (eds.), Sociolinguistics. Selected readings. Harmondsworth: Penguin Books, 180–202.
Lindstedt, J. (2016). Conflicting Nationalist Discourses in the Balkan Slavic Linguistic Area. In: Kamussella, T. et al. (eds.), The Palgrave Handbook of Slavic
Languages, Identities and Borders, Basingstoke: Palgrave Mcmillan, 429- -447.
Neweklowsky, G. (2010). Die südslawischen Standardsprachen. Wien: Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften.
Sasse, H.-J. (1991). Arvanitika. Die albanischen Sprachreste in Griechenland. Wiesbaden: O. Harrassowitz.
Sasse, H.-J. (1992). Theory of language death. In: Brenzinger, M. (ed.): Language Death. Factual and Theoretical Exploration with Special Reference to East Africa. Berlin – New York: Mouton de Gruyter, 7–30.
Steinke, K.; Voss, Chr. (eds.) (2007). The Pomaks in Greece and Bulgaria. A model case for borderland minorities in the Balkans. München: Verlag Otto Sagner.
Thomason, S.G. (2015). Endangered languages. An introduction. Cambridge: Cambridge University Press.
Trubeta, S. (1999). Die Konstitution von Minderheiten und die Ethnisierung sozialer und politischer Konflikte. Eine Untersuchung am Beispiel der im griechischen Thrakien lebenden Moslemischen Minderheit. Frankfurt/M.: Peter Lang GmbH, Internationaler Verlag der Wissenschaften.
Tsitsipis, L. (1998). A Linguistic Anthropology of Praxis and Language Shift. Arvanitika and Greek in Contact. Oxford: Clarendon Press.
Voss, Chr. (2003). Sprachdiskurse in minoritären Ethnisierungs- und Nationalisierungsprozessen. Die slavischsprachige Minderheit in Griechenland. Südosteuropa 52/1: 116–135.
Voss, Chr. (2004). Indigenität, Ethnizität und Nationalität in Nordgriechenland im Licht der Zwangsmigrationen nach 1912/1913. In: Fludernik, M.; Gehrke, H.-J. (eds.), Identitäten und Alteritäten. Normen, Ausgrenzungen, Hybridisierungen. Würzburg: Ergon, 61–81.
Woolhiser, C. (2011). Border effects in European dialect continua: dialect divergence and convergence. In: Kortmann, B.; van der Auwera, J. (eds.), The Languages and Linguistics of Europe. A comprehensive guide. Berlin – Boston: De Gruyter Mouton, 501–523.
Zelepos, I. (2002). Die Ethnisierung griechischer Identität 1870–1912. Staat und private Akteure vor dem Hintergrund der ‚Megali Idea‘. München: R. Oldenbourg.
Кънчов, В. (1900). Македония. Етнография и статистика. София: Българско книжовно дружество.
Transliteration
Kŭnchov, V. (1900). Makedonii͡a. Etnografii͡a i statistika. Sofii͡a: Bŭlgarsko knizhovno druzhestvo.
Pomakischsprachige und/oder griechische Publikationen (chronologisch):
Θεοχαρίδης, Π.A. (1996). Πομακοελληνικό λεξικό. Θεσσαλονίκη: Αίγειρος.
Mουμίν, A.; Oμέρ, Χ. (1997): α β Πομάτσκου. Aναγνωστικό της Πομακικής για την A’ Δημοτικού. Κομοτηνή: Θρακική Εταιρεία.
Κόκκας, N. (2004). Uchem so Pomátsko. Mαθήματα πομακικής γλώσσας. Ξάνθη: Πολιτιστικό Αναπτυξιακό Κέντρο Θράκης.
Κόκκας, N. (2007). Trimína brátye so gálili annó mómo. Ξάνθη: Πολιτιστικό Αναπτυξιακό Κέντρο Θράκης.
Παπαδημιτρίου, Π. (2008). Τα Πομάκικα. Συγχρονική περιγραφή μιας νότιας τοπικής ποικιλίας της Αναλυτικής Σλαβικής από τη Μύκη του Νομού Ξάνθης. Θεσσαλονίκη: Κυριακίδης.
Γεωργαντζής, Π. (2010). Πομάκοι. Καταγωγή και ταυτότητα. Ιδιωτική έκδοση, Ξάνθη.
Pomakischsprachige und/oder griechische Publikationen (chronologisch) - Transliteration:
Theocharidēs, P.A. (1996). Pomakoellēniko lexiko. Thessalonikē: Aigeiros.
Moumin, A.; Omer, Ch. (1997). a v Pomatskou. Anagnōstiko tēs Pomakikēs gia tēn 1 Dēmotikou. Komotēnē: Thrakikē Etaireia.
Kokkas, N. (2004). Uchem so Pomátsko. Mathēmata pomakikēs glōssas. Xanthē: Politistiko Anaptyxiako Kentro Thrakēs.
Kokkas, N. (2007). Trimína brátye so gálili annó mómo. Xanthē: Politistiko Anaptyxiako Kentro Thrakēs.
Papadēmitriou, P. (2008). Ta Pomakika. Synchronikē perigraphē mias notias topikēs poikilias tēs Analytikēs Slavikēs apo tē Mykē tou Nomou Xanthēs. Thessalonikē: Kyriakidēs.
Geōrgantzēs, P. (2010). Pomakoi. Katagōgē kai tautotēta. Idiōtikē ekdosē, Xanthē.
(Berlin) Niemcy
Christian Voss jest profesorem i kierownikiem Katedry Studiów Południowosłowiańskich na Uniwersytecie Humboldta w Berlinie od 2006 roku. Jego badania łączą w sobie socjolingwistykę, historiografię oraz antropologię i skupiają się na regionie pogranicza południowosłowiańskiego i greckiego. Jest autorem wielu publikacji na temat zagadnień socjolingwistyki na Bałkanach, zwłaszcza na temat upadku języka i rewitalizacji dialektów słowiańskich w północnej Grecji. Założyciel i redaktor serii wydawniczej “Studies on Language and Culture in Central and Eastern Europe”. Członek redakcji „Balkan Studies Library”, „Mediterranean Language Review”, „Südost-Forschungen” i „Colloquia Humanistica”.
PRAWA AUTORSKIE
Rocznik „Zeszyty Łużyckie” jest wydawany na licencji niewyłącznej: Creative Commons - Uznanie autorstwa 3.0 PL (CC-BY)
(https://creativecommons.org/licenses/by/3.0/pl/legalcode). Przesłanie artykułu oznacza zgodę na jego udostępnienie na tej licencji. Licencja zostaje udzielona Wydawnictwom Uniwersytetu Warszawskiego na 5 lat (po upływie tego terminu przekształca się w zgodę udzieloną na czas nieoznaczony) na następujące pola eksploatacji:
• utrwalanie i zwielokrotnianie w dowolnej liczbie egzemplarzy (w tym w tłumaczeniu na inne języki) w znanych w dniu zawarcia niniejszego porozumienia technikach: drukiem w dowolnej formie, techniką cyfrową, techniką reprograficzną, za pomocą zapisu magnetycznego, zapisu na kliszy fotograficznej, oraz wprowadzania egzemplarzy do obrotu;
• wprowadzanie do sieci komputerowej Wydawcy;
• publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym, a w szczególności rozpowszechnianie w sieciach informatycznych, w tym komputerowych (Internet, sieci lokalne), telefonicznych oraz innych znanych w chwili zawarcia niniejszej umowy;
• najem, użyczanie;
• nadawanie za pomocą wizji i/lub fonii przewodowej albo bezprzewodowej przez stacje naziemne bądź satelitarne;
• kopiowanie i powielanie w technologiach fotomechanicznych lub innych znanych w dniu zawarcia porozumienia;
• publiczne odtwarzanie;
• wykorzystywanie do celów reklamowych i promocyjnych, w tym w sieciach informatycznych.
