Obecná čeština – sporna nieliteracka odmiana języka czeskiego
Abstrakt
O odmianie nieliterackiej języka czeskiego (obecná čeština) napisano już wiele zarówno w języku polskim, czeskim, jak i w innych językach. Spory dotyczą jej definicji, pozycji zajmowanej w modelu stratyfikacji narodowego języka czeskiego, pełnionych przez nią funkcji w czeszczyźnie, jej zakresu terytorialnego oraz jej cech. Na gruncie polskim są ponadto poruszane zagadnienia translatologiczne (m.in. Balowska 2006) i glottodydaktyczne (m.in. Ptak, Gwóźdź-Szewczenko 2019). Celem artykułu jest przedstawienie najnowszej problematyki odnoszącej się do postrzegania wymienionej odmiany nieliterackiej, przede wszystkim dyskusji toczących się w XXI wieku, sposobów jej definiowania w publikacjach naukowych i oraz jej miejsca w najnowszych gramatykach i słownikach.
Słowa kluczowe
Stratyfikacja języka czeskiego; obecná čeština
Bibliografia
Adam, R. (2007). K diskusi o spisovné a „standardní“ češtině. In: Slovo a slovesnost, 68, 184–189.
Balowska, G. (1999). Obecná čeština w utworach M. A. Šimáčka. In: Mieczkowska, H.; Orłoś, Z. (red.), Odrodzenie Narodowe w Czechach i na Słowacji. Kraków: Uniwersytet Jagielloński, 259–267.
Balowska, G. (2006). Problematyka czeszczyzny potocznej nieliterackiej (tzw. obecná čestina) na łamach czasopisma „Naše řeč” w latach dziewięćdziesiątych. In: Bohemistyka 2, 25–46.
Balowski, M. (2002). Sytuacja językowa po aksamitnej rewolucji. In: Z polskich studiów slawistycznych. Językoznawstwo, 5–13.
Balowski, M. (red.) (2005). Rozwój języka czeskiego po aksamitnej rewolucji. Racibórz: Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Raciborzu.
Bláha, O. (2009). Funkční stratifikace češtiny. Olomouc: Univerzita Palackého v Olomouci, Filozofická fakulta
Bluszcz, A. J. (1996). Asymetria polskich i czeskich odmian języka ogólnonarodowego. In: Bluszcz, A. J. (red.), Rozwarstwienie stylistyczne języków słowiańskich. Style funkcjonalne i stylizacje literackie, Katowice, 15–20.
Bogoczová, I. (2012). Textová opora ke studiu mluveného českého jazyka a dialektologie. Ostrava: Ostravská univerzita, Filozofická fakulta.
Bogoczová, I.; Fic, K.; Chloupek, J.; Jandová, E.; Krčmová, M.; Müllerová, O. (2000). Tváře češtiny, Ostrava: Ostravská univerzita.
Cvrček, V. (2006). Spisovnost a její zdroje. In: Slovo a slovesnost 67, 46–60).
Cvrček, V.; Vybíral, P. (2005). Mluvme, jak nám zobák narost. In: lidovky.cz. https://
www.lidovky.cz/nazory/mluvme-jak-nam-zobak-narost.A050817_133930_ln_nazory_hrn
Cvrček, V. a kol. (2015). Mluvnice současné češtiny I. Jak se píše a jak se mluví. Praha: Karolinum.
Čermák, F.; Hronek, J.; Machač, J. (eds.) (1994). Slovník české frazeologie a idiomatiky. Výrazy slovesné A–P. Praha: Academia.
Čermák, F.; Sgall, P.; Vybíral, P. (2006). K diskusi o standardní a „spisovné“ češtině. In: Slovo a slovesnost 67, 267–282.
Čižmárová, L. (2005). Ano, mluvme, jak nám zobák narost, ale jen mezi svými. In: Lidové noviny.
Dovalil, V. (2006). K úvahám o spisovném/standardním jazyku: pohled z poněkud širší perspektivy. In: Slovo a slovesnost 2, 96–102.
Lišková, M. (2016). Stylistická charakteristika. In: Kochová, P.; Opavská, Z. (eds.), Kapitoly z koncepce Akademického slovníku současné češtiny, Praha: ÚJČ AV ČR, 69–75.
Kořenský, J. (2005). K článku Od školské spisovnosti ke standardní češtině: reakce na výzvu k diskusi. In: Slovo a slovesnost 4, 270–277.
Krčmová, M. (2000). Termín obecná čeština a různost jeho chápání. In: Hladká, Z.; Karlík, P. (eds.), Čeština – univerzália a specifika 2. Brno: Masarykova univerzita, 63–77.
Krčmová, M. (2005). Problemy terminologiczne. In: Balowski, M. (red.), Rozwój języka czeskiego po aksamitnej rewolucji. Racibórz: Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Raciborzu, 41–42.
Krčmová, M. (2005a). Odmiany języka czeskiego. In: Balowski, M. (red.), Rozwój języka czeskiego po aksamitnej rewolucji. Racibórz: Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Raciborzu, 42–48.
Krčmová, M. (2005b). Innowacje fleksyjne w czeszczyźnie w ostatnim dziesięcioleciu. In: Balowski, M. (red.), Rozwój języka czeskiego po aksamitnej rewolucji. Racibórz: Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Raciborzu, 86–93.
Krčmová, M. (2017). Obecná čeština. In: Karlík, P., Nekula, M., Pleskalová, J. (eds.), CzechEncy – Nový encyklopedický slovník češtiny. URL: https://www. czechency.org/slovnik/OBECNÁ ČEŠTINA [29 XI 2023].
Krčmová, M.; Chloupek, J. (2017). Národní jazyk. In: Karlík, P.; Nekula, M.; Pleskalová, J. (eds.), CzechEncy – Nový encyklopedický slovník češtiny. URL: https://www.czechency.org/slovnik/NÁRODNÍ JAZYK [2 XII 2023].
Labocha, J. (2000). O odmianach językowych współczesnej polszczyzny i czeszczyzny. In: Wróbel, H. (red.), Studia z filologii polskiej i słowiańskiej ofiarowane profesor Teresie Zofii Orłoś, 131–135.
Mathesius, V. (1932). O požadavku stability ve spisovném jazyce. In: Havránek, B.; Weingart, M. (eds.). Spisovná čeština a jazyková kultura. Praha: Melantrich, 14–31.
Mielczarek, J. (2013). Współczesne odmiany mówione języka czeskiego i języka polskiego. In: Rozprawy Komisji Językowej 59, 135–142.
Oliva, K. (2005). Požadavky na úroveň diskuse o spisovné/standardní češtině. In:
Slovo a slovesnost 4, 278–290.
Opavská, Z.; Kochová, P. (2013). Stylistická charakteristika lexikálních jednotek v českých výkladových slovnících. In: Jazykovědné aktuality 50 (3–4), 141-147.
Orłoś, T. (2005). Współczesna czeszczyzna potoczna. In: Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego LXI, 137–143.
Ptak, L.; Gwóźdź–Szewczenko, I. (2019). Problematyka odmian językowych współczesnego języka czeskiego w procesie glottodydaktycznym. In: Językoznawstwo 1 (13), 159–169.
Sgall, P.; Čermák, F., Vybíral, P. (2005). Od školské spisovnosti ke standardní češtině: výzva k diskusi. In: Slovo a slovesnost 2, 103–115.
Sgall, P.; Hronek, J. (1992). Čeština bez příkras. Praha: Academia.
Siatkowski, J. (1986). O specyfice czeskiej sytuacji językowej. In: Majowa, J. (red.), Język i jego odmiany w aspekcie porównawczym. Prace Slawistyczne 53. Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk – Łódź, 75–83.
Svobodová, J. (2011). Aktuální stav vnímání spisovné češtiny v České republice. In: Orgoňová, O. (ed.), Jazyk a komunikácia v súvislosťach III. Bratislava: Univerzita Komenského, 86–93.
Svobodová, J.; Adámková, J.; Bogoczová, I.; Jandová, E.; Metelková, R.; Svobodová, D. (2011). Fenomén spisovnosti v současné české jazykové situaci. Ostrava: Ostravská univerzita, Pedagogická fakulta.
Szczepańska, E. (1988). Elementy języka potocznego (obecná čeština) w prozie I. Hermanna. In: Zeszyty Naukowe UJ (Prace Językoznawcze) 87, 103–109.
Szczepańska, E. (2004). Cechy czeszczyzny okresu baroku a obecná čeština, Kraków: Uniwersytet Jagielloński.
Štěpán, J. (2020). Ke kvalifikátoru kolokviální v Akademickém slovníku současné češtiny. In: Bohemistyka 2, 177–185.
Tarajło–Lipowska, Z. (2006). Gry językowe w „Trylogii kryminalnej” Josefa Śkvoreckiego i Jana Zabrany. In: Komisji Językowej Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego XXXIII, 219–225.
Tkaczewski, D. (1996). Styl funkcjonalny języka czeskiej reklamy telewizyjnej. In: Bluszcz, A. J. (red.), Rozwarstwienie stylistyczne języków słowiańskich. Style funkcjonalne i stylizacje literackie. Katowice–Bytków: Wydział Filologiczny Uniwersytetu Śląskiego, Instytut Filologii Słowiańskiej, 127–139.
Uličný, O. (2004). K pojetí spisovné češtiny jako funkčního jazyka. In: Minářová, E.; Ondrášková, K. (eds.), Spisovnost a nespisovnost – zdroje, proměny, perspektivy. Brno, 188–190.
Uniwersytet Warszawski Polska
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
PRAWA AUTORSKIE
Rocznik „Zeszyty Łużyckie” jest wydawany na licencji niewyłącznej: Creative Commons - Uznanie autorstwa 3.0 PL (CC-BY)
(https://creativecommons.org/licenses/by/3.0/pl/legalcode). Przesłanie artykułu oznacza zgodę na jego udostępnienie na tej licencji. Licencja zostaje udzielona Wydawnictwom Uniwersytetu Warszawskiego na 5 lat (po upływie tego terminu przekształca się w zgodę udzieloną na czas nieoznaczony) na następujące pola eksploatacji:
• utrwalanie i zwielokrotnianie w dowolnej liczbie egzemplarzy (w tym w tłumaczeniu na inne języki) w znanych w dniu zawarcia niniejszego porozumienia technikach: drukiem w dowolnej formie, techniką cyfrową, techniką reprograficzną, za pomocą zapisu magnetycznego, zapisu na kliszy fotograficznej, oraz wprowadzania egzemplarzy do obrotu;
• wprowadzanie do sieci komputerowej Wydawcy;
• publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym, a w szczególności rozpowszechnianie w sieciach informatycznych, w tym komputerowych (Internet, sieci lokalne), telefonicznych oraz innych znanych w chwili zawarcia niniejszej umowy;
• najem, użyczanie;
• nadawanie za pomocą wizji i/lub fonii przewodowej albo bezprzewodowej przez stacje naziemne bądź satelitarne;
• kopiowanie i powielanie w technologiach fotomechanicznych lub innych znanych w dniu zawarcia porozumienia;
• publiczne odtwarzanie;
• wykorzystywanie do celów reklamowych i promocyjnych, w tym w sieciach informatycznych.
