Romowie w kinie bułgarskim – szkic do portretu
Abstrakt
Romowie – ethnos, który opuszczając swą praojczyznę położoną na terenie północno-zachodnich Indii, pojawił się na Bałkanach (w tym również i na ziemiach bułgarskich) w wieku XI stając się integralną częścią mozaiki etnicznej zamieszkującej tę część Europy.
Nieodłącznie związane z Romami, oparte na stereotypach obawy – związany z lękiem o zagrożenie własnego istnienia strach przed obcym, zauważalne były w kinematografii bułgarskiej niemal od początku jej powstania. Motyw romski, obecny od lat 20 XX wieku uległ wyraźnej transformacji, na którą swe piętno odcisnęły zarówno uwarunkowania społeczne, jak i naciski polityczno-ideowe. Wyraźna zmiana w sposobie kreślenia portretu Roma nastąpiła w kinie bułgarskim po przełomie polityczno-społecznym końca lat 80 XX wieku. Uwolnieni od ideologicznych nacisków władz partyjno-państwowych twórcy filmowi ukazali stereotypy towarzyszące obrazowi Roma w świadomości społecznej Bułgarów, przedstawili fobie o lęki przeszkadzające w nawiązaniu relacji wzajemnych. Wizerunkowi Roma towarzyszy także kreślona przez reżyserów takich jak np. Georgi Djulgerow, Milena Andonowa, Łyczezar Awramow, czy Kamen Kalew charakterystyka współczesnego społeczeństwa bułgarskiego o wyraźnych cechach opisywanej przez Arjuna Appaduraiego tożsamości drapieżczej, u podstaw której leży przeświadczenie jakoby większość (…) mogła stać się mniejszością, o ile nie zniknie inna mniejszość. Strach przed zagładą generuje niechęć i wrogość wobec przedstawicieli romskiej mniejszości, a co z kolei utrudnia proces poznania i przyswojenia.
Słowa kluczowe
Romowie; mniejszość etniczna; stereotyp; kino bułgarskie; obcy
Bibliografia
Appadurai, A. (2009). Strach przed mniejszościami. Esej o geografii gniewu, przeł. M. Bucholc. Warszawa: PWN.
Bauman, Z. (1996). Socjologia, przeł. J. Łoziński. Poznań: Zysk i S-ka.
Boholm, Å. (2005). Weneckie widowisko karnawałowe w maskach, przeł. J. Jawor-ska. W: Kolankiewicz, L. (red.), Antropologia widowisk. Zagadnienia i wybór tekstów. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 658–667.
Caujolle, Ch. (2000). Wstęp, przeł. M. Bruczkowska, A. Mitraszewska, N. Schme-der. In: Wójcik, P. Cyganie z obu stron Karpat. Warszawa: Agora SA, 7–9.
Girard, R. (1987). Kozioł ofiarny, przeł. M. Goszczyńska. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie.
Kracauer, S. (2009). Od Caligariego do Hitlera. Z psychologii filmu niemieckiego, przeł. E. Skrzywanowa, W. Wertenstein. Gdańsk: słowo/obraz – terytoria.
Ostałowska, L. (2012). Cygan to Cygan. Wołowiec: Czarne.Simmel, G. (1975). Socjologia, przeł. M. Łukasiewicz. Warszawa: PWN.
Środa, M. (2020). Obcy, inny, wykluczony. Gdańsk: słowo/obraz – terytoria.
Waldenfels, B. (2002). Topografia obcego. Studia z fenomenologii obcego, przeł. J. Sidorek. Warszawa: Oficyna Naukowa.
Братоева–Даракчиева, И. (2013). Българско игрално кино от Калин Орелът до Мисия „Лондон“. София: Институт за изследване на изкуствата – БАН.
Генчева, Г. (1988). Български игрални филми. Анотирана илюстрована фил-мография, том 2 (1948–1970). София: Д-р Петър Берон.
Генчева, Г. (2008). Български игрални филми. Анотирана илюстрована фил-мография, том 3 (1971–1980). София: Д-р Петър Берон.
Грозев, А. (2011). Киното в България. Част I (1897–1956). София: Фабер.
Грозев, А. (2021). Киното в България. Част III (1970–1980). София: Фабер.
Кърджилов, П. (1982). Български игрални филми. Анотирана илюстрована филмография, том 1 (1915–1948). София: Д-р Петър Берон.
Марушиакова, Е.; Попов, В. (1993). Циганите в България. София: Клуб 90.
Марушиакова, Е.; Попов, В. (2000). Циганите в Османската империя. Со-фия: Литавра.
Мизов, Б. (2006 а). Българските цигани (Бит, душевност, култура). Т. 1. Со-фия: Авангард Прима.
Мизов, Б. (2006 б). Българските цигани (Бит, душевност, култура). Т. 2. София: Авангард Прима.
Стоянова, П. (2017). Циганите в годините на социализма. Политика на бъл-гарската държава към циганското малцинство (1944–1989). София: Парадигма.
Transliteration
Bratoeva–Darakchieva, I. (2013). Bŭlgarsko igralno kino ot Kalin Orelŭt do Misii͡a „London”. Sofii͡a: Institut za izsledvane na izkustvata – BAN.
Gencheva, G. (1988). Bŭlgarski igralni filmi. Anotirana ili͡ustrovana filmografii͡a, tom 2 (1948–1970). Sofii͡a: D-r Petŭr Beron.
Gencheva, G. (2008). Bŭlgarski igralni filmi. Anotirana ili͡ustrovana filmografii͡a, tom 3 (1971–1980). Sofii͡a: D-r Petŭr Beron.
Grozev, A. (2011). Kinoto v Bŭlgarii͡a. CHast I (1897–1956). Sofii͡a: Faber.
Grozev, A. (2021). Kinoto v Bŭlgarii͡a. CHast III (1970–1980). Sofii͡a: Faber.
Kŭrdzhilov, P. (1982). Bŭlgarski igralni filmi. Anotirana ili͡ustrovana filmografii͡a, tom 1 (1915–1948). Sofii͡a: D-r Petŭr Beron.
Marushiakova, E.; Popov, V. (1993). T͡Siganite v Bŭlgarii͡a. Sofii͡a: Klub 90.
Marushiakova, E.; Popov, V. (2000). T͡Siganite v Osmanskata imperii͡a. Sofii͡a: Litavra.
Mizov, B. (2006 a). Bŭlgarskite t͡sigani (Bit, dushevnost, kultura). Vol. 1. Sofii͡a: Avangard Prima.
Mizov, B. (2006 b). Bŭlgarskite t͡sigani (Bit, dushevnost, kultura). Vol. 2. Sofii͡a: Avangard Prima.
Stoi͡anova, P. (2017). T͡Siganite v godinite na sot͡sializma. Politika na bŭlgarskata dŭrzhava kŭm t͡siganskoto malt͡sinstvo (1944–1989). Sofii͡a: Paradigma.
Filmografia
Аврамов, Л. (2019).Снимка с Юки [movie]. Chouchkov Brothers, Wa Entertainment.
Андонoв, И. (1978). Покрив [movie]. Студия за игрални филми. Творчески колектив „Хемус“.
Андонова, М. (2006). Маймуни през зимата [movie]. Proventus Film House, Tatfilm.
Божилов, В. (2021). Голата истина за група Жигули [movie]. Concept Studio.
Волев, Н. (2018). Извън пътя [movie]. Nikothea Film.
Грежов, Б. (1922). Момина скала [movie]. Луна филм.
Гърдев, Я. (2008). Дзифт [movie]. Мирамар филм.
Дончев, С. (2012). Корпус за бързо реагиране [movie]. Dynamic Arts.
Дюлгеров, Г. (1996). Черната лястовица [movie]. Radiovision Plus.
Дюлгеров, Г. (2005). Лейди Зи [movie]. Borough Film.
Живков, В.; Черкелов, И. (2006). Обърната елха [movie]. Class Film/filmkom-binat, with the support of NFC/BNT/Mitteldeutsche Medienforderung.
Калев, К. (2015). С лице надолу [movie]. Le Pacte, Waterfront Film, Left Field Ventures.
Мутафчиев, Н. (2012). Още една мечта [movie].PREMIERstudio.
Ничев, И. (1998). След края на света [movie]. БНТ, Hellenic Radio & Television (ERT), Marathon Films, Мета БМ-4, Saxonia Media Filmproduktion GmbH.
Симеонов, И. (2006). Пазачът на мъртвите [movie]. Камера/Адком, БНТ, Национален филмов център.
Христов, И.; Тодоров, Л. (2002). Емигранти [movie]. НФЦ NAFTEX-BUL-GARIA HOLDING БНТ.
Шарланджиев, Л.; Чернев, Н. (1969). На всеки километър. Девета серия. Ци-ганка [movie]. БНТ.
Filmografia (transliteracja)
Avramov, L. (2019). Snimka s I͡Uki [movie]. Chouchkov Brothers, Wa Entertainment.
Andonov, I. (1978). Pokriv [movie]. Studii͡a za igralni filmi. Tvorcheski kolektiv „KHemus“.
Andonova, M. (2006). Maĭmuni prez zimata [movie]. Proventus Film House, Tatfilm.
Bozhilov, V. (2021). Golata istina za grupa ZHiguli [movie]. Concept Studio.
Volev, N. (2018). Izvŭn pŭti͡a [movie]. Nikothea Film.
Grezhov, B. (1922). Momina skala [movie]. Luna film.
Gŭrdev, I͡A. (2008). Dzift [movie]. Miramar film.
Donchev, S. (2012). Korpus za bŭrzo reagirane [movie]. Dynamic Arts.
Di͡ulgerov, G. (1996). CHernata li͡astovit͡sa [movie]. Radiovision Plus.
Di͡ulgerov, G. (2005). Leĭdi Zi [movie]. Borough Film.
ZHivkov, V.; CHerkelov, I. (2006). Obŭrnata elkha [movie]. Class Film/filmkombinat, with the support of NFC/BNT/Mitteldeutsche Medienforderung.
Kalev, K. (2015). S lit͡se nadolu [movie]. Le Pacte, Waterfront Film, Left Field Ventures.
Mutafchiev, N. (2012). Oshte edna mechta [movie]. PREMIERstudio.
Nichev, I. (1998). Sled krai͡a na sveta [movie]. BNT, Hellenic Radio.
Simeonov, I. (2006). Pazachŭt na mŭrtvite [movie]. Kamera/Adkom, BNT, Nat͡sionalen filmov t͡sentŭr.
KHristov, I.; Todorov, L. (2002). Emigranti [movie]. NFT͡S NAFTEX-BULGARIA HOLDING BNT.
SHarlandzhiev, L.; CHernev, N. (1969). Na vseki kilometŭr. Deveta serii͡a. T͡Siganka [movie]. BNT.
IFS UAM Poznań Polska
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
PRAWA AUTORSKIE
Rocznik „Zeszyty Łużyckie” jest wydawany na licencji niewyłącznej: Creative Commons - Uznanie autorstwa 3.0 PL (CC-BY)
(https://creativecommons.org/licenses/by/3.0/pl/legalcode). Przesłanie artykułu oznacza zgodę na jego udostępnienie na tej licencji. Licencja zostaje udzielona Wydawnictwom Uniwersytetu Warszawskiego na 5 lat (po upływie tego terminu przekształca się w zgodę udzieloną na czas nieoznaczony) na następujące pola eksploatacji:
• utrwalanie i zwielokrotnianie w dowolnej liczbie egzemplarzy (w tym w tłumaczeniu na inne języki) w znanych w dniu zawarcia niniejszego porozumienia technikach: drukiem w dowolnej formie, techniką cyfrową, techniką reprograficzną, za pomocą zapisu magnetycznego, zapisu na kliszy fotograficznej, oraz wprowadzania egzemplarzy do obrotu;
• wprowadzanie do sieci komputerowej Wydawcy;
• publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym, a w szczególności rozpowszechnianie w sieciach informatycznych, w tym komputerowych (Internet, sieci lokalne), telefonicznych oraz innych znanych w chwili zawarcia niniejszej umowy;
• najem, użyczanie;
• nadawanie za pomocą wizji i/lub fonii przewodowej albo bezprzewodowej przez stacje naziemne bądź satelitarne;
• kopiowanie i powielanie w technologiach fotomechanicznych lub innych znanych w dniu zawarcia porozumienia;
• publiczne odtwarzanie;
• wykorzystywanie do celów reklamowych i promocyjnych, w tym w sieciach informatycznych.
