Od „księgi źródeł” do książki z obrazkami. O dwu antologiach poezji dziecięcej
Abstrakt
Ukazujące się na rynku wydawniczym antologie literatury dziecięcej pełniły i nadal pełnią różne funkcje: dydaktyczną − związaną z edukacją szkolną, ludyczną − podporządkowaną zabawie z małym dzieckiem, czy estetyczną − wynikającą z potrzeb pojawiających się w procesie literackiej inicjacji młodego czytelnika. Ich adresatem często staje się też odbiorca dorosły, powracający z nostalgią do niegdyś czytanych przez siebie tekstów kojarzących się z „rajem dzieciństwa” albo też towarzyszący w lekturze dziecku rzeczywistemu jako „pośrednik lektury”. Z myślą o wyrobionym czytelniku dorosłym powstała Antologia poezji dziecięcej Jerzego Cieślikowskiego, wydana w 1980 r. jako jeden z tomów renomowanej serii Biblioteka Narodowa, spełniający wszelkie wymagania stawiane wydawnictwom popularnonaukowym i naukowym. Celem tej publikacji było zapoznanie czytelników − przede wszystkim nauczycieli i studentów − z obrazem poezji dla najmłodszych, z uwzględnieniem zróżnicowanych modeli komunikacyjnych charakterystycznych dla tego rodzaju twórczości, ujętych w kontekście przemian zachodzących w szeroko rozumianej kulturze. Na tej wzorcowej antologii oparty został opublikowany w roku 1992 przez wydawnictwo Ossolineum zbiór „Pojedziemy w cudny kraj...”. Wiersze dla dzieci, przygotowany z myślą o młodym odbiorcy przez Jolantę Ługowską i Ryszarda Waksmunda. Przeadresowanie utworów zaczerpniętych z antologii Cieślikowskiego oznaczało w tym przypadku zmianę formatu i szaty graficznej książki. W tej edycji istotną rolę odgrywają więc ilustracje autorstwa Michaliny Cieślikowskiej-Kulmatyckiej, w przemyślany a zarazem dyskretny sposób towarzyszące tekstom werbalnym, pomagając dziecięcemu odbiorcy w zrozumieniu najogólniejszych sensów zawartych w utworach poetyckich − klasycznych i współczesnych.
Słowa kluczowe
antologia; serie wydawnicze; poezja dziecięca; dorosły pośrednik lektury; książka z obrazkami
Bibliografia
Antologia poezji dziecięcej, wybór, wstęp i oprac. Jerzy Cieślikowski, wyd. 3, Wrocław 1991.
Balcerzan, Edward, Małe książkowe muzea, w: Biblioteka Narodowa 1919−2019. Księga jubileuszowa serii, red. S. Bereś, Wrocław 2019.
Baluch, Alicja, Książka jest światem. O literaturze dla dzieci małych oraz dla dzieci starszych i nastolatków, Kraków 2005.
Bereś, Stanisław, Historia serii „Biblioteka Narodowa”, w: Biblioteka Narodowa 1919−2019. Księga jubileuszowa serii, red. S. Bereś, Wrocław 2019.
Bereś, Stanisław, O instrukcji serii „Biblioteka Narodowa”, w: Biblioteka Narodowa 1919−2019. Księga jubileuszowa serii, red. S. Bereś, Wrocław 2019.
Cieślikowski, Jerzy, Słowo − obraz − gest, czyli o intersemiotycznej naturze tekstów dziecięcych, w: idem, Literatura osobna, wybór R. Waksmund, Warszawa 1985.
Cieślikowski, Jerzy, Wielka zabawa. Folklor dziecięcy. Wyobraźnia dziecka. Wiersze dla dzieci, Wrocław 1967.
Czy to bajka, czy nie bajka... Wiersze dziadków dla wnuków, wybór i posłowie J. Dunin, Warszawa 2000.
Dunin, Janusz, Książki dla grzecznych i niegrzecznych dzieci. Z dziejów polskich publikacji dla najmłodszych, Wrocław 1991.
Dziecku, wybór i posłowie J. Nagrabiecki, Warszawa 1979.
Gromadzka, Beata, Rola książki obrazkowej i książki ilustrowanej w przygotowaniu do odbioru
narracji medialnej, w: Biblioteczka dziecięca, red. M. Wróblewski, E. Kruszyńska, A. Szwagrzyk, Toruń 2015.
Ługowska, Jolanta, „Wielka zabawa” jako odpowiedź na „kompleks Kopciuszka”, „Filoteknos” 2019, nr 9, s. 40−47.
„Pojedziemy w cudny kraj...”. Wiersze dla dzieci, wstęp i wybór J. Ługowska i R. Waksmund, Wrocław 1992.
Rychlicki, Zbigniew, O niektórych problemach polskiej ilustracji w książkach dla dzieci i młodzieży, w: Sztuka i dziecko. Materiały I Biennale Sztuki dla Dziecka, Poznań 1973.
Ursel, Marian, [rec.] Antologia bajki polskiej, wybór i oprac. W. Woźnowski, Wrocław 1982, Biblioteka Narodowa, seria I, nr 239, „Pamiętnik Literacki” 1983, z. 2.
Wiercińska, Janina, Książka obrazkowa dziecka − tradycja i współczesność, przedruk w: Literatura i podkultura dzieci i młodzieży. Antologia opracowań, red. J. Cieślikowski i R. Waksmund, Wrocław 1983.
Uniwersytet Wrocławski Polska
https://orcid.org/0000-0001-9071-9139
emerytowany profesor Instytutu Filologii Polskiej Uniwersytetu Wrocławskiego. Jej zainteresowania badawcze wiążą się z problemami kultury ludowej i folkloru, postrzeganymi z pozycji literaturoznawcy genologa i tekstologa. Przedmiotem jej obserwacji są również zagadnienia literatury dla młodego odbiorcy, a także relacje między literaturą i kulturą wysokoartystyczną, ludową, popularną i dziecięcą. Autorka książek: Ludowa bajka magiczna jako tworzywo literatury (1981), Bajka w literaturze dziecięcej (1988), W świecie ludowych opowiadań. Teksty, gatunki, intencje narracyjne (1993), Folklor – tradycje i inscenizacje. Szkice literacko-folklorystyczne (1999), W Fantazjanie i gdzie indziej. Szkice o baśni literackiej (2006), Vincenz − mistrz słowa mówionego (2015) oraz 170 artykułów poświęconych problematyce folklorystycznej, literaturoznawczej i komparatystycznej. W latach 2004−2020 redaktorka naczelna „Literatury Ludowej”.
Wszystkie artykuły prezentowane na łamach „Prace Filologiczne. Literaturoznawstwo” są publikowane w otwartym dostępie na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa wersja 3.0 (CC-BY) 
