Konkurs literacki w „Obrączce” Emmy z Jeleńskich Dmochowskiej. Przyczynek do badań nad literackimi przedstawieniami życia kulturalnego na przełomie XIX i XX wieku
Abstrakt
Artykuł został poświęcony sposobowi przedstawienia konkursu literackiego w powieści Obrączka (1907) Emmy z Jeleńskich Dmochowskiej. Prezentacja udziału głównej bohaterki w konkursie dramatycznym jest analizowana w kontekście doświadczeń autorki w uczestnictwie w konkursach literackich oraz innych utworów literackich przełomu XIX i XX w. wykorzystujących ten motyw. Mechanizmy działania konkursu literackiego w tekście Dmochowskiej są zestawiane z praktykami stosowanymi przez organizatorów konkursów literackich na ziemiach polskich w drugiej połowie XIX w. Pozwala to na rekonstrukcję charakterystyki konkursu literackiego w Obrączce jako instytucji (przede wszystkim w zakresie jej miejsca w życiu literackim drugiej połowy XIX w. oraz wpływu na kształt rynku literackiego).
Słowa kluczowe
Emma z Jeleńskich Dmochowska; konkurs literacki; życie literackie; powieść przełomu XIX i XX wieku
Bibliografia
Anculewicz, Zbigniew, Świat i ziemie polskie w oczach redaktorów i współpracowników „Kuriera Warszawskiego” w latach 1868−1915, Warszawa 2002.
Asnyk, Adam, Komedia konkursowa. Komedyjka w jednym akcie, Kraków 1888.
Baranowski, Wojciech, „Syn”. Dramat E. Jeleńskiej, „Kurier Litewski” 1907, nr 36.
[Bartoszewicz, Kazimierz], Kronika nie-tygodniowa, „Gazeta Krakowska” 1882, nr 5.
Bogusławski, Władysław, Dramat i opera, „Biblioteka Warszawska” 1903, t. 2.
Borkowska, Grażyna, Cudzoziemki. Studia o polskiej prozie kobiecej, Warszawa 1996.
Budrewicz, Tadeusz, Konkurs na wiersz o księciu Józefie Poniatowskim (1913), w: Książę Józef Poniatowski w kulturze i edukacji, red. Z. Budrewicz, T. Budrewicz, M. Chrobak, Kraków 2014.
Bukowiński, Władysław, Emma Jeleńska (Dmochowska): „Panienka”, powieść nagrodzona na konkursie „Kuriera Codziennego”. Tom I, str. 264, tom II, str. 290. Warszawa. Nakład Gebethnera i Wolffa, 1899, „Prawda” 1899, nr 3.
Certus [Gruszecki, Artur], W kwestii konkursu na przebudowanie Wawelu, „Echo” 1882, nr 10.
Dabrowski, Patrice Marie, Commemorations and the Shaping of Modern Poland, Bloomington 2004.
Dmitruk, Krzysztof, Literatura − społeczeństwo − przestrzeń. Przemiany układu kultury literackiej, Wrocław 1980.
Dybizbański, Marek, Tragedia polska drugiej połowy XIX wieku − wzorce i odstępstwa, Poznań 2009.
[Dygasiński, Adolf], Echa warszawskie, „Przegląd Tygodniowy” 1886, nr 23, s. 282−283 (inc. „Niech świat, co chce, o nas mówi...”).
Echa warszawskie, „Przegląd Tygodniowy” 1872, nr 15, s. 114−115.
Feldman, Wilhelm, Współczesna literatura polska 1864−1917, cz. 1, Warszawa−Kraków 1918.
Fulgentio [Reinstein, Franciszek], Artykuł wstępny, „Kolce” 1888, nr 22.
Gacki, Stefan, Sędziowie, w: idem, Wesoły portret smutnego kołtuna i inne opowiadania, Warszawa 1914.
Gajkowska, Cecylia, Konkursy literackie, w: Słownik literatury i kultury polskiej XIX wieku, red. J. Bachórz, A. Kowalczykowa, Wrocław 2002.
Głowiński, Michał, Ekspresja i empatia. Studia o młodopolskiej krytyce literackiej, Kraków 1997.
Grudziński, Stanisław, Wbrew opinii. Powieść obyczajowa, Warszawa 1881.
Jaroszyński, Tadeusz, Wieża z kości słoniowej. Powieść, Warszawa 1909.
Jeleńska (Dmochowska), Emma, Obrączka. Powieść, Warszawa 1907.
Jellenta, Cezary, Talent na rynku, „Prawda” 1890, nry 50−51.
Kaczmarczyk, Dariusz, Sprawa pomników Adama Mickiewicza, „Ochrona Zabytków” 1956, nry 1−2.
Kamola, Elwira, Dlaczego warto pamiętać o dokonaniach Emmy Dmochowskiej?, w: Literatura, kanon, gender. Trudne pytania, ciekawe odpowiedzi, red. E. Graczyk, M. Bulińska, E. Kamola, Gdańsk 2016.
Kamola, Elwira, Działalność oświatowa Emmy Dmochowskiej z Jeleńskich – przedstawienie wybranych aspektów, w: Młoda Polska w najnowszych badaniach, red. E. Jakiel, T. Linkner, Gdańsk 2016.
Kłosińska, Krystyna, Kobieta autorka, w: Ciało i tekst. Feminizm w literaturoznawstwie − antologia szkiców, red. A. Nasiłowska, Warszawa 2009.
Kronika miesięczna, „Biblioteka Warszawska” 1899, t. 1.
Kronika miesięczna, „Biblioteka Warszawska” 1900, t. 1.
Krukowska, Aleksandra, Kanon − kobieta − powieść. Wokół twórczości Józefy Kisielnickiej, Szczecin 2010.
Krzemiński, Stanisław, Nasz konkurs powieściowy, „Kurier Codzienny” 1897, nry 330−331.
Kulczycka-Saloni, Janina, Życie literackie Warszawy w latach 1864−1892,Warszawa 1970.
Kurpiel, Antoni Marian, Emma Jeleńska (Dmochowska): „Panienka”, powieść nagrodzona na konkursie „Kuriera Codziennego” (Tomów dwa). Warszawa. Nakład Gebethnera i Wolffa. 1899 r., „Czas” 1899, nr 61, s. 1.
Lasecka-Zielak, Janina, Rycerz czy mściciel w masce? „Kiejstut” Adama Asnyka, „Prace Polonistyczne” 1988, nr 44.
Lubczyńska, Aleksandra, Z działalności odczytowej Związku Naukowo-Literackiego we Lwowie (1893/1898−1914), „Res Historica” 2014, nr 38.
Makowiecki, Andrzej Zdzisław, Młodopolski portret artysty, Warszawa 1971.
Martuszewska, Anna, Jak szumi Dewajtis? Studia o powieściach Marii Rodziewiczówny, Kraków 1989.
Martuszewska, Anna, Wstęp, w: M. Rodziewiczówna, Dewajtis, oprac. A. Martuszewska, BN I 307, Wrocław 2005.
Martynowski, Franciszek Ksawery, W sprawie restauracji zamku na Wawelu, „Kurier Warszawski” 1882, nry 10, 15.
Mazan, Bogdan, Wczesne dramaty Aleksandra Świętochowskiego. „Niewinni”, „Ojciec Makary”, „Piękna”. Zarys monograficzny, Łódź 1991.
Michalski, Jerzy, Z dziejów Towarzystwa Przyjaciół Nauk, Warszawa 1953.
Mre [Rolle, Michał], Ludwika Godlewska. Dobrane pary. Powieść współczesna. Lwów 1900. Nakładem Towarzystwa Wydawniczego, „Gazeta Lwowska” 1900, nr 9.
Nosek, Anna, Obraz i funkcja ojca w „Panience” Emmy z Jeleńskich Dmochowskiej, w: Kresowianki. Krąg pisarek heroicznych, red. K. Stępnik, M. Gabryś, Lublin 2006.
P. J. S. [Sieroszewska, Paulina?], Podręczniki do nauki języka polskiego, „Przegląd Tygodniowy” 1898, nr 47.
Paczoska, Ewa, Krytyka literacka pozytywistów, Wrocław 1988.
Paja, Agnieszka, XIX. Tożsamość czytelniczki, Warszawa 2016.
Perzyński, Włodzimierz, Konkurs, w: idem, Miłość, sztuka i pieniądze, Warszawa 1911.
Podraza-Kwiatkowska, Maria, Bóg, ofiara, clown czy psychopata? (O roli artysty na przełomie XIX i XX wieku), w: eadem, Symbolizm i symbolika w poezji Młodej Polski, Kraków 2001.
Poseł Prawdy [Świętochowski, Aleksander], Liberum veto, „Prawda” 1888, nr 21.
Pracki, Józef, „Wbrew opinii”. Powieść obyczajowa przez Stanisława Grudzińskiego, dwa tomy. Warszawa 1882 r., „Tygodnik Mód i Powieści” 1881, nr 49.
Przybyszewski, Stanisław, Mocny człowiek. Powieść, Warszawa [1912].
Pytliński, Stanisław Henryk, Koledzy. Powieść, Warszawa 1901.
Rawicz, Marian [Harsdorfowa z Gniewoszów, Maria], Emma Jeleńska (Dmochowska): „Panienka”. Dwa tomy. (Warszawa. Nakład Gebethnera i Wolffa, 1899), „Przegląd Polski” 1899, t. 132.
Rulikowski, Mieczysław, Konkursy dramatyczne, „Twórczość” 1947, z. 10.
Sadlik, Magdalena, „Konfesje samotnych”: w kręgu prozy spowiedniczej 1884−1914, Kraków 2004.
Sarnecki, Zygmunt, Nagroda konkursowa, w: idem, Czwarta dusza, Kraków 1914.
Sęp [Maleszewski, Władysław], Z Warszawy, „Biesiada Literacka” 1882, nr 316.
Sławiński, Janusz, Krytyka literacka jako przedmiot badań historycznoliterackich, w: Badania nad krytyką literacką, red. J. Sławiński, Wrocław 1974.
Sprawozdanie komisji konkursowej krakowskiej o rozdaniu nagród w r. 1872 za utwory sceniczne, „Gazeta Polska” 1872, nr 97.
Stępnik, Krzysztof, Henryk Sienkiewicz. Studia z mikrobiografiki prasowej, Lublin 2016.
Szulska, Inesa, Przykładem i piórem. Codzienność Emmy Jeleńskiej-Dmochowskiej (1864−1919) w świetle twórczości i dokumentów epoki, w: Kresowianki. Krąg pisarek heroicznych, red. K. Stępnik, M. Gabryś, Lublin 2006.
Szulska, Inesa, Związki wileńskiej pisarki Emmy Jeleńskiej-Dmochowskiej z teatrem, w: Dramaty zapomniane − niedoczytane − pominięte. (Re)interpretacje, red. M. J. Olszewska, A. Skórzewska-Skowron, Warszawa 2018.
Taborski, Roman, Życie literackie młodopolskiej Warszawy, Warszawa 1974.
Udalska, Eleonora, „Pièce bien faite”: termin, formuła, miejsce w poetykach XIX w., w: Dramat i teatr pozytywistyczny, red. D. Ratajczak, Wrocław 1991.
W sprawie konkursów, „Przegląd Tygodniowy” 1879, nr 44.
Walewska, Cecylia, Autor. Powieść współczesna, Kraków 1903.
Wasilewicz, Uładzimir A., Engelking, Anna, Emma Jeleńska-Dmochowska (1864−1919), tłum. A. Engelking, w: Etnografowie i ludoznawcy polscy. Sylwetki, szkice biograficzne, red. E. Fryś-Pietraszkowa, A. Spiss, Kraków 2007.
Ż. [Jeske-Choiński, Teodor], Plotki i nie plotki krakowskie, „Przegląd Tygodniowy” 1882, nr 2.
Uniwersytet Warszawski Polska
https://orcid.org/0000-0003-0883-2074
magister filologii polskiej (Wydział Polonistyki UW, 2018) i licencjat filologii włoskiej (Katedra Italianistyki UW, 2020); doktorantka Instytutu Literatury Polskiej UW. Interesuje się literaturą i kulturą końca XIX i początku XX w. (zwłaszcza literaturą popularną, krytyką literacką oraz piśmiennictwem kobiet). Finalizuje rozprawę doktorską poświęconą wpływowi konkursów literackich organizowanych na łamach prasy drugiej połowy XIX w. na świadomość literacką epoki.
Wszystkie artykuły prezentowane na łamach „Prace Filologiczne. Literaturoznawstwo” są publikowane w otwartym dostępie na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa wersja 3.0 (CC-BY)