„Rozmiłowanie w niespodziankach”. Sienkiewiczowskie warianty anagnoryzmu
Abstrakt
Although the use of anagnorisis in literature dates back to ancient times, it is still easily found in Henryk Sienkiewicz’s works. Aristotle defines anagnorisis as "a change from ignorance to knowledge, producing love or hate between the persons destined by the poet for good or bad fortune". This literary device appears in almost all novels by Sienkiewicz and is always aptly incorporated in a way which is a logical consequence of the events and which leads to revealing some kind of mystery. Coupled with dynamic plot, remarkable protagonists, and devices typical of Walterscottism, it accounts for the attractiveness of Sienkiewicz’s works. Most frequently, it is a recognition of a character be it against their will or at their volition, but also self-recognition, a moral or ideological initiation. The most excellent ones include anagnorisis in Whirlpools (solving the secret of Agnes Anney), in Sir Michael (unmasking Asia), and in The Deluge (Kmicic’s rehabilitation). In each novel the anagnorises used have intended impact on the reader and induce the empathic effect of Catharsis.
Słowa kluczowe
Henryk Sienkiewicz; anagroryzm; rozpoznanie
Bibliografia
Arystoteles. Retoryka. Poetyka, trans. Henryk Podbielski. Warszawa: PWN, 1988.
Bujnicki, Tadeusz. Sześć szkiców o Zagłobie i inne studia sienkiewiczowskie. Warszawa: DiG, 2014.
Greimas, Algirdas, Courtés, Joseph. Sémiotique. Dictionnaire raisonné de la théorie du langage. Paris: Hachette, 1979.
Harte, Bret. Gabriel Conroy. Powieść na tle życia w Kalifornii. Kraków: Nakładem Redakcji „Głosu Narodu”, 1900.
Kruszewska-Michałowska Teresa. „Tradycje teoretyczne staropolskiej prozy fabularnej”. In Prace z poetyki, ed. Maria Renata Mayenowa, Janusz Sławiński. Wrocław: Ossolineum, 1968,149-176.
Krzyżanowski, Julian. Nauka o literaturze. Wrocław: Ossolineum, 1984.
Krzyżanowski, Julian. Twórczość Henryka Sienkiewicza. Warszawa: PIW, 1973.
Leszczyński, Grzegorz. „Złota legenda Henryka z Podlasia”. In Sienkiewicz i epoki. Powinowactwa, ed. Ewa Ihnatowicz. Warszawa: Uniwersytet Warszawski. Wydział Polonistyki, 1999, 93-108.
Ludorowski, Lech. O postawie epickiej w trylogii Henryka Sienkiewicza. Warszawa: PIW, 1970.
Ludorowski, Lech. Sztuka opowiadania w Ogniem i mieczem Henryka Sienkiewicza. Warszawa: PIW, 1977.
Ludorowski, Lech. „Uwagi o Wirach Henryka Sienkiewicza”. In Sienkiewicz wobec Europy, ed. L. Ludorowski i inni. Lublin: Towarzystwo im. H. Sienkiewicza, 2004, 179-193.
Mazur, Aneta. „Wiry polskości, czyli o niedocenionej powieści Henryka Sienkiewicza”. In Spotkanie Sienkiewiczowskie, ed. Zdzisław Piasecki. Opole: Instytut Filologii Polskiej Uniwersytetu Opolskiego, 1997, 169-182.
Pavis, Patrice. Słownik terminów teatralnych, trans. Sławomir Świontek. Wrocław: Ossolineum, 1998.
Sienkiewicz, Henryk. Dzieła zebrane, ed. Julian Krzyżanowski. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1948-1955.
Skwara, Marek, et Marta Skwara. „>>Dziwne spotkania<< w literaturze współczesnej czyli o żywotności anagnoryzmu”. Zagadnienia Rodzajów Literackich, v. 36, no. 1-2 (1993): 45-66.
Słownik terminów literackich, ed. Janusz Sławiński. Wrocław: Ossolineum, 2002.
Uniwersytet Łódzki Polska
Wszystkie artykuły prezentowane na łamach „Prace Filologiczne. Literaturoznawstwo” są publikowane w otwartym dostępie na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa wersja 3.0 (CC-BY) 
