Od zbioru do antologii. Greckie początki
Abstrakt
W artykule przedstawiono najwcześniejsze greckie sposoby myślenia o zbieraniu, zestawianiu i wyliczaniu w odniesieniu do literatury i jej funkcjonowania. Obecna od początków dziejów greckiej poezji skłonność do posługiwania się katalogami jako integralnymi częściami utworów, porządkującymi różne rzeczy, sprawy i zjawiska i ułatwiającymi ich zapamiętywanie, już w V w. p.n.e. znalazła wyraz w tworzeniu zbiorów (syllogai) poetyckich dokonań, które były układane według różnorakich kryteriów (tematycznych, gatunkowych, autorskich, funkcjonalnych). Towarzysząca zbieraniu utworów aksjologiczna postawa redaktorów syllogai wobec tych utworów doprowadziła w czasach hellenistycznych do powstania antologii, czyli wyborów dzieł uznanych za artystycznie najlepsze, a więc dostarczające odbiorcy przyjemności przede wszystkim estetycznej. Prześledzenie najwcześniejszych dziejów antologizowania pokazuje, że wszechobecne w życiu Greków zasady: użyteczności i przyjemności odgrywały znaczącą rolę w kształtowaniu się literackich sądów i gustów w starogreckiej kulturze wszystkich epok.
Słowa kluczowe
katalog; zbiór (syllogē); antologia; literatura oralna; Grecja archaiczna; Grecja klasyczna; epoka hellenistyczna; użyteczność; przyjemność
Bibliografia
Aloni, Antonio, Ianucci, Alessandro, Writing Solon, w: Iambus and Elegy: New Approaches, red. L. Swift, C. Carey, Oxford 2016, s. 155−173.
Argentieri, Lorenzo, Epigramma e libro. Morfologia delle raccolte epigrammatiche premeleagree,
„Zeitschrift für Papyrologie und Epigraphik” 1998, nr 121, s. 1−20.
Barns, John, A New Gnomologium: With Remarks on Gnomic Anthologies, I, „The Classical Quarterly” 1950, nr 44, s. 126−137.
Barns, John, A New Gnomologium: With Some Remarks on Gnomic Anthologies, II, „The Classical Quarterly” 1951, nr 45, s. 1−19.
Bartol, Krystyna, Aspekty literackie w „Uczcie mędrców” Atenajosa, w: Sapere aude. Księga pamiątkowa ofiarowana Profesorowi dr. hab. Marianowi Szarmachowi z okazji 65 rocznicy urodzin, red. I. Mikołajczyk, Toruń 2004, s. 47−54.
Bartol, Krystyna, Structuring the Genre: The Fifth- and Fourth-Century Authors on Elegy and Elegiac Poets, w: The Reception of Greek Lyric Poetry in the Ancient World: Transmission, Canonization and Paratext, red. B. Currie, I. Rutherford, Leiden 2020, s. 129−147.
Bowie, Ewen Lyall, An Early Chapter in the History of the „Theognidea”, w: Approaches to Archaic Greek Poetry, red. X. Riu, J. Pórtulas, Messina 2012, s. 121−148.
Canfora, Luciano, Le collezioni superstiti, w: Lo spazio letterario della Grecia antica, red. G. Cambiano, L. Canfora, D. Lanza, Roma 1995, s. 122−137.
Colesanti, Giulio, Questioni Teognidee. La genesi simposiale di un corpus di elegie, Roma 2011.
Danielewicz, Jerzy, Antologia liryki hellenistycznej, Warszawa 2018.
Danielewicz, Jerzy, Liryka starożytnej Grecji, Warszawa−Poznań 1996.
Fabbro, Helena, I carmi convivali attici, Roma 1995.
Gutzwiller, Kathryn, Poetic Garlands. Hellenistic Epigrams in Context, Berkeley−Los Angeles−London 1998.
Hadjimichael, Theodora A., The Emergence of the Lyric Canon, Oxford 2019.
Herington, John, Poetry into Drama: Early Tragedy and the Greek Poetic Tradition, Berkeley−Los Angeles−London 1985.
Kokoszka, Magdalena, Powtarzanie i niepowtarzalność w antologii osobistej Tymoteusza Karpowicza: przypadek „Słojów zadrzewnych”, Katowice 2006, s. 30, https://rebus.us.edu.pl/bitstream/20.500.12128/4934/1/Kokoszka_Powtarzanie_i_niepowtarzalnosc_w_antologii_osobistej_Tymoteusza_Karpowicza.pdf (d.d. 26.03.2021).
Łaziński, Marek, Wykłady o aspekcie polskiego czasownika, Warszawa 2020.
Minchin, Elisabeth, The Performance of Lists and Catalogues in the Homeric Epic, w: Voice into Text. Orality and Literacy in Ancient Greece, red. I. Worthington, Leiden 1996.
Nawarecki, Aleksander, Antologia jako „gatunek koronny” naszych czasów, w: Antologia literacka. Przemiany, ekspansja i perspektywy gatunku, red. M. Kokoszka, B. Szałasta-Rogowska, Katowice 2017, s. 22−35.
Plutarch, Jak młodzież powinna słuchać poetów, tłum. zbiorowe pod kierunkiem K. Kumanieckiego, Warszawa 1957.
Plutarch, O słuchaniu wystąpień, tłum. M. Szarmach, Sztum 2009.
Sider, David, Simonides. Epigrams and Elegies, Oxford 2020.
Sider, David, Sylloge Simonidea, w: Brill’s Companion to Hellenistic Epigram, red. P. Bing, J. S. Bruss, Leiden 2007, s. 113−130.
Słomak, Iwona, Anthologia w czasach antycznych i późniejsza recepcja pojęcia: europejskie anthologiae nowożytne (rekonesans), w: Antologia literacka. Przemiany, ekspansja i perspektywy gatunku, red. M. Kokoszka, B. Szałasta-Rogowska, Katowice 2017, s. 36−49.
Smulski, Jerzy, Antologia − ewolucja i dzisiejszy status gatunku. Kilka elementarnych oczywistości, w: Antologia literacka. Przemiany, ekspansja i perspektywy gatunku, red. M. Kokoszka, B. Szałasta-Rogowska, Katowice 2017, s. 13−21.
Stoneman, Richard, Pindar, New York 2014.
Thalmann, William G., Conventions of Form and Thought in Early Greek Epic Poetry, Baltimore−London 1984.
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu Polska
https://orcid.org/0000-0001-5810-1128
prof. dr hab., hellenistka w Instytucie Filologii Klasycznej UAM, zajmuje się poezją grecką oraz poklasyczną grecką prozą. Jest autorką napisanej w języku angielskim monografii poezji elegijnej i jambicznej oraz komentowanego wydania utworów należących do obu gatunków. Opublikowała liczne artykuły naukowe dotyczące liryki greckiej w specjalistycznych periodykach krajowych i zagranicznych. Przełożyła na język polski i opatrzyła komentarzami dzieła m.in. Pseudo-Plutarcha O muzyce, Filodemosa z Gadary, Pseudo-Hippokratesa i Atenajosa (we współautorstwie z Jerzym Danielewiczem). Jej najnowszą książką jest pierwszy polski przekład (wraz z monograficznym wstępem i komentarzem) poematu dydaktycznego pióra żyjącego w II w. n.e. poety greckiego Oppiana, Halieutika. Poemat o rybach i rybakach (Wydawnictwo Naukowe UAM, 2020). Od roku 2016 jest członkinią Rady Naukowej Narodowego Centrum Nauki.
Wszystkie artykuły prezentowane na łamach „Prace Filologiczne. Literaturoznawstwo” są publikowane w otwartym dostępie na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa wersja 3.0 (CC-BY) 
