„Sytuacja” Norwida – „sytuacja” Baudelaire’a


Abstrakt

Artykuł dotyczy szczególnego położenia wspólnego Norwidowi i Baudelaire’owi urodzonym w tym samym 1821 r., które Paul Valéry określił mianem „sytuacji”. Jej podstawą jest konieczność określenia się wobec wielkich poprzedników − romantycznych wieszczów, odróżnienia się, walki z wpływem. Pozycja obu poetów, która określa ich stosunek do romantyzmu oparty na kontynuacji i zerwaniu (co utrudnia ustanowienie cezury), ukazana jest w kontekście współcześnie rozumianych kategorii takich jak romantyzm, dziewiętnastowieczność, pokolenie, nowoczesność czy kryzys. Taka perspektywa pozwala dostrzec wspólnotę twórczości i recepcji pisarzy zasadniczo nieporównywalnych.

Słowa kluczowe

Cyprian Norwid; Charles Baudelaire; romantyzm; nowoczesność; kryzys; pokolenie; dziewiętnastowieczność; cezura

Źródło finansowania

* Praca naukowa finansowana w ramach programu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego pod nazwą „Narodowy Program Rozwoju Humanistyki” w latach 2016-2021 (Nr 0046/NPRH4/H2a/83/2016).

Acquisto, Joseph, The Fall Out of Redemption. Writing and Thinking Beyond Salvation in Baudelaire, Cioran, Fondane, Agamben and Nancy, New York−London 2015.

Amiot, Anne-Marie, Les fleurs du mal. Baudelaire. Un romantisme fondateur de la modernité poétique, Paris 2002.

Bachórz, Józef, O potrzebie scalenia polskiego wieku XIX, „Wiek XIX. Rocznik Towarzystwa Literackiego im. A. Mickiewicza” 2008, R. 1 (43).

Baudelaire, Charles, Rozmaitości estetyczne, wstęp i tłum. J. Guze, Gdańsk 2000.

Baudelaire, Charles, Sztuka romantyczna, wstęp A. Kijowski, tłum. E. Burska, S. Cichowicz, A. Kijowski, M. Sawiczewska, T. Swoboda, Gdańsk 2003.

Bénichou, Paul, Du grand siècle au romantisme. Entretien avec Yvan Leclerc, w: Mélanges sur l’oeuvre de Paul Bénichou, Paris 1995.

Bénichou, Paul, Romantismes français, t. 1 i 2 (t. 1: Le Sacre de l’écrivain i Le Temps des prophètes; t. 2: Les Mages romantiques i L’École du désenchantement), Paris 2004.

Bertrand, Jean-Pierre, Durand, Pascal, La modernité romantique de Lamartine à Nerval, Paris−Bruxelles 2006.

Bielik-Robson, Agata, Duch powierzchni. Rewizja romantyczna i filozofia, Kraków 2004.

Bielik-Robson, Agata, Inna nowoczesność. Pytania o współczesną formułę duchowości, Kraków 2000.

Bieńkowska, Ewa, Dwie twarze losu. Nietzsche−Norwid, Warszawa 1975.

Bieńkowski, Zbigniew, Baudelaire et Norwid, w: Journées Baudelaire. Namur−Bruxelles, 10−13 octobre 1967. Actes du Colloque, Bruxelles 1968.

Bloom, Harold, Lęk przed wpływem. Teoria poezji, tłum. A. Bielik-Robson, M. Szuster, Kraków 2002.

Bloom, Harold, Zachodni kanon. Książki i szkoła wieków, tłum. B. Baran, M. Szczubiałka, Warszawa 2019.

Bourdieu, Pierre, Reguły sztuki. Geneza i struktura pola literackiego, tłum. A. Zawadzki, Kraków 2001.

Brix, Michel, Le romantisme français. Esthétique platonicienne et modernité littéraire, Louvain−Namour 1999.

Brzozowski, Stanisław, Legenda Młodej Polski. Studia o strukturze duszy kulturalnej, Kraków 2001.

Burska, Lidia, „Pokolenie” − co to jest i jak używać?, „Teksty Drugie” 2005, nr 6.

Cellier, Léon, Baudelaire et Hugo, Paris 1970.

Combe, Dominique, L’esthétique kantienne et la genèse de l’Art Pure. Baudelaire et le romantisme, w: Modernité et romantisme, textes réunis par I. Bour, E. Dayre, P. Née, Paris 2001.

Compagnon, Antoine, Les antimodernes: De Joseph de Maistre à Roland Barthes, Paris 2005.

Dopart, Bogusław, Kultura polska lat 1796−1918, w: T. Epsztein, M. Gawin, B. Dopart, Historie Polski w XIX wieku, t. 1: Kominy, ludzie i obłoki: modernizacja i kultura, Warszawa 2013.

Dopart, Bogusław, Nasz literacki wiek XIX i -izmy, w: idem, Polski romantyzm i wiek XIX. Zarysy, rekonesanse, Kraków 2013.

Dopart, Bogusław, Romantyzm polski: pluralizm prądów i synkretyzm dzieła, Kraków 1999.

Fieguth, Rolf, Podróż i problematyczny zachwyt. O dwu wątkach w „Kwiatach zła” Baudelaire’a i w „Vade-mecum” Norwida, w: Dziedzictwo Odyseusza. Podróż, obcość i tożsamość, identyfikacja, przestrzeń, red. M. Cieśla-Korytowska, O. Płaszczewska, Kraków 2007.

Fieguth, Rolf, Poezja w fazie krytycznej. Cykl wierszy Cypriana Norwida „Vade-mecum”,w: idem, Poezja w fazie krytycznej i inne studia z literatury polskiej, tłum. K. Chmielewska, Izabelin 2000.

Fieguth, Rolf, „Vade-mecum” Cypriana Norwida w kontekście Victora Hugo i Charles’a Baudelaire’a, w: Strona Norwida. Studia i szkice ofiarowane Profesorowi Stefanowi Sawickiemu, red. P. Chlebowski, W. Toruń, E. Żwirkowska, E. Chlebowska, Lublin 2008.

Foucault, Michel, Czym jest Oświecenie?, w: idem, Filozofia, historia, społeczeństwo, tłum. D. Leszczyński, L. Rasiński, Warszawa 2000.

Gawin, Magdalena, Przemiany cywilizacyjne na ziemiach polskich w XIX wieku, w: T. Epsztein, M. Gawin, B. Dopart, Historie Polski w XIX wieku, t.1: Kominy, ludzie i obłoki: modernizacja i kultura, Warszawa 2013.

Gomulicki, Juliusz Wiktor, Norwid − poeta europejski, „Nowa Kultura” 1958, nr 21 i 22.

Habermas, Jürgen, Filozoficzny dyskurs nowoczesności, tłum. M. Łukasiewicz, Kraków 2000.

Jackson, John E., La question du moi. Un aspect de la modernité poétique européenne, Neuchâtel 1978.

Janion, Maria, Badania literackie nad XIX stuleciem, „Teksty” 1973, nr 5.

Janion, Maria, Gorączka romantyczna, w: eadem, Prace wybrane, t. 1, Kraków 2000.

Jauss, Hans Robert, Proces literacki modernizmu od Rousseau do Adorna, tłum. P. Bukowski, w: Odkrywanie modernizmu. Przekłady i komentarze, red. R. Nycz, wyd. 2, Kraków 2004.

Jauss, Hans Robert, Przedmowa do pierwszego niemieckiego wydania „Vade-mecum” Cypriana Norwida, tłum. M. Kaczmarkowski, „Studia Norwidiana” 1985/1986, nr 3/4.

Jauss, Hans Robert, Tradycja literacka a dzisiejsza świadomość nowoczesności, w: idem, Historia literatury jako prowokacja, tłum. M. Łukasiewicz, Warszawa 1999.

Jędrzejewski, Tomasz, Literatura w warszawskiej prasie kulturalnej pogranicza oświecenia i romantyzmu, Kraków 2016.

Koselleck, Reinhard, Kilka problemów z dziejów pojęcia kryzys, tłum. D. Lachowska, w: O kryzysie. Rozmowy w Castel Gandolfo, red. K. Michalski, Warszawa 1990.

Kowalczykowa, Alina, Wiek XIX: przełomy, cezury, płynność, w: Wiedza o literaturze i edukacja.Księga referatów Zjazdu Polonistów, Warszawa 1995, red. T. Michałowska, Z. Goliński, Z. Jarosiński, Warszawa 1996.

Kozicka, Dorota, „Pokolenie”. Reaktywacja?, w: Formacja 1910. Świadkowie nowoczesności, red. D. Kozicka, T. Cieślak-Sokołowski, Kraków 2011.

Kunz, Tomasz, Pokolenie jako kategoria nowoczesna (o pragmatyce narracji pokoleniowej), w: Formacja 1910. Świadkowie nowoczesności, red. D. Kozicka, T. Cieślak-Sokołowski, Kraków 2011.

Kuziak, Michał, Norwid i Marks, w: O Norwidzie komparatystycznie, red. M. Siwiec, Kraków 2019.

Lisiecka, Alicja, O baudelairyzmie „Vade-mecum”, „Twórczość” 1968, nr 3.

Löwy, Michael, Sayre, Robert, Revolte et mélancolie. Le romantisme à contre-courant de modernité, Paris 1992.

Łapiński, Zdzisław, Norwid, Kraków 1984.

Maciejewski, Janusz, Miejsce Norwida w literaturze polskiej XIX stulecia, w: idem, Cyprian Norwid, Warszawa 1992.

Maciejewski, Janusz, „Przedburzowcy”. Z problematyki przełomu między romantyzmem a pozytywizmem, Kraków 1971.

Markiewicz, Henryk, Dylematy historyka literatury, w: Prace wybrane, t. 5: Z teorii literatury i badań literackich, Kraków 1997.

Nieukerken, Arent van, Ironiczny konceptyzm, Kraków 1998.

Nieukerken, Arent van, Norwid, Heine, Gautier i początki modernizmu, „Litteraria Copernicana” 2015, nr 2(16).

Niewczas, Łukasz, Norwid − parnasista?, w:ONorwidzie komparatystycznie, red. M. Siwiec, Kraków 2019.

Norwid, Cyprian, Pisma wszystkie, t. 8: Listy, red. J. W. Gomulicki, Warszawa 1971.

Nowicka, Elżbieta, Cyprian Norwid i Józef Bohdan Zaleski, czyli to co wspólne między pokoleniami, w: O Norwidzie komparatystycznie, red. M. Siwiec, Kraków 2019.

Osterhammel, Jürgen, Historia XIX wieku. Przeobrażenie świata, tłum. J. Kałążny, Poznań 2013.

Paczoska, Ewa, Prawdziwy koniec XIX wieku. Śladami nowoczesności, Warszawa 2010.

Praz, Mario, Zmysły, śmierć, diabeł w literaturze romantycznej, tłum. K. Żaboklicki, Gdańsk 2010.

Robb, Graham, La poésie de Baudelaire et la poésie française 1838−1852, Paris 1993.

Rzepczyński, Sławomir, Norwid a nowoczesność, w: Romantyzm i nowoczesność, red. M. Kuziak, Kraków 2009.

Siwiec, Magdalena, Romantyczne koncepcje poezji. Poeta i Muza − relacja w stanie kryzysu (Alfred de Musset i Juliusz Słowacki), Kraków 2012.

Sobieraj, Tomasz, Dziewiętnastowieczność, w: Słownik polskiej krytyki literackiej 1764−1918. Terminy − pojęcia − zjawiska − przekroje, t. 1: A−M, red. J. Bachórz, G. Borkowska, T. Kostkiewiczowa, M. Rudkowska, M. Strzyżewski, Toruń 2016.

Stefanowska, Zofia, Norwidowski Farys, w: Cyprian Norwid. W 150-lecie urodzin. Materiały konferencji naukowej 23−25 września 1971, red. M. Żmigrodzka, Warszawa 1973.

Stefanowska, Zofia, Norwidowski romantyzm, „Pamiętnik Literacki” 1968, nr 4.

Stefanowska, Zofia, Pisarz wieku kupieckiego i przemysłowego, w: eadem, Strona romantyków. Studia o Norwidzie, Lublin 1993.

Stelmaszczyk, Barbara, Norwidowska etyka twórcy i jej odbicie w dyskusji nad paradygmatem romantyzmu. Dwie interpretacje, „Ruch Literacki” 2013, z. 2.

Śniedziewski, Piotr, Mallarmé − Norwid. Milczenie i poetycki modernizm we Francji oraz w Polsce, Poznań 2008.

Tatarkiewicz, Władysław, Romantyzm, czyli rozpacz semantyka, „Pamiętnik Literacki” 1971, z. 4.

Thibaudet, Albert, Historia literatury francuskiej. Od Rewolucji Francuskiej do lat trzydziestych XX wieku, tłum. J. Guze, Warszawa 1997.

Tieghem, Philippe Van, Histoire de la littérature française, Paris 1953.

Trojanowicz, Zofia, Rzecz o młodości Norwida, Poznań 1968.

Trybuś, Krzysztof, Stary poeta. Studia o Norwidzie, Poznań 2000.

Trznadel, Jacek, Czytanie Norwida. Próby, Warszawa 1978.

Vaillant, Alain, La crise de la littérature. Romantisme et modernité, Grenoble 2005.

Valéry, Paul, Sytuacja Baudelaire’a, w: idem, Estetyka słowa, wybór A. Frybesowa, wstęp M. Żurowski, tłum. D. Eska, A. Frybesowa, Warszawa 1971.

Witkowska, Alina, Wielkie stulecie Polaków, Warszawa 1987.

Wyka, Kazimierz, Cyprian Norwid. Poeta i sztukmistrz, w: idem, Cyprian Norwid. Studia, artykuły, recenzje, Kraków 1989.

Wyka, Kazimierz, Pokolenia literackie, Kraków 1977.

Zawadzka, Danuta, Pokolenie klęski 1812: o Antonim Malczewskim i odludkach, Warszawa 2000.

Żurowski, Maciej, Hopkins, Mallarmé i Norwid, „Poezja” 1988, nr 4−5.

Żurowski, Maciej, „Larwa” na tle porównawczym, „Przegląd Humanistyczny” 1963, nr 6.

Żurowski, Maciej, Norwid i Gautier, w: Nowe studia o Norwidzie, red. J. W. Gomulicki, J. Z. Jakubowski, Warszawa 1961.

Żurowski, Maciej, Norwid i symboliści, „Przegląd Humanistyczny” 1964, nr 4.

Pobierz

Opublikowane : 2021-06-20


Siwiec, M. (2021). „Sytuacja” Norwida – „sytuacja” Baudelaire’a. Prace Filologiczne. Literaturoznawstwo, 11 (14), 141-160. https://doi.org/10.32798/pflit.605

Magdalena Siwiec  magdalena.siwiec@uj.edu.pl
Uniwersytet Jagielloński  Polska

dr hab., prof. UJ, kieruje Katedrą Komparatystyki Literackiej Wydziału Polonistyki UJ. Autorka pięciu monografii dotyczących romantyzmu i redaktorka pięciu zbiorowych prac komparatystycznych. Ostatnio opublikowała: Romantyzm, czyli „inter esse” (2017, nagroda „Literatury na Świecie”) oraz Romantyczne koncepcje poezji. Poeta i Muza relacja w stanie kryzysu (Alfred de Musset i Juliusz Słowacki) (2012), w roku 2019 pod jej redakcją ukazał się tom O Norwidzie komparatystycznie. Członkini redakcji „Ruchu Literackiego” oraz serii „Studia romantyczne” IBL PAN.






Copyright (c) 2021 Magdalena Siwiec

Wszystkie artykuły prezentowane na łamach „Prace Filologiczne. Literaturoznawstwo” są publikowane w otwartym dostępie na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa wersja 3.0  (CC-BY)