Wizja mistyczna − wizja poetycka. Sploty późnej poezji Mickiewicza i Słowackiego
Abstrakt
Szkic opisuje model mistycznej poezji polskiego romantyzmu. Analizy rozpoczęto od obrazu wizji mistycznej w Widzeniu Mickiewicza. Ukazano dalej znaczenie Liryków lozańskich, w których zostały stworzone transcendentne formy poetyckie oddające inność Bytu mistycznego. Następnie opisano, jak Słowacki rozwija te formy w poezji genezyjskiej, tworząc zespół technik poetyckich ujmujących różne aspekty świata transcendentnego. Zbadano w szkicu także najbardziej niezwykłe, apofatyczne zjawiska poezji Słowackiego wyprowadzające poetyckie poznanie poza Byt, w przestrzeń Boskiego Pra-gruntu bliskiego mistyce Böhmego i Mistrza Eckharta.
Słowa kluczowe
Adam Mickiewicz; Juliusz Słowacki; mistyka; wyobraźnia; epifania
Bibliografia
Böhme, Jakob, Sześć punktów teozoficznych, tłum., przedmowa i przyp. Ś. F. Nowicki, Warszawa 2013.
Brzozowski, Jacek, „Zachwycenie” uwagi o poetyce wiersza, w: idem, Odczytywanie romantyków. Szkice i notatki o Mickiewiczu, Malczewskim i Słowackim, Kraków 2002.
Buber, Martin, Opowieści chasydów, tłum. P. Hertz, Poznań 1996.
Burta, Małgorzata, Boehmizm Słowackiego, w: Słowacki mistyczny. Rewizje po latach, red. A. Fabianowski, E. Hoffmann-Piotrowska, Warszawa 2010.
Cieśla-Korytowska, Maria, Co mnie dziwi w „Widzeniu” Mickiewicza, w: Mickiewicz mistyczny, red. A. Fabianowski, E. Hoffmann-Piotrowska, Warszawa 2005.
Evdokimov, Paul, Prawosławie, tłum. ks. J. Klinger, Warszawa 1986.
Fiećko, Jerzy, „Druga przestrzeń” według Mickiewicza. Kilka uwag o „Widzeniu”, w: Mickiewicz mistyczny, red. A. Fabianowski, E. Hoffmann-Piotrowska, Warszawa 2005.
Filokalia. Teksty o modlitwie serca, tłum. i oprac. ks. J. Naumowicz, Kraków 1998.
Grabowski, Wiesław, Sprawy obrazowania w liryce Słowackiego, „Pamiętnik Literacki” 1964, z. 17.
Hoffmann-Piotrowska, Ewa, Słowacki wobec zachodnioeuropejskiej mistyki, w: eadem, „W ustach jest otwór duszy...”: Szkice o romantykach i mistykach, Warszawa 2012.
Hoffmann-Piotrowska, Ewa, „Święte awantury...”: orto- i heterodoksje Adama Mickiewicza,
Warszawa 2014.
Kępiński, Zdzisław, Mickiewicz hermetyczny, Warszawa 1980.
Kleiner, Juliusz, Mickiewicz, Lublin 1948, t. 1−2.
Kleiner, Juliusz, Juliusz Słowacki. Dzieje twórczości, wstęp J. Starnawski, Kraków 1999, t. 1−4.
Kotliński, Andrzej, Mistrz czerwonego rymu. Słowacki, Warszawa 2000.
Kowalczykowa, Alina, Słowacki, Warszawa 1994.
Liryka Mickiewicza. Uczucia. Świadectwa. Ekspresje, red. A. Fabianowski, E. Hoffmann-Piotrowska, Warszawa 2018.
Liryki lozańskie Adama Mickiewicza. Strona Lemanu. Antologia, oprac. M. Stala, Kraków 1998.
Łukasiewicz, Jacek, „Ona” liryczne w poezji Mickiewicza, w: Mickiewicz w Gdańsku. Rok 2005. Materiały międzynarodowej konferencji naukowej na 150-lecie śmierci poety, red. J. Bachórz, B. Oleksowicz, Gdańsk 2006.
Mickiewicz, Adam, Dzieła, Wydanie Rocznicowe, Warszawa 1993−2004.
Mickiewicz mistyczny, red. A. Fabianowski, E. Hoffmann-Piotrowska, Warszawa 2005.
Nawarecka, Lucyna, Mistyczny sens mitu w „Królu-Duchu” Juliusza Słowackiego, Katowice 2010.
Nawarecki, Aleksander, Mały Mickiewicz. Studia Mikrologiczne, Katowice 2003.
Opacki, Ireneusz, „W środku niebokręga”. Poezja romantycznych przełomów, Katowice 1995.
Otto, Rudolf, Świętość. Elementy irracjonalne w pojęciu bóstwa i ich stosunek do elementów racjonalnych, tłum. B. Kupis, Wrocław 1993.
Pawlikowski, Jan Gwalbert, Mistyka Słowackiego, Kraków 2008.
Piwińska, Marta, Juliusz Słowacki od duchów, Warszawa 1992.
Poulet, Georges, Metamorfozy czasu, wyb. J. Błoński, M. Głowiński, tłum. D. Eska i in., Warszawa 1977.
Przybylski, Ryszard, Rozhukany koń, Warszawa 1999.
Saganiak, Magdalena, Człowiek i doświadczenie wewnętrzne. Późna twórczość Mickiewicza i Słowackiego, Warszawa 2009.
Scholem, Gerschom, Mistycyzm żydowski i jego główne kierunki, tłum. I. Kania, wstęp M. Galas, Warszawa 1997.
Seweryn, Agata, Pomiędzy światami. Studia z literatury oświecenia i romantyzmu, Lublin 2017.
Słowacki, Juliusz, Wiersze. Nowe wydanie krytyczne, oprac. J. Brzozowski, Z. Przychodniak, Poznań 2005.
Słowacki mistyczny, red. M. Janion, M. Żmigrodzka, Warszawa 1981.
Słowacki mistyczny. Rewizje po latach, red. A. Fabianowski, E. Hoffmann-Piotrowska, Warszawa 2010.
Szczeglacka-Pawłowska, Ewa, Romantyzm „brulionowy”, Warszawa 2015.
Szturc,Włodzimierz, O obrotach sfer romantycznych. Studia o ideach i wyobraźni, Bydgoszcz 1997.
Szturc, Włodzimierz, Semafora w mistycznym tekście Słowackiego, w: Juliusz Słowacki. Wyobraźnia i egzystencja, red. M. Kuziak, Słupsk 2002.
Taylor, Charles, Źródła podmiotowości. Narodziny tożsamości nowoczesnej, przekład zbiorowy, Warszawa 2001.
Tomkowski, Jan, Juliusz Słowacki i tradycje mistyki europejskiej, Warszawa 1984.
Uspienski, Borys, Przekaz obrazu w malarstwie ikon, w: Semiotyka kultury, oprac. E. Janus, M. R. Mayenowa, Warszawa 1977.
Weintraub, Wiktor, Poeta i prorok. Rzecz o profetyzmie Mickiewicza, Warszawa 1982.
Zgorzelski, Czesław, Liryka w pełni romantyczna, Warszawa 1981.
Ziemba, Kwiryna, Wielka Improwizacja w świetle liryków Mickiewicza z rękopisów III części „Dziadów”, „Pamiętnik Literacki” 2016, z. 4.
Zwierzyński, Leszek, Fenomenologia snu: wyobrażenia oniryczne w poezji Mickiewicza, w: Mickiewicz. Sen i widzenie, red. Z. Majchrowski, W. Owczarski, Gdańsk 2000.
Zwierzyński, Leszek, Mitopoetyckie wyobrażenie ikaryjskie, w: Antyk romantyków − model europejski i wariant polski, red. M. Kalinowska, B. Paprocka-Podlasiak,Toruń 2003.
Zwierzyński, Leszek, Egzystencja i eschatologia. Genezyjska wyobraźnia Słowackiego, Katowice 2008.
Zwierzyński, Leszek, „Ja” poetyckie Słowackiego − próba ujęcia konstelacyjnego, w: Zanikanie i istnienie niepełne. W labiryntach współczesnej podmiotowości, red. A. Dębska-Kossakowska, P. Paszek, L. Zwierzyński, Katowice 2013.
Zwierzyński, Leszek, „Ja” i projekty egzystencji w Lirykach lozańskich Mickiewicza, w: Liryka Mickiewicza. Uczucia. Świadectwa. Ekspresje, red. A. Fabianowski, E. Hoffmann-Piotrowska, Warszawa 2018.
Uniwersytet Śląski w Katowicach Polska
https://orcid.org/0000-0002-6157-7589
dr hab. nauk humanistycznych, prof. Uniwersytetu Śląskiego w Zakładzie Historii Literatury Oświecenia i Romantyzmu Instytutu Nauk o Literaturze Polskiej, uczeń prof. Ireneusza Opackiego. Zajmuje się szczególnie poezją romantyczną, lecz także nowszą (Leśmian, Herbert). Jego perspektywę badawczą kształtuje hermeneutyka i sztuka interpretacji, skupia się także intensywnie na wyobraźni poetyckiej, rozszerzając jej możliwości na kolejne przestrzenie (obraz, symbolika, mit, lecz także podmiot, etyka, geopoetyka, ekologia). Ostatnio podjął próbę wypracowania nowej koncepcji historycznoliterackiej interpretacji, której cząstka (Odwrócenie perspektywy − próba innego modelu historii literatury) ukazała się w książce „Ja” w przestrzeniach aksjologicznych (2007). Autor wielu studiów o poezji romantycznej, w tym trzech książek monograficznych: Wyobraźnia akwatyczna Mickiewicza (1998), Egzystencja i eschatologia. Genezyjska wyobraźnia Słowackiego (2008), Metamorfozy świata w poezji Juliusza Słowackiego (2003). Współredaktor trzech innych książek: Granica w literaturze (2004), Zanikanie i istnienie niepełne. W labiryntach romantycznej i współczesnej podmiotowości (2013), „Ja” w przestrzeniach aksjologicznych. Z problematyki podmiotowości w literaturze XIX−XXI wieku (2017). Wieloletni opiekun Studenckiego Koła Naukowego Antropologii Literatury przy INKSI UŚ. Najważniejsze (oprócz Domu rodzinnego) przestrzenie bytowania: Góry, park Fazaniec w Bytomiu i − muzyka. Cisza.
Wszystkie artykuły prezentowane na łamach „Prace Filologiczne. Literaturoznawstwo” są publikowane w otwartym dostępie na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa wersja 3.0 (CC-BY) 
