Kamienie milowe w dziejach polskiej literatury dziecięcej i młodzieżowej. Leśmian – Korczak – Brzechwa
Abstrakt
Autorzy artykułu proponują w badaniach nad rozwojem rodzimej literatury dziecięcej i młodzieżowej koncepcję kamieni milowych, zaczerpniętą z międzynarodowych badań w tej dziedzinie (zwłaszcza ze studiów anglojęzycznych). Ta kwestia zostaje rozważona w odniesieniu do prozy i w kontekście nowoczesności (rozumianej jako formacja kulturowa). Jako dzieła literackie, które miały charakter przełomowy w pierwszej połowie XX w., zostają wskazane utwory Bolesława Leśmiana (Przygody Sindbada Żeglarza i Klechdy sezamowe; oba tomy wydane w 1913 r.), Janusza Korczaka (dylogia o Królu Maciusiu, 1923, Kiedy znów będę mały, 1925, oraz Kajtuś Czarodziej, 1934) i Jana Brzechwy (Akademia Pana Kleksa, 1946). Autorzy omawiają nowatorstwo treściowe i formalne tych utworów oraz ich wpływ na rozwój polskiej literatury dziecięcej i młodzieżowej.
Słowa kluczowe
Bolesław Leśmian; Jan Brzechwa; Janusz Korczak; milestones; modernity; Polish children’s and young adult literature
Bibliografia
Arnold, Matthew, The Study of Poetry, w: idem, Essays in Criticism: First and Second Series, New York 1964.
Czabanowska-Wróbel, Anna, Baśń w literaturze Młodej Polski, Kraków 1996.
Czabanowska-Wróbel, Anna, [Ta dziwna] instytucja zwana literaturą dla dzieci. Historia literatury dla dzieci w perspektywie kulturowej, „Teksty Drugie” 2013, nr 5.
Dąbrówka, Andrzej, Refleksja nad sposobami pisania polskich historii literatury, w: Mediewistyka polska w XX wieku (wybrane problemy), red. S. Kwiatkowski, Wrocław 2008.
Dunin, Janusz, Książeczki dla grzecznych i niegrzecznych dzieci. Z dziejów polskich publikacji dla najmłodszych, Wrocław 1991.
Frycie, Stanisław, Literatura dla dzieci i młodzieży w latach 1945−1970. Tom I − proza, Warszawa 1978.
Galda, Lee, Liang, Lauren A., Cullinan, Bernice E., Literature and the Child: Ninth Edition, Boston 2016.
Hunt, Peter, The Classic and the Canon in Children’s Literature, w: Modern Children’s Literature: An Introduction: Second Edition, red. C. Butler, K. Reynolds, Basingstoke 2014.
Kuleczka, Pola, „Ludzie oto bajali i bajali...”, w: Sto lat baśni polskiej, red. G. Leszczyński, Warszawa 1996.
Leszczyński, Grzegorz, Kanon − pojęcie i sprzeczności, w: G. Leszczyński, M. Zając, Książka i młody czytelnik. Zbliżenia − oddalenia − dialogi, Warszawa 2013.
Leszczyński, Grzegorz, „Tyle smutków... A woda spojrzysta”. Leśmian i Malczewski: spotkania, w: Żywioły w literaturze dziecięcej. Woda, red. A. Czabanowska-Wróbel, K. Zabawa, Kraków 2017.
Leśmian, Bolesław, Przygody Sindbada Żeglarza, Warszawa 1957.
Liebel, Manfred, „Białe” dzieci − „czarne” dzieci. Rozważania nad powieścią dla dzieci o małym królu Maciusiu Janusza Korczaka, w: Prawa dziecka w kontekście międzykulturowości. Janusz Korczak na nowo odczytany, red. M. Liebel, U. Markowska-Manista, Warszawa 2017.
Lundin, Anne, Constructing the Canon of Children’s Literature: Beyond Library Walls and Ivory Towers, New York−London 2004.
Ługowska, Jolanta, Bajka w literaturze dziecięcej, Warszawa 1988.
Ługowska, Jolanta, Baśń w twórczości Janusza Korczaka, w: eadem, Folklor − tradycje i inscenizacje. Szkice literacko-folklorystyczne, Wrocław 1999.
Nodelman, Perry, Introduction: Matthew Arnold, a Teddy Bear, and a List of Touchstones, w: Touchstones: Reflections on the Best in Children’s Literature: Volume One, red. P. Nodelman, West Lafayette 1985.
Paczoska, Ewa, Marysia i osieroceni, w: Sto lat baśni polskiej, red. G. Leszczyński, Warszawa 1996.
Papuzińska, Joanna, Zatopione królestwo. O polskiej literaturze fantastycznej XX wieku dla dzieci i młodzieży, wyd. 2 rozszerzone, Łódź 2008.
Ricca, Bernard P., Milestones, Touchstones and Just Plain Stones, „Complicity: An International Journal of Complexity and Education” 2014, vol. 11, nr 1.
Salem, Linda C., Children’s Literature Studies: Cases and Discussions, Westport−London 2006.
Slany, Katarzyna, Pan Kleks jako twórca (anty)porządku zrytualizowanego, „Maska” 2017, nr 34.
Szymkowska-Ruszała, Jadwiga, Koncepcje teoretyczne w badaniach nad literaturą dla dzieci i młodzieży po roku 1945, „Zeszyty Naukowe UJ. Prace Historycznoliterackie” 1990, z. 72.
Waksmund, Ryszard, Od literatury dla dzieci do literatury dziecięcej (tematy − gatunki − konteksty), Wrocław 2000.
Wichrowska, Elżbieta, Avant-propos, w: Europejski kanon literacki. Dylematy XXI wieku, red. E. Wichrowska, Warszawa 2012.
Wójcik-Dudek, Małgorzata, Szkoły szczęśliwe − architektura edukacji, „Z Teorii i Praktyki Dydaktycznej Języka Polskiego” 2016, t. 25.
Wójcik-Dudek, Małgorzata, W(y)czytać Zagładę. Praktyki postpamięci w polskiej literaturze XXI wieku dla dzieci i młodzieży, Katowice 2016.
Wróblewska, Violetta, Przemiany gatunkowe polskiej baśni literackiej XIX i XX wieku, Toruń 2003.
Uniwersytet Warszawski Polska
https://orcid.org/0000-0002-2373-7326
adiunkt w Zakładzie Literatury Popularnej, Dziecięcej i Młodzieżowej Instytutu Literatury Polskiej UW. Kieruje Pracownią Badań Literatury dla Dzieci i Młodzieży UW. Redaktor naczelna czasopisma naukowego „Dzieciństwo. Literatura i Kultura”. Autorka książek: W kręgu baśni i fantastyki. Studia o literaturze dziecięcej i młodzieżowej (2017, współaut. M. Skowera), Baśń postmodernistyczna: przeobrażenia gatunku (2014) i Tajemnica księgi. Tropami współczesnej fantastyki dla dzieci i młodzieży (2010). Stypendystka Internationale Jugendbibliothek w Monachium. Członkini International Research Society for Children’s Literature, International Association for the Fantastic in the Arts oraz Polskiej Sekcji International Board on Books for Young People.
Uniwersytet Warszawski Polska
https://orcid.org/0000-0002-2373-7326
profesor w Zakładzie Literatury Popularnej, Dziecięcej i Młodzieżowej Instytutu Literatury Polskiej UW, dyrektor Centrum Języka Polskiego i Kultury Polskiej dla Cudzoziemców Polonicum. Członek Pracowni Badań Literatury dla Dzieci i Młodzieży UW oraz Polskiej Sekcji International Board on Books for Young People. Wydał m.in.: Wielkie małe książki. Lektury dzieci. I nie tylko (2015), Książki pierwsze. Książki ostatnie? Literatura dla dzieci i młodzieży wobec wyzwań nowoczesności (2012), Bunt czytelników. Proza inicjacyjna netgeneracji (2010), Magiczna biblioteka. Zbójeckie księgi młodego wieku (2007), Kulturowy obraz dziecka i dzieciństwa w literaturze drugiej połowy XIX i w XX w. Wybrane problemy (2006).
Uniwersytet Warszawski, Biblioteka Publiczna m.st. Warszawy − Biblioteka Główna Województwa Mazowieckiego Polska
https://orcid.org/0000-0002-0299-3515
starszy asystent w Zakładzie Literatury Popularnej, Dziecięcej i Młodzieżowej Instytutu Literatury Polskiej UW i adiunkt w Muzeum Książki Dziecięcej (dziale specjalnym i czytelni naukowej Biblioteki Publicznej m.st. Warszawy −Biblioteki Głównej Województwa Mazowieckiego). Zastępca redaktor naczelnej czasopisma naukowego „Dzieciństwo. Literatura i Kultura”. Współautor książki W kręgu baśni i fantastyki. Studia o literaturze dziecięcej i młodzieżowej (2017, wraz z W. Kostecką). Członek Pracowni Badań Literatury dla Dzieci i Młodzieży UW, International Research Society for Children’s Literature oraz Polskiej Sekcji International Board on Books for Young People. Stypendysta Internationale Jugendbibliothek w Monachium.
Wszystkie artykuły prezentowane na łamach „Prace Filologiczne. Literaturoznawstwo” są publikowane w otwartym dostępie na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa wersja 3.0 (CC-BY) 
