Wers na pograniczach wersologii
Abstrakt
Dotychczasowe teorie wiersza wolnego wypracowane przez polskich wersologów zakładają, że wers jest podstawową i łatwo uchwytną jednostką kompozycyjną tekstu wierszowanego. Tymczasem w poezji polskiej ostatnich dziesięcioleci wyraźnie zaznacza się tendencja do zakłócania wyrazistości podziału na wersy, a nawet do zupełnej rezygnacji z ugruntowanych w tradycji literackiej mechanizmów delimitacji wierszowej (prozodyjnych, rytmicznych czy graficznych). Z drugiej strony, coraz większe znaczenie zdaje się zyskiwać graficzne ukształtowanie utworów poetyckich, spośród których wiele nie mieści się jednak w teorii tekstu graficznego.
W konsekwencji powstają utwory o niejasnym statusie, sytuujące się na pograniczu wiersza wolnego i prozy. Z uwagi na wspomniane założenie teorie wiersza wolnego zaproponowane przez polskich badaczy wydają się nieprzystosowane do opisu mechanizmów kompozycyjnych w tego typu tekstach. Niniejszy artykuł jest próbą rozpoznania wyzwań, które przed wersologią stawiają utwory niedające się w sposób bezdyskusyjny zaklasyfikować ani do wiersza wolnego, ani do prozy. Jednocześnie jest to próba wskazania semantycznych możliwości dostępnych wyłącznie na tak rozumianym obszarze pogranicznym.
Słowa kluczowe
pogranicze wiersza wolnego i prozy; teoria wiersza wolnego; tekst graficzny; delimitacja wierszowa; prozodia zapisu
Bibliografia
Bargielska, Justyna, Umiem żyć w biedzie, pochodzę z patologicznej rodziny, / więc zmiana stylu życia w zgodzie z własnym sumieniem mnie / nie przeraża, w: Warkoczami: antologia nowej poezji, red. S. Głuszak, B. Gula, J. Mueller, Warszawa 2016.
Białoszewski, Miron, Utwory zebrane, t. 1, Warszawa 2016.
Borowy, Wacław, Rytmika prozy Żeromskiego, w: O Żeromskim. Rozprawy i szkice, wyd. 2, Warszawa 1964.
Cyranowicz, Maria, Monologia, w: Warkoczami: antologia nowej poezji, red. S. Głuszak, B. Gula, J. Mueller, Warszawa 2016.
Dłuska, Maria, Drugi szkic o pograniczu prozy i wiersza, w: Prace wybrane, t. 3, red. S. Balbus, Kraków 2001.
Dłuska, Maria, Między prozą a wierszem, w: Prace wybrane, t. 3, red. S. Balbus, Kraków 2001.
Dłuska, Maria, Modernistyczny barok Żeromskiego. Studium prozy poetyckiej pisarza, w: Prace wybrane, t. 3, red. S. Balbus, Kraków 2001.
Dłuska, Maria, Studia z historii i teorii wersyfikacji polskiej, t. 2, Warszawa 1978.
Genette, Gérard, Palimpsesty. Literatura drugiego stopnia, tłum. T. Stróżyński, A. Milecki, Gdańsk 2014.
Grabowski, Artur, Wiersz, forma i sens, Kraków 1999.
Herbert, Zbigniew, Epilog burzy, Wrocław 1998.
Kępiński, Piotr, Jak gdyby przed chwilą przetoczyła się tędy wojna, w: Antologia nowej poezji polskiej 1990−1999, red. R. Honet, M. Czyżkowski, Kraków 2000.
Klicka, Barbara, Kochany, w: Warkoczami: antologia nowej poezji, Warszawa 2016.
Kulawik, Adam, Wersologia. Studium wiersza, metru i kompozycji wersyfikacyjnej, Kraków 1999.
Mayenowa, Maria Renata, Poetyka teoretyczna, wyd. 3, Wrocław et al. 2000.
Miłosz, Czesław, Gdzie słońce wschodzi i kędy zapada, Kraków 2004.
Okopień-Sławińska, Aleksandra, Relacje osobowe w literackiej komunikacji, w: Semantyka wypowiedzi poetyckiej, Kraków 2001.
Przybyła, Piotr, Apokalipsa. Afterparty, Łódź 2015.
Radczyńska, Justyna, Jaki korbowód zmienia muśnięcia w rotacje?, w: Warkoczami: antologia nowej poezji, red. S. Głuszak, B. Gula, J. Mueller, Warszawa 2016.
Sadowski, Witold, Europejski wiersz litanijny. W innej czasoprzestrzeni, Warszawa 2018.
Sadowski, Witold, Litania i poezja, Warszawa 2018.
Sadowski, Witold, Wiersz wolny jako tekst graficzny, Kraków 2004.
Skibski, Krzysztof, Poezja jako iteratura, Poznań 2017.
Urbańska, Dorota, Wiersz wolny. Próba charakterystyki systemowej, Warszawa 1995.
Uniwersytet Warszawski Polska
https://orcid.org/0000-0002-3079-5137
mgr, doktorant w Zakładzie Poetyki, Teorii Literatury i Metodologii Badań Literackich Instytutu Literatury Polskiej UW. Główne zainteresowania badawcze: wersologia, w szczególności teoria wiersza wolnego i obszar pograniczny pomiędzy wierszem i prozą, oraz kultura internetu.
Artykuły prezentowane na łamach „Prace Filologiczne. Literaturoznawstwo” są publikowane w otwartym dostępie na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa wersja 4.0 (CC-BY) 
