O „młodości przemienionej w rozpacz”. „Metamorfozy” Józefa Ignacego Kraszewskiego oraz „Zygmunt Ławicz i jego koledzy” Elizy Orzeszkowej
Abstrakt
Metamorfozy (Metamorphoses) by Józef Ignacy Kraszewski and Zygmunt Ławicz i jego koledzy (Zygmunt Ławicz and His Friends) by Eliza Orzeszkowa are treated here as two original works bearing the imprint of two separate creative personalities, although they are based on a similar creative idea and despite the fact that the structure of Orzeszkowa’s novel recalls Kraszewski’s artistic solutions. Both works are similar in content. Using similar metaphors, they attempt to portray metamorphoses in a group of young friends, which are to symbolize more than the passage of time and effects of biological and social laws − both are to express the experience of political bondage. They differ, however, in artistic solutions, which make Metamorphoses, a work based on a myth, a comforting story about the order of human existence; whereas in case of Orzeszkowa’s work they allow us to define it as a novel about dying out, a pessimistic diagnosis of social and political conditions.
Słowa kluczowe
metamorfoza; młodość; powieść o pokoleniu; Józef Ignacy Kraszewski; Eliza Orzeszkowa
Bibliografia
Bachórz Józef. 1982. Od romantyzmu do powieści tendencyjnej. W Studia o narracji, red. Błoński Jan, Stanisław Jaworski, Janusz Sławiński. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Budrewicz Tadeusz. 1996. "Zdrowie" i "choroba" w języku Kraszewskiego (w okresie wołyńskim). W Kraszewski - pisarz współczesny. Warszawa: Dom Wydawniczy Elipsa.
Budrewicz-Beratan Aleksandra. 2012. Śladem Dickensa? Kreacje sierot u Orzeszkowej. W Sekrety Orzeszkowej, red. Borkowska Grażyna, Magdalena Rudkowska, Iwona Wiśniewska, 52. Warszawa: Fundacja Akademia Humanistyczna: Instytut Badań Literackich PAN.
Burkot Stanisław. 1967. "Kraszewski i Orzeszkowa". Rocznik Naukowo-Dydaktyczny WSP w Krakowie 24.
Burkot Stanisław. 1968. "Kraszewski i Orzeszkowa. O wzajemnych kontaktach". Ruch Literacki 6 : 339-350.
Burkot Stanisław. 1962. Kraszewski o powieściopisarzach i powieści: zbiór wypowiedzi teoretycznych i krytycznych. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
Caillois Roger. 2008. Siła powieści. Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
Curtius Ernst Robert. 1997. Literatura europejska i łacińskie średniowiecze. Kraków: Universitas.
Danek Wincenty. 1973. Józef Ignacy Kraszewski. Warszawa: Wiedza Powszechna.
Detko Jan. 1965. Orzeszkowa wobec tradycji narodowowyzwoleńczych. Warszawa: Czytelnik.
Eliade Mircea. 1999. Mefistofeles i androgyn. Warszawa: KR.
Klaczko Julian. 2005. Rozprawy i szkice. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Krasiński Zygmunt. 1966. Sto listów do Delfiny. Warszawa: Czytelnik.
Kraszewski Józef Ignacy. 1972. Pamiętniki. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Kulczycka-Saloni Janina. 1985. Programy i dyskusje literackie okresu pozytywizmu. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Ławski Jarosław. 2005. Ironia i mistyka. Doświadczenia graniczne wyobraźni poetyckiej Juliusza Słowackiego. Uniwersytet w Białymstoku. Instytut Filologii Polskiej. Zakład Literatury Oświecenia i Romantyzmu.
Mieletinski Eleazar. 1981. Poetyka mitu. Warszawa: PIW.
Orzeszkowa Eliza. 1880. Drugie dziesięciolecie (1840-1850). W Książka jubileuszowa dla uczczenia pięćdziesięcioletniej działalności literackiej J. I. Kraszewskiego, 43. Warszawa.
Owczarz Ewa. 2009. Nieosiągalna całość. Szkice o powieści polskiej XIX wieku: Józef Ignacy Kraszewski, Ludwik Sztyrmer, Henryk Sienkiewicz. Toruń : Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Paczoska Ewa. 2010. Prawdziwy koniec XIX wieku: śladami nowoczesności. Warszawa: PIW.
Piwińska Marta. 2012. Erotyka w powieściach Orzeszkowej. W Sekrety Orzeszkowej, red. Borkowska Grażyna, Magdalena Rudkowska, Iwona Wiśniewska, 308-319. Warszawa: Fundacja Akademia Humanistyczna: Instytut Badań Literackich PAN.
Poulet Georges. 1977. Romantyzm. W Metamorfozy czasu: szkice krytyczne, 436-437. Warszawa: PIW.
Rougemont Denis de. 1987. "Osoba, anioł i absolut albo dialog między zachodem a wschodem". Literatura na Świecie 9-10 : 238.
Rudaś-Grodzka Monika. 2001. "«Rozumni szałem»: «Oda do młodości» jako platoński lot ku idei". Pamiętnik Literacki 3 : 5-29.
Shelley Percy Bysshe. 2012. "Zmienność". Literatura na Świecie 9-10 : 238.
Sobieraj Tomasz. 2004. Powieści pokoleniowe. W Fabuły i "światopogląd": studia z historii polskiej powieści XIX-wiecznej, 139-168. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza.
Żmigrodzka Maria. 1966. Eliza Orzeszkowa. W Obraz literatury polskiej XIX i XX wieku. Seria 4, t.3. Literatura polska w okresie realizmu i naturalizmu, 33. Warszawa: PWN.
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu Polska
Wszystkie artykuły prezentowane na łamach „Prace Filologiczne. Literaturoznawstwo” są publikowane w otwartym dostępie na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa wersja 3.0 (CC-BY) 
