Przestrzeń i tożsamość. Różne wymiary dystopii w powieściach „Uroda życia” Stefana Żeromskiego i W oczach Zachodu Josepha Conrada
Abstrakt
In this article I have shown various aspects of dystopic discourse, which refer not only to the ways of constructing space and depicted world, but also to the identity of the characters. In the initial parts of the text, I have defined the concept of dystopia and I refer it to the experience of modernity, noting its various components (positive and negative, its utopian and dystopian potential) and specificity in Central and Eastern Europe. Then, I have analysed selected novels by Stefan Żeromski and Joseph Conrad for the presence of these elements of dystopic discourse. Within the framework of the presented analysis and interpretation of the Beauty of Life and Under Western Eyes I have put special emphasis on the relationship between the specificity of modern reality in its dystopic variant and the dynamic, decaying identity of the characters.
Słowa kluczowe
dystopia; nowoczesność; tożsamość; przynależność narodowa; kryzys
Bibliografia
Berman Marshall. 2006. "Wszystko, co stałe, rozpływa się w powietrzu". Rzecz o doświadczeniu nowoczesności. Kraków: Universitas.
Booker Keith. 1994. The Dystopian Impulse in Modern Literature, Fiction as Social Criticism. Westport: Greenwood Press.
Conrad Joseph. 1974. W oczach Zachodu. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Gordin Michael D., Helen Tilley, Gyan Prakash. 2010. Utopia and Dystopia beyond Space and Time. W Utopia/Dystopia: Conditions of Historical Possibility, red. Gordin Michael D., Helen Tilley, Gyan Prakash, 1-2. Princeton University Press.
Hewitt Doughlas. 1974. W oczach Zachodu i Tajny agent. W Conrad w oczach krytyki światowej, red. Najder Zdzisław, 670. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Hutnikiewicz Artur. 1970. Stefan Żeromski. Warszawa: Wiedza Powszechna.
Kowalska Aniela. 1986. Conrad i Gombrowicz w walce o swoją wybitność. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Kumar Krishan. 2013. Utopia’s Shadow. W Dystopia(n) Matters. On the Page, on Screen, on Stage, red. Vieira Fátima, 19. Newcastle upon Tyne: Cambridge Scholars Publishing.
Le Rider Jacques. 2013. "Indywidualizm, samotność, tożsamość w kryzysie". Przegląd Filozoficzno-Literacki. Modernizm(y) Europy Środkowo-Wschodniej 1-2.
Marks Karol, Fryderyk Engels. 1981. Manifest komunistyczny. W Dzieła wybrane, 346. Warszawa: Książka i Wiedza.
Marks Karol. 1967. Przemówienie wygłoszone w rocznicę "The People’s Paper" 14 kwietnia 1856 roku w Londynie. W Dzieła, t. 12. Marks Karol, Fryderyk Engels, 3. Warszawa: Książka i Wiedza.
Najder Zdzisław. 2006. Życie Josepha Conrada Korzeniowskiego, t.2. Lublin: Wydawnictwo Gaudium.
Niewiadowski Andrzej, Antoni Smuszkiewicz. 1990. Leksykon polskiej literatury fantastycznonaukowej. Wydawnictwo Poznańskie.
Oleś Piotr K. 2008. O różnych rodzajach tożsamości oraz ich stałości i zmianie. W Tożsamość i jej przemiany a kultura, red. Oleś Piotr K., Anna Batory, 75. Wydawnictwo KUL.
Paczoska Ewa. 2013. Wspólnota pytań. Europa Środkowo-Wschodnia i modernizm. Przegląd Filozoficzno-Literacki. Modernizm(y) Europy Środkowo-Wschodniej 1-2.
Piwowarczyk Agnieszka. 2014. "«Ja nie mam w sobie nic ze Scypiona żadnego... Jestem proch i popiół...». O kryzysie męskości na podstawie wybranych powieści Stefana Żeromskiego. W Mężczyzna w kulturze, red. Różańska Grażyna, 207-218. Pruszcz Gdański − Słupsk: Wydawnictwo JASNE.
Sajewska Dorota. 2005. Choroba jako metafora epoki. W "Chore sztuki”. Choroba/ tożsamość/ dramat. Przemiany podmiotowości oraz formy dramatycznej w utworach scenicznych przełomu XIX i XX wieku, 14. Kraków: Księgarnia Akademicka.
Sheppard Richard. 1998. Problematyka modernizmu europejskiego. W Odkrywanie modernizmu. Antologia przekładów, red. Nycz Ryszard, 96. Kraków: Universitas.
Sobieraj Tomasz. 2005. Heroizm i antynomie nowoczesności. Wokół światopoglądu Stefana Żeromskiego. W Światy Stefana Żeromskiego, red. Olszewska Maria Jolanta, Grzegorz Paweł Bąbiak, 414. Nakładem Wydziału Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego.
Jan Tomkowski. 1985. Posłowie. W Joseph Conrad. W oczach Zachodu, 235. Wydawnictwo Łódzkie.
Zdanowicz Anna. 2005. Metafizyka i życie społeczne. Stefan Żeromski wobec problemów współczesności. Warszawa: Biblioteka Narodowa.
Żeromski Stefan. 1971. Uroda życia, red. Pigoń Stanisław. Warszawa: Czytelnik.
Uniwersytet Warszawski Polska
Wszystkie artykuły prezentowane na łamach „Prace Filologiczne. Literaturoznawstwo” są publikowane w otwartym dostępie na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa wersja 3.0 (CC-BY) 
