Rzeki w „Królu-Duchu”
Abstrakt
The river theme is one of the most outstandingly presented aquatic themes of The Spirit King. It is accumulated in four scenes of the poem. In the first rhapsody: in the symptomatic descent of Her-Armenian to the Styx, Lethe or Neman; next, in Popiel’s civil war at the Vistula. In the third rhapsody (as in Juliusz Kleiner’s edition), the theme is situated in Dobravna’s dream depicting her journey by the subterranean river to sunlit Jerusalem; and also in Bolesław Śmiały’s passages across the Bug and Dnieper. Rivers in genesian landscapes become mainly conceptualised as a part of genesian psychomachia, a battle of spirits included in the realistic/historic domain of conquests, passages, massacres and attacks. As the essentials of a prewar scenery in The Spirit King, they rarely happen to be an aspect of domestic life or Slavic hierophanies. In Slavic genesian calendar, water appears to be only a companion of the mystic fire ceremonies, like the rite of St. John’s Eve or the wedding of Mieczysław and Dobrawna (L. Nawarecka). That is also the reason why the interpretation of aquatic context of The Spirit King as yet another immanent context of the ‘great Slavic epic’ seems to be a form of reductionism, as it does not consider the ‘mystic structure of Słowacki’s imagination’ (M. Cieśla-Korytowska). The Vistula is a Polish Nile, the Neman becomes a Polish Lethe and the scene of cleaning the wounds by Her-Armenian on the banks of the Neman inherits somehow (right after the poem Beniowski) the dimension of the bards’ antagonism (Mickiewicz against Słowacki). The mythical hero of the poem may be seen, in a deeply intermediary manner, as the surpassing and overcoming of Mickiewicz’s Konrad from Dziady, Part III.
Słowa kluczowe
Juliusz Słowacki; wyobraźnia akwatyczna; Wisła; Niemen; Nil; Lete
Bibliografia
Bachórz, Józef. „Akwatyczne motywy: jezioro, rzeka, morze”. In Słownik literatury polskiej XIX wieku, ed. Józef Bachórz et Alina Kowalczykowa. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2009.
Boleski, Andrzej. Spośród słownictwa „Króla-Ducha”, vol. IV. Łódź: Łódzkie Towarzystwo Naukowe, 1951.
Cieśla-Korytowska, Maria. Mityczna struktura wyobraźni Słowackiego. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1979.
Górski, Konrad, et Stefan Hrabiec. Słownik języka Adama Mickiewicza, ed. K. Górski et S. Hrabiec, vol. X Więc-Zęb. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1980.
Gutowski, Wojciech. „«I kto zagasił okropne świecidło?» (Semantyka ognia i światła w twórczości Juliusza Słowackiego)”. In idem, Pasje wyobraźni. Szkice o literaturze romantyzmu i Młodej Polski. Toruń: Towarzystwo Naukowe w Toruniu, 1991.
Janion, Maria. „Kuźnia natury”. In eadem, Gorączka romantyczna. Gdańsk: słowo/obraz/terytoria, 2007.
Jaroszak, Zenobia. „Niemen − «kresowa» rzeka Mickiewicza (szkic interpretacyjny)”.
Słupskie Prace Filologiczne, no. 3 (2004).
Jurevičiute, Krystyna. Motywy akwatyczne w poezji polskiej i litewskiej XIX i początku XX wieku. http://www.pogon.lt/NCZ-ARCHYVAS/503/czas.html, acc. 26.02.2014.
Kolbuszewski, Jacek. „«Szczęście wiosłem wyliczane». Motyw rzeki w myśleniu symbolicznym w literaturze”. In Rzeki, kultura, cywilizacja, historia, ed. Jerzy Kułtuniak, vol. 1. Katowice: Muzeum Śląskie, 1992.
Kryński, Stanisław. „Wstęp”, in Angielscy „Poeci Jezior”: W. Wordsworth, S. T. Coleridge, R. Southey, ed. et transl. S. Kryński, BNII 143.Wrocław:ZakładNarodowy im.Ossolińskich, 1963.
Krysowski, Olaf. „Bizancjum romantyczne. Zarys problematyki”. In Tradycje bizantyjskie. Romantyzm i inne epoki, ed. Edward Kasperski et Olaf Krysowski. Warszawa: Wydział Polonistyki UW, 2014.
Krysowski, Olaf. Słońc ogromnych kręgi... Malarskie inspiracje Słowackiego. Warszawa: Verbinum, 2002.
Krzysztofiak, Anna. „Między życiema śmiercią −motyw «przejścia» w twórczości Słowackiego”. In Juliusz Słowacki. Wyobraźnia i egzystencja, ed. Michał Kuziak. Słupsk: Pomorska Akademia Pedagogiczna w Słupsku, 2002.
Kurkiewicz, Marek. „Szkarłatne wizje mistycznego poematu. O motywie krwi w «Królu-Duchu» Juliusza Słowackiego”. In Wyobraźnia Juliusza Słowackiego. Materiały konferencji naukowej, Bydgoszcz, 21 kwietnia 2004 roku, ed. Dariusz Tomasz Lebioda. Bydgoszcz: GraDar, 2006.
Kwaśnik, Marcin. „Symboliczne znaczenia rzek”. In idem, Wyobraźnia akwatyczna w „Królu-Duchu” Juliusza Słowackiego. Lublin, 2012.
Lebioda, Dariusz Tomasz. Słowacki. Kosmogonia. Bydgoszcz: GraDar, 2004.
Linkner, Tadeusz. „Mitologia słowiańska w «Królu-Duchu» Juliusza Słowackiego”. In Juliusz Słowacki. Wyobraźnia i egzystencja, ed. Michał Kuziak. Słupsk: Pomorska Akademia Pedagogiczna w Słupsku, 2002.
Ławski, Jarosław. „Aleksandria − Nil − Nieskończoność. Egipt Juliusza Słowackiego”. In Geografia Słowackiego. Pamięci profesor Aliny Witkowskiej, ed. Dorota Siwicka et Marta Zielińska. Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN, 2012.
Makowski, Stanisław. „«Król-Duch», czyli tajemnica początku i końca. Przegląd Humanistyczny, no. 4 (1996).
Makowski, Stanisław. „Wizja ognista Juliusza Słowackiego”. Prace Polonistyczne, vol. LII (1997).
Masłowski, Michał. Zwierciadła Kordiana. Rola i maska bohatera w dramatach Słowackiego. Izabelin: Świat Literacki, 2001.
Maślanka, Julian. Zorian Dołęga Chodakowski. Jego miejsce w kulturze polskiej i wpływ na polskie piśmiennictwo romantyczne. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1965.
Mistrz Wincenty (Kadłubek). Kronika polska, ed. et transl. Brygida Kürbis. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1999.
Nawarecka, Lucyna. Mistyczny sens mitu w „Królu-Duchu” Juliusza Słowackiego. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2010.
Owczarski, Wojciech. „«Płynąć, płynąć i płynąć...». Woda jako temat wyobraźni Mickiewicza”. Twórczość, no. 7 (2000).
Paszek, Jerzy. „«Król-Duch» i gra słowami”. Śląskie Studia Polonistyczne, no. ½ (2012).
Pawlikowski, Jan Gwalbert. „Źródła i pokrewieństwa towianizmu i mistyki Słowackiego”. Pamiętnik Literacki VI, no. 4 (1907).
Pietrzyk, Agnieszka. „Juliusz Słowacki i morze”. Ruch Literacki, no. 2 (2005).
Pilch, Urszula M. „«Król nad królami a nad ludźmi człowiek...». Postać króla w rapsodzie Wyspiańskiego «Bolesław Śmiały» i w rycerskich wizjach Micińskiego”. In Żywioły wyobraźni Stanisława Wyspiańskiego, ed. Anna Czabanowska-Wróbel, Dorota Jarząbek et Danuta Saul. Kraków: Księgarnia Akademicka, 2008.
Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu. Najnowszy przekład z języków oryginalnych z komentarzem, ed. Zespół Biblistów Polskich. Częstochowa: Edycja św. Pawła, 2009.
Piwińska, Marta. Juliusz Słowacki od duchów.Warszawa: Wydawnictwo Naukowe i Literackie OPEN, 1992.
Przybylski, Ryszard. Słowo i milczenie Bohatera Polaków. Studium o „Dziadach”. Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN, 1993.
Pyczek,Wacław. Jerozolima słoneczna Juliusza Słowackiego. Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 1999.
Rączka, Teresa. „Przez fale rozeznać myśl wód”. O romantycznych przedstawieniach rzeki w twórczości Adama Mickiewicza i Tarasa Szewczenki. Katowice: PARA, 2011.
Rudaś-Grodzka,Monika. „Geografia «Króla-Ducha»”. In Geografia Słowackiego. Pamięci profesor Aliny Witkowskiej, ed. Dorota Siwicka et Marta Zielińska. Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN, 2012.
Ruszczyńska, Marta. „Słowiańszczyzna w «Królu-Duchu» Słowackiego, czyli udręczenie i śmierć ciała”. In Słowacki i wiek XIX, ed. Marta Ruszczyńska, vol. I. Zielona Góra: Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego, 2012.
Rychter, Joanna. Językowa kreacja przyrody nieożywionej w utworach poetyckich Juliusza Słowackiego. Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, 2011.
Rymkiewicz, Jarosław Marek. Słowacki. Encyklopedia. Warszawa: Wydawnictwo Sic!, 2004.
Sawrymowicz, Eugeniusz, et Stanisław Makowski, Zbigniew Sudolski, ed. Kalendarz życia i twórczości Juliusza Słowackiego. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1960.
Siwiec, Magdalena. „Od podmiotu żeglującego do podmiotowości płynącej w lirykach Mickiewicza”. Teksty Drugie, no. 5 (2006).
Sokołowski, Mikołaj. „Król-Duch” Juliusza Słowackiego a epopeja słowiańska. Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN, 2004.
Sulimierski, Filip, et Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski, ed. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, vol. VII. Warszawa: nakładem F. Sulimierskiego i W. Walewskiego, 1880−1914.
Trembecki, Stanisław. Sofijówka, ed. et transl. Jerzy Snopek. Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN, 2000.
Trembecki, Stanisław. Sofiówka i wybór poezyj, ed. et intr. Władysław Jankowski, BN I 80. Kraków: Krakowska Spółka Wydawnicza, 1925.
Treugutt, Stefan. Beniowski. Kryzys indywidualizmu romantycznego. Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN, 1999.
Troszyński, Marek. Austeria „Pod Królem-Duchem”. Raptularz lat ostatnich Juliusza Słowackiego. Warszawa: Towarzystwo Literackie im. A. Mickiewicza, 2001.
Wyspiański, Stanisław. Dzieła zebrane: Rapsody, Hymn,Wiersze, vol. 11. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1961.
Zwierzyński, Leszek. Egzystencja i eschatologia. Genezyjska wyobraźnia Słowackiego. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2008.
Zwierzyński, Leszek. Wyobraźnia akwatyczna Mickiewicza. Katowice: WydawnictwoUniwersytetu Śląskiego, 1998.
Uniwersytet Warszawski Polska
Wszystkie artykuły prezentowane na łamach „Prace Filologiczne. Literaturoznawstwo” są publikowane w otwartym dostępie na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa wersja 3.0 (CC-BY) 
