Pomnik czy twierdza? Kilka uwag o Mickiewiczowskiej parafrazie Horacjańskiej pieśni
Abstrakt
Adam Mickiewicz’s paraphrase of Ode III 30 by Horace has survived in two manuscript versions. In each, however, the incipit of Horace’s verse, treated as the title of the Polish poet’s work, is referred to in a slightly different form and its key word appears in as many as three variants (in two manuscript versions and in the first print edition). This fact and various interpretation possibilities related thereto constitute an essential part of the present remarks. The article ends with a supplement of sorts dedicated to the paraphrase of the same Horatian ode by Pushkin. The poem is a very important element of the Russian Romantic’s oeuvre; it is considered to be his poetic last will and testament. All the more surprising, it might seem, were the problems with its first publication, and some discrepancies in the alterations made in the first edition of the paraphrase by Mickiewicz indicate their common source – the “political incorrectness” of both authors.
Słowa kluczowe
Horacy; Mickiewicz; Puszkin; recepcja; interpretacja
Bibliografia
Aleksiejew, Michaił Pawłowicz. Stichotworienije Puszkina „Ja pamiatnik siebie wozdwig...”. Problemy ego izuczenija. Leningrad: Nauka, 1967.
Beauvois, Daniel. Wilno − polska stolica kulturalna zaboru rosyjskiego, 1803−1832. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2012.
Błaszczyk, Leon Tadeusz. „Z dziejów neohumanizmu w Wilnie na początku XIX wieku”. In Collectanea Philologica I. In honorem memoriamque Stephani Oświecimski (1906−1990). Łódź: Cathedra Philologiae Classicae Universitatis Lodzensis, 1995.
Corpus Inscriptionum Latinarum (CIL). Berolini: apud Georgium Reimerum: Academia Litterarum Regiae Borussicae. Vol. II, Inscriptiones Hispaniae Latinae, ed. Aemilius Hübner. Berolini [etc.], MDCCCLXIX. Vol. II suppplementum, Inscriptiones Hispaniae Latinae, ed. Ae. Hübner. Berolini [etc.], MDCCCXCII. Vol. VI, pars 3., Inscriptiones Urbis Romae Latinae, collegerunt Guilielmus Henzen et Iohannes Baptista de Rossi, ed. Eugenius Borman, Guilielmus Henzen, Christianus Huelsen. Berolini [etc.], MDCCCLXXXVI. Vol. VI, partis 4. fasc. posterior, additamenta, coll. et ed. Christianus Huelsen. Berolini [etc.],MCMII.Vol.X, Inscriptiones Bruttiorum, Lucaniae, Campaniae, Siciliae, Sardiniae Latinae, ed. Theodorus Mommsen. Berolini [etc.], MDCCCLXXXIII. Vol. VIII supplementum, pars 3., Inscriptionum Mauretaniae Latinarum miliariorum et instrumenti domestici in provinciis Africanis repertorum, ed. Iohannes Schmidt, Renatus Cagnat, Hermanus Dessau. Berolini [etc.], MCMIV.
Czubek, Jan, ed. Archiwum Filomatów, pars 1, Korespondencya 1815−1823, vol.1, 1815−1820, vol. 2, 1820, vol. 3, 1820−1821. Kraków: Polska Akademia Umiejętności, 1913.
Domański, Juliusz. Tekst jako uobecnienie. Szkic z dziejów myśli o piśmie i książce. Kęty: Wydawnictwo Antyk, 2002.
Galster, Bohdan. Słowo wstępne. In Jurij Łotman, Aleksander Puszkin, trans. A. Węgrzyn. Warszawa: PIW, 1990, 5-15.
Hahn, Wiktor. Józef Jeżowski jako filolog. Wilno: [s.n.], 1929.
Horacy. Wybór poezji, ed. Jerzy Krókowski. Wrocław [etc.]: Ossolineum, 1971.
Horacy. Do Leukonoe. Dwadzieścia dwie ody, trans. Adam Ważyk. Warszawa: Czytelnik, MCMLXXIII.
Horacjusz, Kwintus Flakkus. Dzieła wszystkie, vol. I, Ody i epody, ed. Oktawiusz Jurewicz. Wrocław [etc.]: Ossolineum, 1986.
Horatius, Quintus Flaccus, Opera, ed. Stephanus Borzsák. Leipzig: Bibliotheca Scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana, 1984.
Janowski, Jan Nepomucen. Notatki autobiograficzne 1803−1853, ed. Marian Tyrowicz. Wrocław [etc.]: Ossolineum, 1950.
Jeżowski, Józef, ed. Dodatek do Horacyusza ód celnieyszych objaśnionych przez Józefa Jeżowskiego. Wilno: drukiem Józefa Zawadzkiego, Typografia Imperatorskiego Uniwersytetu, 1824.
Jeżowski, Józef, ed. Horacyusza ody celnieysze stosownie do użytku szkół objaśnione przez Józefa Jeżowskiego. Wilno: w Drukarni przy ul. S. Jańskiey pod N 431, 1821−1823.
Kochanowski, Jan. „Pieśni księgi wtóre”. In idem, Dzieła polskie, ed. Julian Krzyżanowski. Warszawa: PIW, 1989.
[Koźmian, Andrzej Edward]. Wspomnienia Andrzeja Edwarda Koźmiana, vol. I. Poznań: Mieczysław Leitgeber, 1867.
L *** [Januszkiewicz, Eustachy]. „Notatki wspomnień z życia Adama Mickiewicza”. Czas, no. 117 (1859).
Lewak, Adam. „Grzymała Franciszek”. In Polski słownik biograficzny, vol. 9. Wrocław [etc.]: Ossolineum, 1961.
Łotman, Jurij Michajłowicz. Aleksander Puszkin, trans. Anna Węgrzyn. Warszawa: PIW 1990.
Małecki, Jan Marian. „Pod rządami austriackimi i w Księstwie Warszawskim (1796−1815)”. In Dzieje Krakowa. Kraków w latach 1796−1918, vol. 3. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1979.
Marcjalis, Markus Waleriusz. Epigramy, trans. Stanisław Kołodziejczyk. Warszawa: Czytelnik, 1971.
Martialis, Marcus Valerius. Epigrammaton libri, ed. Iacobus Borovskij, Leipzig: Bibliotheca Scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana, 1982.
Mickiewicz, Adam. Dzieła, vol. I, Wiersze, ed. Wacław Borowy et Eugeniusz Sawrymowicz. Warszawa: Czytelnik, 1955.
Mickiewicz, Adam. Dzieła wszystkie, vol. I, pars 3, Wiersze 1829−1855, ed. Czesław Zgorzelski. Wrocław [etc.]: Ossolineum, 1981.
Mickiewicz, Adam. Dzieła, vol. I, Wiersze, ed. Czesław Zgorzelski. Warszawa: Czytelnik, 1993.
[Mickiewicz, Adam]. Wiersze Adama Mickiewicza w podobiznach autografów. Część druga 1830−1855, ed. Czesław Zgorzelski, Wrocław [etc.]: Ossolineum, 1998.
Mickiewicz, Adam. Wybór poezyj, vol. II, ed. Czesław Zgorzelski. Wrocław [etc.]: Ossolineum, 1986.
Mickiewicz, Władysław. Pamiętniki, t. I, 1838−1861, ed. Marek Troszyński. Warszawa: Iskry, 2012.
Ovidius, Publius Naso. Amores, Medicamina faciei feminae, Ars amatoria, Remedia amoris, ed. E.J. Kenney, Oxonii: Scriptorum Classicorum Bibliotheca Oxoniensis, 1995.
Ovidius, Publius Naso. Metamorphoses, ed. R.J. Tarrant, Oxonii: Scriptorum Classicorum Bibliotheca Oxoniensis, 2004.
Ovidius, Publius Naso. Tristia, ed. J.B. Hall, Stutgardiae et Lipsiae: Bibliotheca Scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana, MCMXCV.
Owidiusz, Publiusz Naso. Przemiany, trans. Brunon Kiciński. Wrocław [etc.]: Ossolineum, 1953.
Plezia, Marian. „Geneza seminarium filologicznego G. F. Grodka”. In Marian Plezia, Z dziejów filologii klasycznej w Polsce. Warszawa: Polskie Towarzystwo Filologiczne, 1993.
Propertius, Sextus. Elegos, ed. S.J. Heyworth, Oxonii: Scriptorum Classicorum Bibliotheca Oxoniensis, 2007.
Puszkin, Aleksandr Siergiejewicz. „Pomnik”, trans. Julian Tuwim. In Julian Tuwim, Wiersze wybrane. Wrocław: Ossolineum [etc.], 1964.
Puszkin, Aleksandr Siergiejewicz. Soczinienija A. S. Puszkina, vol. IX. Sankt Peterburg: Tipografia I. Głazunowa i K., MDCCCXLI.
Puszkin, Aleksandr Siergiejewicz. Soczinienija w trech tomach, vol. 1, Stichotworenija, skazki, Rusłan i Ludmiła. Moskwa: Chudożestwiennaja Literatura, 1985.
Sinko, Tadeusz. Mickiewicz i antyk. Wrocław [etc.]: Ossolineum, 1957.
Szpotański, Stanisław, et Stanisława Pietraszkiewiczówna, ed. Archiwum Filomatów, pars 2, Materyały do historyi Towarzystwa Filomatów, vol.1-2. Kraków: Polska Akademia Umiejętności, 1920−1921.
Thesaurus linguae Latinae, vol. 8, fasc.10, Lipsiae: B.G.Teubner,1963 oraz vol. 8, fasc.11, Lipsiae: B.G. Teubner, 1966.
Venclova, Tomas. Wilno. Przewodnik. Wilno: R. Paknio leidykla, 2003.
Warszawska, Stefania. „Filomaci wileńscy a Horacy”, Filomata, vol. 75 (1935): 147-154.
Witkowska, Alina. Rówieśnicy Mickiewicza. Życiorys jednego pokolenia. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Rytm, 1998.
Wójcik, Andrzej. Talent i sztuka. Rzecz o poezji Horacego. Wrocław [etc.]: Ossolineum, 1986.
Zgorzelski, Czesław. „Dodatek krytyczny”. In Adam Mickiewicz, Dzieła, vol. I, Wiersze. Warszawa: Czytelnik, 1993, 585-586, 676-677.
Uniwersytet Warszawski Polska
Wszystkie artykuły prezentowane na łamach „Prace Filologiczne. Literaturoznawstwo” są publikowane w otwartym dostępie na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa wersja 3.0 (CC-BY) 
