Między alegoryzmem a panegiryzmem: Tomasza Tretera „Theatrum virtutum Divi Stanislai Hosii” (rozpoznania)
Abstrakt
Theatrum virtutum Divi Stanislai Hosii (Rome, 1588), an emblematic work by Tomasz Treter, is the subject of analysis aiming at diagnostic indication of its two dimensions, namely those related to emblems and panegyrics. Comparing apologias of one of the most significant persons in the Catholic church and merely moderate results of Hosius’ combats against evangelists in his diocese (first in the Bishopric of Culm, then diocese of Warmia) allows to call the inhibition of Counter-Reformation in Warmia only a limited success at the very most. The discrepancies between the contents of poems and chalcographies by Treter and their historical veracity reflect the scheme of allegory, which allowed even contradiction of signs and their meanings, and panegyric, with its truth about the past versus lie being fabrication or fiction.
Słowa kluczowe
Kościół katolicki; kontrreformacja; emblematyka; Toruń; Elbląg
Bibliografia
Abramowska, Janina. „Rehabilitacja alegorii”. In Alegoria, ed. Janina Abramowska, Gdańsk: Słowo/Obraz Terytoria, 2003.
Chrzanowski, Tadeusz. Działalność artystyczna Tomasza Tretera. Warszawa: PWN, 1984.
Cyzman, Marzenna. Nieznośna płynność rzeczy. Dyskurs, retoryka, interpretacja w nie-dualizującym sposobie mówienia. Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK, 2015.
Czechowicz, Agnieszka. „Wszystko to pod figurą”. Studia o miejscu alegorii w poematach heroicznych XVII wieku. Lublin: Wydawnictwo KUL, 2015.
Eco, Umberto. Sztuka i piękno w średniowieczu, trans. Mikołaj Olszewski, Magdalena Zabłocka. Kraków: Wydawnictwo Znak, 1994.
Górska, Magdalena. Polonia – Respublica – Patria. Personifikacje Polski w sztuce XVI-XVIII wieku. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2005.
Iłowiecki, Maciej. Krzywe zwierciadło. O manipulacji w mediach. Lublin: Wydawnictwo Archidiecezji Lubelskiej „Gaudium”, 2003.
Karpowicz, Mariusz. Sztuka oświeconego sarmatyzmu. Warszawa: PWN, 1986.
Kelly, John N. D. Początki doktryny chrześcijańskiej, trans. Julia Mrukówna. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax, 1988.
Kijas, Zdzisław. „Marcina Lutra i Stanisława Hozjusza wizja Kościoła”. In Kardynał Stanisław Hozjusz (1505-1579). Osoba, myśl, dzieło, czasy, znaczenie, ed. Stanisław Achremczyk, Jan Guzowski, Jacek Jezierski. Olsztyn: Studio Poligrafii Komputerowej „SQL” s.c., Wyższe Seminarium Duchowne Metropolii Warmińskiej „Hosianum”, Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego, 2005.
Ks. Piotr Skarga a dialog ekumeniczny, ed. Krzysztof Obremski, Litteraria Copernicana 15 (2015). Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK.
Lausberg, Heinrich. Retoryka literacka. Podstawy wiedzy o literaturze, trans. et ed. Albert Gorzkowski. Bydgoszcz: Wydawnictwo Homini, 2002.
Lessing, Gotthold Ephraim. Laokoon, czyli o granicach malarstwa i poezji, trans. Henryk Zymon-Dębicki. Wrocław – Warszawa – Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo PAN, 1962.
Małłek, Janusz. „Kardynał Hozjusz i książę Albrecht Pruski”. In .Kardynał Stanisław Hozjusz (1505-1579). Osoba, myśl, dzieło, czasy, znaczenie, ed. Stanisław Achremczyk, Jan Guzowski, Jacek Jezierski. Olsztyn: Studio Poligrafii Komputerowej „SQL” s.c., Wyższe Seminarium Duchowne Metropolii Warmińskiej „Hosianum”, Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego, 2005.
Meller, Katarzyna. „Antagoniści Stanisława Hozjusza. Idea powrotu do źródeł wiary w ujęciu XVI-wiecznego piśmiennictwa reformacyjnego”. n Kardynał Stanisław Hozjusz (1505-1579). Osoba, myśl, dzieło, czasy, znaczenie, ed. Stanisław Achremczyk, Jan Guzowski, Jacek Jezierski. Olsztyn: Studio Poligrafii Komputerowej „SQL” s.c., Wyższe Seminarium Duchowne Metropolii Warmińskiej „Hosianum”, Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego, 2005.
Niedźwiedź, Jakub. „Nieśmiertelne teatra sławy”. Teoria i praktyka twórczości panegirycznej na Litwie w XVI-XVIII w. Kraków: Księgarnia Akademicka, 2003
Obremski, Krzysztof. „Ks. Piotr Skarga, jubileuszowy rok 2012 i (post)sarmacka dominacja Kościoła katolickiego”. In Tradycje szlacheckie we współczesnej kulturze polskiej. Przybliżenia i perspektywy badawcze, ed. Marcin Lutomierski. Toruń: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, Oddział w Toruniu, 2014.
Obremski, Krzysztof. Panegiryczna sztuka postaciowania: August II Mocny (J. K. Rubinkowski, „Promienie cnót królewskich...”). Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu M. Kopernika, 2003.
Obremski, Krzysztof. „Panegiryk biskupi Prus Królewskich? Biskupi chełmińscy Stanisław Hozjusz i Kazimierz Opaliński w Toruniu”. In Panegiryk jako element życia literackiego doby staropolskiej i oświeceniowej, ed. Monika Sulejewicz-Nowicka, Zbigniew Gruszka. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2013.
Panuś, Kazimierz. Piotr Skarga. Kraków: Wydawnictwo Apostolstwa Modlitwy, 2012.
Pelc, Janusz. Słowo i obraz. Na pograniczu literatury i sztuk plastycznych. Kraków: TAiWPN Universitas, 2002.
Sarnowska-Temeriusz, Elżbieta. „Alegoria”, in Słownik literatury staropolskiej. Średniowiecze – renesans – barok, ed. Teresa Michałowska, Barbara Otwinowska, Elżbieta Sarnowska-Temeriusz. Wrocław – Warszawa – Kraków: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich. Wydawnictwo, 1998.
Szorc, Alojzy. „Rola dziejowa kardynała Stanisława Hozjusza”. In Kardynał Stanisław Hozjusz (1505-1579). Osoba, myśl, dzieło, czasy, znaczenie, ed. Stanisław Achremczyk, Jan Guzowski, Jacek Jezierski. Olsztyn: Studio Poligrafii Komputerowej „SQL” s.c., Wyższe Seminarium Duchowne Metropolii Warmińskiej „Hosianum”, Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego, 2005.
Wojtkowski, Julian. „Czynności religijne Stanisława Hozjusza w diecezjach: chełmińskiej i warmińskiej 1549-1569”. In Kardynał Stanisław Hozjusz (1505-1579). Osoba, myśl, dzieło, czasy, znaczenie, ed. Stanisław Achremczyk, Jan Guzowski, Jacek Jezierski. Olsztyn: Studio Poligrafii Komputerowej „SQL” s.c., Wyższe Seminarium Duchowne Metropolii Warmińskiej „Hosianum”, Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego, 2005.
Uniwersytet im. Mikołaja Kopernika w Toruniu Polska
Wszystkie artykuły prezentowane na łamach „Prace Filologiczne. Literaturoznawstwo” są publikowane w otwartym dostępie na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa wersja 3.0 (CC-BY) 
